Uczulenie na słońce. Czy jest możliwe?
Lato to czas wakacji i beztroskiego wypoczynku. Słońce korzystnie wpływa na nastrój i samopoczucie oraz stanowi niezbędny element prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Dzieje się tak ze względu na udział promieni słonecznych w tworzeniu witaminy D3. Wykazuje ona działanie wspomagające odporność, odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki mineralnej oraz działa przeciwnowotworowo [1,2].
Zdarza się jednak, że ekspozycja na słońce może mieć niekorzystny wpływ na organizm i wywoływać wiele objawów niepożądanych. Promieniowanie słoneczne złożone jest z różnego rodzaju fal, wśród których szczególne znaczenie ma promieniowanie UVA. Jego nasilenie jest niezależne od pory roku i pogody. Dodatkowo takie promieniowanie przenika przez szyby, dlatego niepożądane reakcje na światło mogą wystąpić również w zamkniętym pomieszczeniu lub podczas jazdy samochodem [3].
Reakcje alergiczne, do których dochodzi w wyniku działania promieniowania słonecznego, noszą miano odczynów fotoalergicznych. Z udziałem światła dochodzi do przekształcenia nieaktywnej substancji w gotowy alergen, który może wywołać uczulenie na słońce. Samo promieniowanie słoneczne to jednak za mało, żeby doszło do tego typu reakcji. Niezbędny jest jeszcze dodatkowy czynnik, który uwrażliwia skórę na działanie światła. Mogą nim być niektóre rośliny, leki oraz składniki kosmetyków [2,4].
Rośliny o właściwościach fotouczulających
Na szczególną uwagę zasługują rośliny z rodziny astrowatych (łac. Compositae), a dokładniej ich elementy używane w różnego rodzaju herbatach, kremach i maściach, które bez problemu możemy kupić w aptekach. Zaliczamy do nich, m.in.:
- koszyczek arniki (arnikę górską),
- ziele nawłoci (nawłoć pospolitą),
- koszyczek rumianku (rumianek pospolity),
- kwiat nagietka (nagietek lekarski),
- ziele krwawnika (krwawnik pospolity).
Wszystkie wymienione surowce roślinne zawierają substancje prozdrowotne, które jednocześnie, przy kontakcie ze słońcem, mogą wywołać uczulenie. Innymi szeroko stosowanymi roślinami o znanych właściwościach fotouczulających są: dziurawiec, ruta, bodziszek, arcydzięgiel, lubczyk i skrzyp [2].
Fotouczulające leki
Do leków najczęściej wywołujących objawy alergii na słońce zaliczamy substancje z grupy:
- sulfonamidów (leki dostępne wyłącznie na receptę, stosowane w różnego rodzaju zakażeniach bakteryjnych),
- niesteroidowych leków przeciwzapalnych (znajdziemy wśród nich zarówno leki dostępne bez recepty, jak ibuprofen i ketoprofen, jak i te na receptę, np. piroksykam),
- pochodnych fenotiazyny (stosowane są w leczeniu niektórych schorzeń psychiatrycznych),
- leków moczopędnych (właściwości fotouczulające mają niektóre z nich, np. hydroksychlorotiazyd) [4,5].
Kosmetyki a uczulenie na słońce
Chętnie używane kosmetyki również mogą być zagrożeniem podczas kontaktu ze światłem.
Co zatem alergizuje w kosmetykach oprócz zawartych w nich substancji roślinnych?
Paradoksalnie uczulenie na słońce mogą wywoływać filtry przeciwsłoneczne w kremach do opalania oraz kremach pielęgnacyjnych. Filtry dzielą się na dwie kategorie: pierwsze pochłaniają promieniowanie słoneczne, drugie je odbijają. Do grupy pierwszej należą dibenzoylmetany, benzofenony, pochodne kwasu PABA i cynamoniany. Ze względu na zdolność pochłaniania promieniowania słonecznego to właśnie te składniki filtrów przeciwsłonecznych w głównej mierze są odpowiedzialne za powstawanie objawów alergii na słońce. Dlatego osoby uczulone powinny zwracać szczególną uwagę na skład kupowanego kosmetyku.
Inną grupą związków mogących wywoływać uczulenia na słońce są środki zapachowe stosowane w kosmetykach i perfumach. Należą do nich aldehyd cynamonowy i piżmo ambretowe [4].
Co zrobić, gdy podejrzewamy uczulenie na słońce?
Załóżmy, że po pobycie na plaży wystąpiły u nas objawy alergii na słońce w postaci czerwonych plam (ognisk rumieniowych), świądu, pieczenia lub pęcherzy. A dodatkowo zmiany na skórze są obecne również w miejscach niewystawionych na działanie promieni słonecznych. W takiej sytuacji wskazane jest czasowe odstawienie potencjalnego alergenu i niezwłoczna konsultacja z lekarzem.
Wizyta u specjalisty pozwoli na wykluczenie lub potwierdzenie alergii na słońce. Lekarz wskaże również dalszy sposób postępowania, który uchroni nas przed wystąpieniem uczulenia w przyszłości. Może zalecić np. podanie leku w innej formie, jeśli to właśnie on, w połączeniu z promieniowaniem słonecznym, wywołał uczulenie [3].
Rafał Śliwa
