Jak częsta jest alergia na ryby?
Ryby spożywane są na całym świecie, a alergia na nie dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Należą do głównych alergenów pokarmowych, zaraz obok m.in. jaj, skorupiaków, orzechów drzewnych, pszenicy, soi i mleka. Jako ważny składnik żywności oraz silne źródło alergenów zostały objęte regulacjami Unii Europejskiej w zakresie znakowania żywności [1]. Szacunki wskazują, że ok. 1% światowej populacji cierpi na alergię na ryby. To bardzo wysoki wynik, biorąc pod uwagę zwiększającą się z roku na rok częstość spożycia ryb. Są one bowiem cennym źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, kwasów omega-3 i omega-6, jodu oraz aminokwasów [2,3]. Wszystko to sprawia, że alergia na ryby i konieczność eliminacji ich z diety jest istotnym problemem.
Alergia na ryby najczęściej ma charakter pokarmowy. Oznacza to, że objawy mogą pojawić się po ich spożyciu, w postaci np. bólu brzucha czy zespołu alergii jamy ustnej (tzw. zespół OAS). Z zespołem OAS wiążą się swędzenie, zaczerwienienie i puchnięcie jamy ustnej. Możliwe są również symptomy spoza przewodu pokarmowego. Wśród nich można wymienić: zapalenie błony śluzowej nosa, astmę czy w końcu niebezpieczną reakcję anafilaktyczną [4].
Co nas najczęściej uczula?
Pomimo dużej różnorodności biologicznej wśród ryb (opisano ich ponad 30 000 gatunków) najczęściej spożywane gatunki (m.in. dorsz, łosoś, śledź, sum, karp) należą do ograniczonej liczby rzędów. Są to:
- łososiowate (Salmoniformes),
- dorszowate (Gadiformes),
- okoniowate (Perciformes),
- śledziowate (Clupeiformes),
- karpiowate (Cypriniformes),
- sumowate (Siluriformes) [1].
Wyróżniamy kilka rodzin rybich alergenów, wśród których prym wiodą:
Parwalbuminy
Są to białka pochodzące z mięśni ryb, uczulające między 90 a 95% osób z alergią na ryby. Parwalbuminy jednego gatunku mogą wywoływać reakcje krzyżowe z „bliźniaczymi” parwalbuminami innych gatunków ryb. Zaliczane są zatem do tzw. rybich panalergenów, czyli alergenów o budowie bardzo zbliżonej między gatunkami. Może to powodować reakcje krzyżowe po zjedzeniu różnych ryb. Białka te są termostabilne (niewrażliwe na obróbkę termiczną i wciąż po niej aktywne). Stanowią swoisty marker alergii na ryby [1,5]. Oznacza to, że u pacjenta, u którego wystąpiły objawy po zjedzeniu ryby, a w jego krwi stwierdzamy obecność przeciwciał E wobec parwalbuminy ryby, możemy rozpoznać pierwotne uczulenie na rybę.
Enolaza
Białko odkryte i opisane niedawno, bo w 2013 roku. Badania wskazują, że enolazy różnych gatunków ryb wywołują odpowiedź układu odpornościowego u 19 do 50% osób z alergią na ryby. Należą więc do alergenów mniejszych, które uczulają mniej niż 50% pacjentów z alergią ryby. W przeciwieństwie do parwalbumin białka te są wrażliwe na obróbkę termiczną. Jednak, podobnie jak parwalbuminy, są alergenami pokarmowymi znajdującymi się w mięśniach ryb. Mogą powodować reakcje krzyżowe po spożyciu poszczególnych gatunków ryb (dorsza, łososia, tuńczyka) [6]. Co ciekawe, badacze zidentyfikowali również możliwość wystąpienia reakcji alergicznej u osób uczulonych na enolazę łososia (alergen Sal s 2 – enolaza) po zjedzeniu kurczaka. Występuje tam reakcja krzyżowa pomiędzy enolazą mięśni kury Gal d 9 a łososia [7].
Aldolaza
To kolejny z istotnych rybich alergenów. Pochodzi z mięśni i jest wrażliwa na temperaturę. Zaliczamy ją do alergenów mniejszych, ponieważ uczula od 13 do 37% osób borykających się z alergią na ryby. Uczulenie na aldolazy jednych gatunków ryb może powodować reakcje alergiczną wskutek reakcji krzyżowej po spożyciu innego gatunku ryby, na którą pacjent nie jest pierwotnie uczulony [6].
Brak alergii czy może jednak alergia?
Zdarzają się sytuacje, że pacjent nieuczulony na ryby doznaje reakcji alergicznej, w tym nawet reakcji anafilaktycznej po ich spożyciu. Przeprowadzona wówczas diagnostyka w celu wykrycia uczulenia na ryby wykazuje jednak brak uczulenia. Dlaczego?
W takiej sytuacji może się okazać, że reakcja alergiczna wystąpiła, owszem, po spożyciu ryby, ale zainfekowanej pasożytem Anisakis simplex. Jest to pospolity nicień, obleniec, pasożytujący u ryb i rozpowszechniony na całym świecie [2]. Gatunki ryb najczęściej zakażone tym pasożytem to chętnie spożywane w Europie tuńczyki, śledzie, sardynki, makrele, dorsze i łososie.
Zainfekowana ryba ma w sobie zazwyczaj od 1 do 20 larw tego pasożyta. W ciele ryby larwy pasożyta mają długość od 30 do 50 mm i średnicę od 1 do 2 mm. Mają postać płaskiej spirali otoczonej cienką torbielą. Zakażonych jest do 88,5% dorszy i 82,5% śledzi odławianych w Oceanie Atlantyckim (rejonie północnym) [8,9]. Pasożyty Anisakis simplex mogą również powodować poważną chorobę pasożytniczą – anizakiozę. Oprócz tego mogą wywoływać reakcje alergiczne objawiające się bólami brzucha, nudnościami, wymiotami, a nawet reakcjami anafilaktycznymi [8].
Słowem zakończenia
Alergia na ryby to to istotny problem w alergologii. Globalne spożycie ryb wzrasta z roku na rok [2]. Natomiast powszechnie obecne w rybach alergeny, reagujące krzyżowo między gatunkami, mogą powodować nawet silne reakcje anafilaktyczne [1]. Aby dowiedzieć się, na jakie gatunki ryby powinien uważać uczulony pacjent i czy będzie mógł spożywać ryby np. pieczone, warto zainteresować się możliwościami, jakie daje diagnostyka molekularna alergii. Metoda ta pozwala „zajrzeć” głębiej w jednostkową alergię i rozbić ją na poszczególne składniki. Dzięki temu, przykładowo, może okazać się, że uczulony pacjent nie będzie musiał rezygnować z danego gatunku ryby w całości, tylko np. z formy surowej.
_____________________________________________
Data publikacji: 18.12.2022
Data aktualizacji: 18.12.2024
