Alergia na pyłki, czyli trudna wiosna - Strefa Alergii
Strefa Alergii | ABC Alergii

Alergia na pyłki, czyli trudna wiosna

/ 5.

Do przeczytania w 6 minut
Dla niektórych „wojna” zaczyna się jeszcze zimą, dla innych najtrudniejsza jest wczesna wiosna lub początek lata. Przeciwnik jest tym trudniejszy, że niemal niezauważalny. Jakie problemy niesie alergia na pyłki i jak sobie z nimi radzić?

Jak powstaje alergia wziewna?

Alergia jest coraz powszechniej uznawana za „niezakaźną epidemię” czasów nowożytnych. Badacze oszacowali, że około 2025 roku połowa ludzi na świecie będzie cierpieć z powodu chorób wywołanych uczuleniem [1]. Z jednej strony na taką sytuację ma wpływ rosnące stężenie smogu, z drugiej ocieplenie klimatu powodujące wzrost pylenia roślin.
Dociekliwy Czytelnik może w tym momencie zapytać: A może to nieprawda?
Pełni wątpliwości naukowcy w roku 2013 we Francji przeprowadzili interesujące badania. Sprawdzali związek poziomu pyłków w powietrzu, zewnętrznego stężenia składników smogu oraz sprzedaży leków stosowanych w leczeniu astmy i alergii. Jednoznacznie wykazali, że wzrost zanieczyszczenia powietrza i szczyty pylenia roślin zbiegały się w czasie z większym zapotrzebowaniem na leki przeciwalergiczne [2].
Wróćmy jednak do kraju. W Polsce atopię (skazę alergiczną) zdiagnozowano u 25% mieszkańców. Natomiast alergię (jawną chorobę uczuleniową) u 15% badanych osób. Alergenami wywołującymi chorobę były głównie saprofity (czyli roztocza i pleśnie) oraz pyłki traw i brzozy. Naukowcy wskazywali również na wyraźny związek między częstością występowania atopii i choroby alergicznej, a zanieczyszczeniem środowiska [1].
Na czym ten związek miałby polegać? Jednym z wyjaśnień jest proces zlepiania się na powierzchni pyłku cząstek smogu, bakterii i wirusów. W jego wyniku może powstać rodzaj bomby biologicznej, która może mieć wpływ także na leczenie astmy i alergii. [2].

Alergia na pyłki – objawy

Najbardziej znane objawy alergii związanej z powietrzem, którym wszyscy oddychamy, to:

  • uciążliwe swędzenie oczu i nosa,
  • łzawienie oraz kichanie – często napadowe,
  • zatkanie nosa,
  • drapanie w gardle,
  • kaszel,
  • czasem duszność.

Mniej kojarzone z alergią wziewną, lecz przykre w codziennym życiu są kłopoty ze snem, pogorszone wyniki w nauce, pracy i sporcie a nawet trudności z wypoczywaniem.
Jeszcze rzadziej kojarzone z pyłkiem są objawy alergii pokarmowej – obrzęki warg, gardła, trudności w przełykaniu, bóle brzucha, wzdęcia, biegunki.

Jak to? – spyta uważny Czytelnik. Co ma pyłek brzozy do pokarmu człowieka?  Otóż ma. Wystarczy wspomnieć PFAS, czyli zespół alergii pyłkowo-pokarmowej, zależny od wspólnych cząsteczek obecnych najpierw w kwiatuszkach jabłoni, a potem w owocu jabłka.

A skąd ta brzoza? Wszystkie drzewa ukrywają w swych pyłkach i owocach białka obronne. Wśród nich są na przykład przenoszące sterydy roślinne (grupa PR-10), służące rozmnażaniu (profiliny) lub chroniące przed grzybami (LTP), które mogą reagować krzyżowo. Co to oznacza? Osoba uczulona na białka występujące w pyłkach może też reagować na podobne białka w pokarmach, np. owocach.
W Europie Południowej najczęstsze objawy PFAS występowały po spożyciu kiwi – ok. 35%, brzoskwini i melona po ok. 25%.  Był to głównie obrzęk warg (68 %) i występował w ciągu 5 minut od kontaktu (65%). Testy z krwi ujawniły dodatnie IgE dla co najmniej jednego z wymienionych wyżej panalergenów i często wiązały się z astmą [4].

Jakie pyłki najczęściej uczulają?

W naszym kraju najczęściej uczulają pyłki traw, potem drzew i roślin zielnych. To ostatnie pojęcie wyjaśniam pacjentom następująco: dla rolników to chwasty, dla aptekarzy zioła, a dla kucharzy – przyprawy. I wszyscy mają rację. Taka bylica pospolita to klasyczny chwast, zioło leczące malarię i oryginalna przyprawa do pieczonej gęsi.
Osoby uczulone na pyłki rzadko cierpią tylko na jeden rodzaj alergii. Co trzeciemu alergikowi na pyłek bylicy grozi też alergia pokarmowa na surowy seler lub inne warzywa i zioła kuchenne.
Podobne sytuacje opisano u odczulanych na trawy. Około 93% miało alergię na pyłek żyta. Prawie 75% było „uczulonych wielokrotnie” na trawy klimatu subtropikalnego i umiarkowanego, a tylko niecałe 24% miało pojedynczą alergię na „zwykłe” trawy. Warto dodać, że wszyscy badani po odczulaniu wykazywali znaczącą poprawę już od pierwszego sezonu pylenia. Dodatkowo poprawa ta utrzymywała się również w kolejnym sezonie pylenia traw (70-85%) [5].

Alergia na pyłki, czyli kiedy alergik ma najtrudniej?

Dostępne w Internecie dane ujawniły znaczne przyspieszenie i wydłużenie okresu pylenia. Może to wielu Czytelników zaskoczy, ale obecnie za początek pylenia drzew w Polsce uważa się dzień 3 stycznia! Zaledwie 2 doby po sylwestrowych szaleństwach zaczyna kwitnąć i uczulać leszczyna. Szkodliwe dla alergików pylenie drzew utrzymuje się do połowy maja (wtedy kończą kwitnąć brzozy). Zazwyczaj pomiędzy Dniem Matki a Dniem Dziecka zaczyna się sezon trawowy, który najbardziej dokucza do połowy lipca.
Inne e-informacje wskazują na nowe rośliny uczulające w naszym kraju, takie jak ambrozja, którą można spotkać zarówno w obszarach miejskich i podmiejskich [7]. Pylenie ambrozji trwa zazwyczaj od lipca do końca października.
Aktualnie powszechne zamknięcie w domach i noszenie maseczek oraz poprawa stanu atmosfery związana z pandemią Covid-19 spowodowały, mimo sezonu pyłkowego, znaczną poprawę stanu zdrowia alergików [3].

Jak diagnozować alergię wziewną?

Najłatwiej poznać przyczynę alergii na podstawie opisywanych przez chorego objawów, które pojawiły się po narażeniu na kontakt z kwitnącą przyrodą oraz badania lekarskiego wykluczającego inne przyczyny dolegliwości. Takie rozpoznanie wystarczy do leczenia objawów alergii doraźnie. Jednak próby wyleczenia za pomocą immunoterapii to już wyższy etap w grze między przyrodą, a naszym genetycznym przeznaczeniem. Taka rozgrywka wymaga testów skórnych potwierdzających źródło uczulenia (np. pyłek brzozy), zbadania specyficznych przeciwciał E (sIgE) wobec składników białkowych tego pyłku, a wreszcie także rozstrzygającej obserwacji dolegliwości w szczycie pylenia.

Alergia na pyłki, czy da się ją wyleczyć

Mówiąc najkrócej- tak, ale. „Tak”, bo immunoterapia wycisza objawy niemal zupełnie i to na wiele lat po zakończeniu kuracji. „Ale”, bo pozostaje skaza genetyczna (atopia), która przy narażeniu znów może przekształcić się w chorobę (alergię). Oczywiście tu i teraz stosujemy rozmaite aerozole i tabletki, które przynoszą znakomitą ulgę, „ale” nie blokują przyczyn zapalenia i działają (tylko) kilkadziesiąt godzin po podaniu.
Dziś pomocy dostarcza także mobilne e-zdrowie. Jest to “praktyka medyczna i zdrowia publicznego obsługiwana przez urządzenia i aplikacje mobilne, jak telefon komórkowy, laptop czy inne urządzenie bezprzewodowe”[8]. Obecne teleporady medyczne optymalizują leczenie i zapobieganie zaostrzeniu oraz poprawiają jakość życia u chorych wcześniej zdiagnozowanych [6]. Bardzo przydatne okazały się również urządzenia takie, jak Smart PEF (w astmie) [6] czy APSIK, MASK-Air (w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa).

Przesłanie: naprawdę warto poznać profil swojej alergii wziewnej i ewentualnie zmienić go odczulaniem.

1. Durska G. Durska M. Występowanie atopii i chorób atopowych w populacji gimnazjalistów z województwa zachodniopomorskiego Family Medicine and Primary Care Review, 2015; 17, 2: 94–97.
2. Hernandez K. Prud’homme J.[…]Annesi-Maesano I. Spatio-Temporal Analysis of the Impact of Airborne Pollen, Ambient Air Pollution, and Land Cover on the Sales of Medications Used to Treat Asthma and Allergies, in 8 Cities, in Metropolitan France. Journal of Allergy and Clinical Immunology,2020,145, 2, Supl, Feb 2020, AB113
3. Sözener Z. Ç.Öztürk B. Ö.[…]Mungan D. Coincidence of pollen season and coronavirus disease 2019 pandemic: less time outdoors – lesser allergy symptoms in 2020. Asia Pac Allergy. 2021 Apr;11(2): e16.
4. Lipp T.Acar Şahin A.[…]Dramburg S.Heterogeneity of Pollen Food Allergy Syndrome in Seven Southern European Countries: the @IT.2020 Multicenter Study. Allergy, 2021 Jan 25. doi: 10.1111/all.14742.
5. Van Nunen S.Burk M.[…]Katelaris C. 5-Grass-Pollen SLIT Effectiveness In Seasonal Allergic Rhinitis: Impact Of Sensitization To Subtropical Grass Pollen. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 2020, 145, 2, Supl, Feb 2020, AB339
6. Minaeva N.V., Shiryaeva D.M. Pollen allergy and supporting information resources. Russian Medical Inquiry. 2021;5(1):38–42. DOI: 10.32364/2587-6821-2021-5-1-38-42.
7. Piotrowska-Weryszko K. Weryszko -Chmielewska E.[…]Rapiejko P. Comparison of Artemisia L. pollen concentrations and risk of development of allergy symptoms in different regions of Poland in 2020.Alergoprofil 2020.2.28-40
8. Matricardi P. M. Potapova E.[…]Tripodi S. Digital allergology: Towards a clinical decision support system for allergen immunotherapy. Pediatr Allergy Immunol. 2020;31(Suppl 24):61–64.