Czym jest kalendarz pylenia?
Kalendarz pylenia jest narzędziem przydatnym szczególnie dla osób z alergiami wziewnymi odczuwających objawy sezonowo – w nasileniu, które zależy od obecności alergenów w powietrzu. Przez cały rok informuje przecież o tym, kiedy, gdzie i w jakiej ilości występują w atmosferze pyłki danej rośliny bądź zarodniki grzybów mikroskopowych.
Znajomość kalendarza pylenia ułatwia planowanie aktywności na świeżym powietrzu w sezonie pylenia, a także unikanie przebywania na zewnątrz w przypadku wysokiego stężenia pyłków. Jego rola jest jednak istotna nie tylko w działaniach profilaktycznych, ale również w diagnostyce oraz ocenie skuteczności leczenia pyłkowicy [1].
Ogólnopolski kalendarz pylenia powstaje dzięki danym gromadzonym od 1990 roku przez punkty skupione wokół Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS) [2]. Pomiary pochodzą z 14 stacji reprezentatywnych dla głównych regionów Polski [4]. Wyniki są uśrednione. Kalendarz bazuje na wartościach dobowych obliczonych dla danego pyłku [2]. Dzięki wieloletnim danym monitoringu pyłkowego możliwe jest także prognozowanie początku i intensywności pylenia.
Gdzie znaleźć kalendarz pylenia?
Informacje o aktualnym stężeniu pyłków w powietrzu całej Polski znajdują się na stronie Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych (www.alergen.info.pl). Kalendarze pylenia – przygotowywane na podstawie danych OBAS – dostępne są także w innych serwisach i aplikacjach. Regionalny monitoring pyłkowy prowadzi też kilka ośrodków akademickich w Polsce. Są to np.:
Pylenie roślin w Polsce
W Polsce pylenie roślin rozpoczyna się zazwyczaj pod koniec stycznia i trwa aż do października. Przy czym zarodniki grzybów mikroskopowych mogą występować w powietrzu cały czas – od stycznia aż do grudnia. W poszczególnych latach notuje się zmiany zarówno jeśli chodzi o rozpoczęcie, jak i o zakończenie pylenia. Oznacza to, że sezony pyłkowe w Polsce zaczynają się wcześniej oraz trwają dłużej niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu [1]. Zmiany następują także w zakresie intensywności pylenia. Zwiększone pylenie wiąże się także m.in. ze wzrostem stężenia dwutlenku węgla w atmosferze [3].
Regiony pylenia
Przebieg pylenia zróżnicowany jest również regionalnie. W kalendarzu prowadzonym przez OBAS można odczytać dane dla czterech regionów klimatycznych kraju [5].
| Region | Obszar |
I | woj. zachodniopomorskie (część południowo-zachodnia), woj. lubuskie, woj. dolnośląskie (prócz przygranicza), woj. opolskie oraz woj. wielkopolskie (część zachodnia) |
II | woj. zachodniopomorskie (część środkowa), woj. wielkopolskie, woj. kujawsko-pomorskie (część południowa), woj. łódzkie, woj. śląskie, woj. małopolskie, a także woj. podkarpackie (prócz rejonów górskich) |
III | woj. zachodniopomorskie (część północno-wschodnia), woj. pomorskie, woj. wielkopolskie (część północna), woj. kujawsko-pomorskie, woj. warmińsko-mazurskie (część zachodnia), woj. mazowieckie, woj. świętokrzyskie, woj. lubelskie oraz woj. podlaskie (część południowo-wschodnia) |
IV | górskie części woj.: dolnośląskiego, śląskiego, małopolskiego, podkarpackiego oraz Suwalszczyzna (województwo warmińsko-mazurskiego – część wschodnia, woj. podlaskie – część północna) |
Najcieplejszy jest region I, natomiast najzimniejszy – region IV, a od temperatury powietrza w dużym stopniu zależy przebieg pylenia. Natomiast jeśli chodzi o pylenie drzew i traw, obszary górskie na południu i północno-wschodnia Polska (region IV) mają około dwutygodniowe opóźnienie w stosunku do regionów cieplejszych, takich jak Ziemia Lubuska i Dolny Śląsk (region I) [5]. Jednak pylenie roślin złożonych, czyli chwastów, rozpoczyna się wcześniej na Lubelszczyźnie, Małopolsce i w Świętokrzyskiem (regiony II i III), a następnie przesuwa się na północny zachód [6].
Jak czytać kalendarz pylenia?
Kalendarz pylenia OBAS jest prezentowany w formie czterech oddzielnych tabel z danymi dla określonych regionów [1]. Uwzględnia także poszczególne dekady każdego miesiąca. Można z niego odczytać stężenie 14 pyłków: leszczyny, olszy, brzozy, topoli, dębu, traw, babki, szczawiu, pokrzywy, komosy, bylicy, ambrozji oraz Cladosporium i Alternaria.
Do oznaczania stężenia pyłków w tabelach używa się kolorów:
- białego – brak pylenia,
- żółtego – małe stężenie pyłków,
- pomarańczowego – średnie stężenie pyłków,
- czerwonego – wysokie stężenie pyłków [5].
Przeczytaj także:
Kalendarz pylenia: miesiąc po miesiącu
Sezon pylenia osobom z alergiami daje się we znaki szczególnie wiosną, ale tak naprawdę trwa już od zimy. Zaczyna się, gdy tylko ustąpią mrozy. Od stycznia niemal każdego miesiąca w powietrzu mogą być wykrywalne pyłki roślin wiatropylnych, dlatego warto na bieżąco śledzić kalendarz pylenia.
| Miesiąc | Co pyli? | Czytaj więcej |
Styczeń | W styczniu pojawiają się wczesne alergeny pyłkowe. Są to zazwyczaj pojedyncze ziarna pyłku leszczyny i olszy | Co pyli w styczniu? |
Luty | W lutym pyłki leszczyny i olszy osiągają już wysokie stężenia. Dodatkowo zaczyna pylić także cis | Co pyli w lutym? |
Marzec | Wraz z początkiem marca alergenów w powietrzu przybywa. Zaczynają pylić wierzba i topola. Trwa również szczyt pylenia cisu | Co pyli w marcu? |
Kwiecień | W kwietniu stężenie pyłków w powietrzu bywa bardzo wysokie. Pylą: jesion, brzoza, dąb, grab, buk, a także topola. Szczytowy okres pylenia brzozy przypada natomiast na drugą połowę kwietnia | Co pyli w kwietniu? |
Maj | W kalendarzu pylenia widać, że od maja zaczyna się pełnia sezonu alergicznego. Wciąż pyli brzoza. Jednocześnie startuje pylenie traw, które – według badań ECAP – są alergenami wziewnymi o najistotniejszym znaczeniu klinicznym w Polsce. Wysokie stężenie osiąga pyłek dębu. Pylą też babka, szczaw i pokrzywa. Dodatkowo od maja w wysokim stężeniu występują w powietrzu również zarodniki Cladosporium i Alternaria. Stężenie to nie spada aż do początku października | Co pyli w maju? |
Czerwiec | Czerwiec w kalendarzu pylenia jest oznaczony jako miesiąc, na który przypada wysokie stężenie pyłków traw. Mocno pylą również szczaw i pokrzywa. Poza tym w powietrzu unoszą się alergeny babki oraz komosy | Co pyli w czerwcu? |
Lipiec | W lipcu wśród pylących roślin wciąż prym wiodą trawy, a poza nimi – szczaw, a także pokrzywa. Dalej trwa okres pylenia babki oraz komosy. Wzrasta także stężenie pyłków bylicy | Co pyli w lipcu?
|
Sierpień | W sierpniu mocna pylą: pokrzywa, komosa, bylica oraz ambrozja. Nadal utrzymuje się też pylenie traw, babki i szczawiu | Co pyli w sierpniu? |
Wrzesień | Na wrzesień przypada ostatni etap pylenia traw. Rośnie natomiast znaczenie ambrozji, której pylenie do połowy miesiąca staje się już wysokie. Poza tym pylą jeszcze: babka, pokrzywa, a także bylica | Co pyli we wrześniu? |
Październik | W październiku pylenie ustaje, choć nie kończy się całkiem. Żadne pyłki – oprócz zarodników Cladosporium – nie osiągają wtedy wysokiego stężenia w powietrzu. W niektórych regionach w niskim stężeniu mogą występować pokrzywa, bylica, a także ambrozja | Co pyli w październiku? |
Listopad | Natomiast listopadowe powietrze wolne jest już od pyłków roślin, ale znajdują się w nim zarodniki grzybów Cladosporium i Alternaria | Co pyli w listopadzie? |
Grudzień | Z kolei w grudniu w powietrzu nadal utrzymują się zarodniki grzybów Cladosporium, które są alergenami wewnątrzdomowymi | Pleśnie w domu. Co robić? |
Aleksandra Lipiec
