Uwaga na nikiel - Strefa Alergii
Strefa Alergii | ABC Alergii

Uwaga na nikiel

/ 5.

Do przeczytania w 5 minut
Na początku lat 30. ubiegłego wieku zaczęto mówić o uczulającym działaniu pewnego metalu. Prawie dwieście lat później został określony alergenem roku, a nowe badania na temat jego alergenności wciąż się pojawiają. Mowa oczywiście o niklu, na który według szacunków, uczulonych jest nawet 60 milionów Europejczyków.

Alergia na nikiel – jakie objawy?

Najczęściej objawia się jako alergia kontaktowa (więcej o alergii kontaktowej), rzadziej jako zapalenie spojówek, katar lub astma [1]. Miejscowo nadwrażliwość może też powodować takie dolegliwości jak pokrzywka, wyprysk czy zaczerwienienie [2]. Mylące w diagnostyce alergii kontaktowej na nikiel mogą być opóźnione objawy, które nie występują od razu po kontakcie z alergenem. Symptomy alergii pojawiają się dopiero po kilkunastu godzinach, a najbardziej nasilają się po 2-4 dniach [3].

Alergia na nikiel, ilu osób dotyczy?

Nikiel jest najbardziej alergizującym metalem [4], a alergia na ten pierwiastek dotyczy aż 11,1% kobiet i 2,2% mężczyzn [5]. Wśród uczulonych jest czterokrotnie więcej kobiet, co może wynikać z większego narażenia na ten metal np. w biżuterii [6]. Nikiel jest również najczęstszym powodem alergii kontaktowej u dzieci w wieku 7-8 lat. W tej grupie wiekowej odpowiadał aż za 36% alergii kontaktowych. Taką częstość uczuleń na nikiel potwierdzają krajowe badania z 2015 roku [7].

Mechanizm alergii na nikiel i inne metale

Przyczyna występowania alergii na nikiel nie jest dobrze przebadana, ale wiadomo, że najczęściej objawia się jako alergia kontaktowa. Nadwrażliwości na metale mogą występować równolegle. Jednocześnie mogą alergizować nikiel, chrom i kobalt [8]. Czynnikiem ryzyka, który może przyczynić się do wystąpienia reakcji u osób wrażliwych na nikiel jest spożywanie pokarmów bogatych w ten pierwiastek. Wśród nich warto wymienić czekoladę, orzechy, owsiankę, fasolkę szparagową i groszek, Spożywanie tych produktów podwyższa ryzyko wystąpienia reakcji systemowej (SNAS) [9]. Przewlekłe stany zapalne jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, również mogą zwiększyć prawdopodobieństwa wystąpienia alergii na nikiel [10].

Gdzie znajduje się nikiel?

Mówiąc o niklu, mamy do czynienia z metalem bardzo rozpowszechnionym w środowisku naturalnym, występującym w powietrzu, wodzie, glebie, a nawet w żywności. Jest również mikroelementem, a więc w śladowych ilościach znajduje się też w ludzkim organizmie. W większym stężeniu jest szkodliwy, może być toksyczny, a nawet działać rakotwórczo [1]. Jest stosowany w hutnictwie, jubilerstwie i wielu innych gałęziach gospodarki. Znajduje się w wypełnieniach stomatologicznych obok akrylanów, które również mogą powodować nadwrażliwość [11]. Metale potencjalnie powodujące alergie można znaleźć również, np. w przyborach kuchennych i biżuterii [12].

Zawartość niklu w wielu przedmiotach reguluje tzw. „dyrektywa niklowa” wydana przez Unię Europejską. Monety wymykają się powyższemu dokumentowi, jednak niektóre państwa i tak produkują je ze stopów bezniklowych [13]. Do tych państw nie należy Polska. Nasze monety o srebrnej barwie wykonane są z miedzioniklu [14].

 

Alergia na nikiel – jak wygląda diagnostyka?

Po zaobserwowaniu objawów należy udać się do lekarza, który zbierze wywiad i określi, czy objawy wywołuje nikiel. Może się w tym posiłkować badaniem zmian skórnych i testami, które wskażą ewentualne inne powody stanu pacjenta [12]. Wykazanie związku między kontaktem z niklem, a symptomami jest kluczowe.  Niestety jest to trudne ze względu na takie czynniki jak rozpowszechnienie metalu w środowisku [1] i opóźniona reakcja organizmu na nikiel [3].

Jak sobie pomóc?

Pierwszą i najważniejszą czynnością jest usunięcie ze swojego środowiska przedmiotów, które mogą zawierać większą ilość niklu. Ważne jest też powstrzymywanie się przed rozdrapywaniem podrażnionych miejsc, bo może to zaostrzyć objawy. Jeśli unikanie przedmiotów bogatych w nikiel jest niemożliwe, należy chronić przed nim skórę kremami emolientowymi lub rękawiczkami. Jeśli powyższe czynności nie przynoszą poprawy, lekarz może zadecydować o wdrożeniu leków, np. glikokortykosteroidów [12].

Czy istnieje ryzyko powikłań?

Zazwyczaj usunięcie przedmiotów z dużą zawartością niklu jest pomocne, ale przy ciągłej ekspozycji na ten metal mogą wystąpić powikłania. Ciągłe podrażnienie i uszkodzenie naskórka może skutkować jego pękaniem i zwiększać ryzyko wystąpienia infekcji. Warto też pamiętać, że niezależnie od alergii, nikiel w dużych stężeniach może działać toksycznie i rakotwórczo [12].

Sylwia Gałązka

  1. Langauer-Lewowicka H., Pawlas K. Nikiel – alergen środowiskowy. Medycyna Środowiskowa / Environmental Medicine 2010; 13 (2).
  2. Mehulić M, Mehulić K, Kos P, Komar D, Katunarić M: Expression of contact allergy in undergoing prosthodontic therapy patients with oral diseases. Minerva Stomatol 2005; 54 (5): 303-309.
  3. Silny W, Czarneckia-Operacz M, Jenerowicz i wsp. Leksykon alergicznych chorób skóry i reakcji polekowych. Termedia, Poznań 2009.
  4. Olms C, Yahiaoui-Doktor M, Remmerbach TW: Contact allergies to dental materials. Swiss Dent J 2019; 129(7-8): 571-579.
  5. Bishara SE, Barrett RD, Selim MI: Biodegradation of orthodontic appliances – Part II Changes in the blood level of Nickel. Am J Orthod Dentofacial Orthop 1993; 103 (2): 115-119.
  6. Bulanda M., Wojtyna A., Madej W., Czarnobilska M. Narastający problem alergii kontaktowej i alergicznego kontaktowego zapalenia skóry u dzieci i dorosłych. Przegląd Lekarski 2018 /75/05.
  7. Mazur M, Czarnobilska E: Growing problem of allergy in population of children and adolescents living in Polish cities. Przegl Lek. 2015, 12: 713- 715.
  8. Fowler J. Cobalt. Dermatitis 2016, 27(1): 3-8.
  9. Guerra L, Rogkakou A, Massacane P, Gamalero C, Compalati E, Zanella C, Scordamaglia A, Canonica WG, Passalacqua G. Role of contact sensitization in chronic urticaria. J Am Acad Dermatol. 2007 Jan;56(1):88-90.
  10. Kageyama Y, Shimokawa Y, Kawauchi K, Morimoto M, Aida K, Akiyama T, Nakamura T. Higher Prevalence of Nickel and Palladium Hypersensitivity in Patients with Ulcerative Colitis. Int Arch Allergy Immunol. 2020;181(6):456-461.
  11. Świder K., Dąbrowa T., Więckiewicz W. Reakcje alergiczne na biomateriały stosowane w protetyce stomatologicznej – przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol, 2020; 70(2): 210-219.
  12. Colton R. Rishor-Olney; David M. Gnugnoli. Nickel Allergy. www.ncbi.nlm.nih.gov dost. 18.02.2022
  13. European Parliament and Council Directive 94/27/EC of 30 June 1994 amending for the 12th time Directive 76/769/EEC on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States relating to restrictions and administrative provisions of the Member States relating to restrictions on the marketing and use of certain dangerous substances and preparations. Official Journal L 188, 22 07 1994, 1-2.
  14. skarbnicanarodowa.pl/kroniki-numizmatyczne/186-z-jakich-materialow-tworzone-sa-monety dostęp dn. 23.02.22