Alergia na nikiel – jakie objawy?
Najczęściej objawia się jako alergia kontaktowa (więcej o alergii kontaktowej), rzadziej jako zapalenie spojówek, katar lub astma [1]. Miejscowo nadwrażliwość może też powodować takie dolegliwości jak pokrzywka, wyprysk czy zaczerwienienie [2]. Mylące w diagnostyce alergii kontaktowej na nikiel mogą być opóźnione objawy, które nie występują od razu po kontakcie z alergenem. Symptomy alergii pojawiają się dopiero po kilkunastu godzinach, a najbardziej nasilają się po 2-4 dniach [3].
Alergia na nikiel, ilu osób dotyczy?
Nikiel jest najbardziej alergizującym metalem [4], a alergia na ten pierwiastek dotyczy aż 11,1% kobiet i 2,2% mężczyzn [5]. Wśród uczulonych jest czterokrotnie więcej kobiet, co może wynikać z większego narażenia na ten metal np. w biżuterii [6]. Nikiel jest również najczęstszym powodem alergii kontaktowej u dzieci w wieku 7-8 lat. W tej grupie wiekowej odpowiadał aż za 36% alergii kontaktowych. Taką częstość uczuleń na nikiel potwierdzają krajowe badania z 2015 roku [7].
Mechanizm alergii na nikiel i inne metale
Przyczyna występowania alergii na nikiel nie jest dobrze przebadana, ale wiadomo, że najczęściej objawia się jako alergia kontaktowa. Nadwrażliwości na metale mogą występować równolegle. Jednocześnie mogą alergizować nikiel, chrom i kobalt [8]. Czynnikiem ryzyka, który może przyczynić się do wystąpienia reakcji u osób wrażliwych na nikiel jest spożywanie pokarmów bogatych w ten pierwiastek. Wśród nich warto wymienić czekoladę, orzechy, owsiankę, fasolkę szparagową i groszek, Spożywanie tych produktów podwyższa ryzyko wystąpienia reakcji systemowej (SNAS) [9]. Przewlekłe stany zapalne jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, również mogą zwiększyć prawdopodobieństwa wystąpienia alergii na nikiel [10].
Gdzie znajduje się nikiel?
Mówiąc o niklu, mamy do czynienia z metalem bardzo rozpowszechnionym w środowisku naturalnym, występującym w powietrzu, wodzie, glebie, a nawet w żywności. Jest również mikroelementem, a więc w śladowych ilościach znajduje się też w ludzkim organizmie. W większym stężeniu jest szkodliwy, może być toksyczny, a nawet działać rakotwórczo [1]. Jest stosowany w hutnictwie, jubilerstwie i wielu innych gałęziach gospodarki. Znajduje się w wypełnieniach stomatologicznych obok akrylanów, które również mogą powodować nadwrażliwość [11]. Metale potencjalnie powodujące alergie można znaleźć również, np. w przyborach kuchennych i biżuterii [12].
Zawartość niklu w wielu przedmiotach reguluje tzw. „dyrektywa niklowa” wydana przez Unię Europejską. Monety wymykają się powyższemu dokumentowi, jednak niektóre państwa i tak produkują je ze stopów bezniklowych [13]. Do tych państw nie należy Polska. Nasze monety o srebrnej barwie wykonane są z miedzioniklu [14].
Alergia na nikiel – jak wygląda diagnostyka?
Po zaobserwowaniu objawów należy udać się do lekarza, który zbierze wywiad i określi, czy objawy wywołuje nikiel. Może się w tym posiłkować badaniem zmian skórnych i testami, które wskażą ewentualne inne powody stanu pacjenta [12]. Wykazanie związku między kontaktem z niklem, a symptomami jest kluczowe. Niestety jest to trudne ze względu na takie czynniki jak rozpowszechnienie metalu w środowisku [1] i opóźniona reakcja organizmu na nikiel [3].
Jak sobie pomóc?
Pierwszą i najważniejszą czynnością jest usunięcie ze swojego środowiska przedmiotów, które mogą zawierać większą ilość niklu. Ważne jest też powstrzymywanie się przed rozdrapywaniem podrażnionych miejsc, bo może to zaostrzyć objawy. Jeśli unikanie przedmiotów bogatych w nikiel jest niemożliwe, należy chronić przed nim skórę kremami emolientowymi lub rękawiczkami. Jeśli powyższe czynności nie przynoszą poprawy, lekarz może zadecydować o wdrożeniu leków, np. glikokortykosteroidów [12].
Czy istnieje ryzyko powikłań?
Zazwyczaj usunięcie przedmiotów z dużą zawartością niklu jest pomocne, ale przy ciągłej ekspozycji na ten metal mogą wystąpić powikłania. Ciągłe podrażnienie i uszkodzenie naskórka może skutkować jego pękaniem i zwiększać ryzyko wystąpienia infekcji. Warto też pamiętać, że niezależnie od alergii, nikiel w dużych stężeniach może działać toksycznie i rakotwórczo [12].
Sylwia Gałązka
