Jesion – drzewo z rodziny oliwkowatych
Zacznijmy od jesionu, który obok brzozy, olszy, dębu i leszczyny, jest uznawany za jeden z ważniejszych alergenów pyłkowych w okresie wiosny [1]. U osób z alergią na pyłki tego drzewa ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowych jest duże. Wszystko za sprawą podobieństwa głównego alergenu jesionu Fra e 1 z alergenem oliwki. Oba należą do tej samej rodziny białek, a mianowicie Ole e 1 [2].
Kwietniowe pyłki to również te, uwalniane przez jesiony. Drzewo rozpoczyna pylenie z początkiem kwietnia, a kończy w pierwszej dekadzie maja. Jednak w przeszłości zdarzało się, że pierwsze pojedyncze ziarna pyłku jesionu rejestrowano już w marcu [3].
Drzewo rośnie najczęściej dziko w terenach leśnych nad rzekami i potokami [4]. Spotkać go możemy także w parkach, gdzie tworzy długie aleje.
Brzoza – koszmar alergika
Brzoza ma bardzo duże znaczenie kliniczne w świecie alergologii. Pojedyncze ziarna jej pyłku zaczynają pojawiać się już w marcu, ale szczytowy okres pylenia przypada na drugą połowę kwietnia. Przy ładnej i sprzyjającej pogodzie pyłki mogą być obecne nawet przez 5 tygodni, natomiast w chłodniejsze dni może uczulać krócej [5].
Brzoza i jej alergeny to najczęstsza przyczyna nieżytu nosa i astmy atopowej w sezonie pylenia [6]. Głównym sprawcą dolegliwości jest alergen brzozy Bet v 1. 95% osób z alergią na pyłek tego drzewa jest na niego uczulonych [7].
Co istotne, niektóre źródła informują, że drzewa rosnące w zacienionych miejscach produkują większą ilość alergenu Bet v 1, który może być obecny w atmosferze jeszcze przed sezonem pylenia [8]. Specjaliści zaobserwowali również, że na zwiększoną produkcję alergenu Bet v 1 przez brzozę wpływ mają zanieczyszczenia. Związki chemiczne znajdujące się w powietrzu mogą wywołać tzw. reakcję stresową u rośliny. Jeśli do niej dojdzie, alergen Bet v 1 może być zawarty nie tylko w pyłku brzozy, ale nawet w liściach tej rośliny [9].
Uwalnianiu pyłków brzozy sprzyja także wilgotność. Co więcej, wytwarzane w tym czasie ziarna pyłku są mniejsze, przez co z łatwością „penetrują” pęcherzyki płucne. Dzięki swoim niewielkim rozmiarom dłużej utrzymują się w powietrzu i wolniej opadają [10].
Stężenie pyłków brzozy może być znaczne nawet w zamkniętych pomieszczeniach. Badacze podkreślają, że pyłki rośliny mogę utrzymywać się w kurzu domowym jeszcze kila tygodni po okresie pylenia [11].
Brzoza daje też liczne reakcje krzyżowe. Dochodzi do nich ze względu na duże podobieństwo alergenów tej rośliny z białkami znajdującymi się w wielu pokarmach. W sezonie pylenia brzozy osoby z alergią na tę roślinę mogą mieć również objawy po zjedzeniu np. jabłka, selera, marchewki czy soi.
Dąb – sprzymierzeniec brzozy
Pyłek dębu jest jedną z częstszych przyczyn okresowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek [12]. Sezon pylenia tej rośliny przypada na kwiecień i maj. Powietrze w tym czasie osiąga bardzo wysokie nasycenie pyłkiem dębu, jednak jego znaczenie kliniczne w alergologii uznaje się za przeciętne.
Może to wynikać z faktu, iż prowadzone dotąd badania kliniczne dotyczyły głównie dębu białego, który w Polsce jest bardzo rzadko spotykany [13]. Również większość odczynów używanych do testów skórnych zawierających w swoim składzie ekstrakty z dębu białego.
Grab
Choć grab ma niewielkie znaczenie kliniczne i częstość uczulenia na jego pyłki jest znikoma, to w okresie pylenia może być utrapieniem alergików ze względu na reakcje krzyżowe z pyłkiem brzozy. Wysokie stężenie pyłku grabu notuje się w atmosferze od połowy kwietnia do połowy maja (w zależności od regionu).
W Polsce znany jest jeden gatunek tego drzewa, czyli grab pospolity [14]. Charakteryzuje się krótkim pniem, dlatego jest często spotykany w ogrodach jako żywopłot. Alergenem głównym grabu jest Car b 1.
Buk – nie taki straszny jak go opisują
Alergenem głównym buku jest Fag s 1 należący do tej samej grupy białek, co alergen główny brzozy. Z tego powodu między obiema roślinami może dochodzić do reakcji krzyżowych. Buk pyli pod koniec kwietnia i na początku maja. Wykazuje średnie znaczenie kliniczne, a źródła naukowe donoszą jedynie o alergii u osób pracujących zawodowo z pyłem tego drewna. Dobrze znosi cięcie, więc jest często stosowane jako żywopłoty [15].
Topola – źródło alergenów
Pylenie zaczyna wcześnie, ale dopiero w kwietniu osiąga najwyższe stężenie. Jest to roślina wiatropylna, która podczas owocowania wytwarza biały puch. Zjawisko to zachodzi w okolicach maja i czerwca. Jest to okres, kiedy zaczynają pylić trawy, więc wiele osób zmagających się z katarem, zapaleniem spojówek i dusznościami uważa topolę za winowajcę tych symptomów. Główne alergeny topoli to Pop a oraz Pop n. Topola uzyskuje wysokie stężenia pyłku w atmosferze, ale jej znaczenie kliniczne jest małe. Więcej o topoli możecie przeczytać w artykule “Jakie znaczenie dla alergika ma topola?”
Jakie objawy powodują kwietniowe pyłki drzew?
Symptomy alergii na rośliny wiatropylne to najczęściej
- wodnisty katar,
- nieżyt nosa,
- kaszel,
- zapalenie spojówek,
- niekiedy nawet duszności oraz zmiany skórne.
Justyna Kukuryk
