Nietolerancja histaminy – co to takiego?
Kubuś Puchatek powiedział kiedyś „albo mnie tu jest za dużo, albo tej kryjówki jest za mało”. To stwierdzenie dobrze obrazuje zjawisko nietolerancji histaminy, bo albo jest jej za dużo, albo enzymu, który ma ją rozkładać za mało. Czyli – najprościej mówiąc – nietolerancja histaminy (NH) to zaburzenie wynikające z braku równowagi pomiędzy ilością przyjmowanej (np. zjadanej) histaminy a zdolnością do jej rozkładania. Szacuje się, że problem ten występuje u około 1% populacji.
Warto wiedzieć, że tzw. próg tolerancji histaminy (czyli to, ile jesteśmy w stanie jest znieść bez odczuwania negatywnych objawów) jest cechą indywidualną.
DAO – pogromca zjedzonej histaminy
Za rozkład histaminy w organizmie odpowiadają w zasadzie dwa enzymy: N-metylotransferaza histaminy (HNMT) oraz oksydaza diaminowa (DAO). HNMT rozkłada histaminę, która powstaje wewnątrz organizmu. Natomiast DAO degraduje histaminę pochodząca z poza organizmu (np. dostarczoną z pokarmem). Enzymy te nie wchodzą sobie w drogę. HMNT działa na poziomie komórek, a DAO w przewodzie pokarmowym. To właśnie niewystarczająca ilość lub aktywność DAO powoduje objawy związane z typowym przedawkowaniem histaminy. Dlatego inna nazwa dla jej nietolerancji to zespół niedoboru DAO (ZNDAO). I nie ma znaczenia czy enzymu jest za mało czy nie jest on aktywny. Efekt jest taki sam – zespół tzw. objawów pseudoalergicznych.
Dlaczego nadmiar wchłoniętej histaminy skutkuje zatruciem?
Histamina jest tzw. aminą biogenną występującą w licznych komórkach organizmu (np. bazofile, mastocyty, niektóre komórki przewodu pokarmowego i niektóre neurony). Komórki te magazynują histaminę, która naturalnie pełni w organizmie wiele istotnych funkcji. Działa dzięki łączeniu się z jednym z czterech, tzw. receptorów histaminowych (od H1 do H4).
Najważniejsze, z punktu widzenia alergii oraz zespołu nietolerancji histaminy, jest jednak to, że to właśnie ta substancja jest głównym mediatorem (wyzwalaczem) tych reakcji. To ona, łącząc się ze swoimi receptorami wywołuje wszystkie typowe objawy reakcji alergicznej. Różnica pomiędzy alergią a zespołem nietolerancji histaminy polega jedynie na tym, że objawy alergii wywołuje histamina powstająca wewnątrz organizmu. Natomiast za symptomy zespołu nietolerancji histaminy odpowiada histamina dostarczana z zewnątrz. Przy czym dla organizmu źródło jej dostarczenia jest nieistotne. Efekty jej działania w obydwu przypadkach są takie same.
Objawy nietolerancji histaminy
Jeśli już wiemy skąd bierze się cały problem, to skupmy się teraz na tym jak się objawia. Spektrum objawów nietolerancji histaminy waha się od łagodnych, powodujących jedynie dyskomfort u pacjenta, aż do zagrażających życiu, wymagających natychmiastowej interwencji.
Główne grupy objawów wynikające z nietolerancji histaminy to m. in.:
- różnego rodzaju zmiany skórne: np. świąd, pokrzywka, zaczerwienienie skóry, zmiany trądzikowe
- obrzęk naczynioruchowy
- ze strony układu oddechowego: np. duszność, kaszel, świszczący oddech, wodnisty wyciek z nosa, kichanie
- ze strony układu pokarmowego: np. kurcze i ból brzucha, biegunka, wzdęcia
- ze strony układu nerwowego: np. bóle głowy, zmęczenie, rozdrażnienie, niepokój
- ze strony układu krwionośnego: zaburzenia rytmu serca i spadek ciśnienia tętniczego krwi
Ciekawostką może być to, że w przypadku kobiet z obniżoną tolerancją histaminy objawy mogą korelować z fazą cyklu miesiączkowego oraz powodować bardzo bolesne miesiączkowanie. jeszcze jedna ciekawostka – u tych kobiet ciąża może sprzyjać zmniejszeniu odczuwanych dolegliwości. Dlaczego? – Dlatego że łożysko to źródło ogromnych ilości DAO.
Nietolerancja histaminy – kilka słów o diagnostyc
W przypadku podejrzenia nietolerancji histaminy na plan pierwszy, jak zawsze, wysuwa się szczegółowy wywiad lekarski. Konieczne jest uwzględnienie stosowanej diety i przyjmowanych leków.
Konieczne jest wykluczenie alergii (tu stosuje się standardową diagnostykę (testy skórne i swoiste IgE) oraz innych nietolerancji pokarmowych, w tym szczególnie glutenu i laktozy. Bardzo przydatnym narzędziem jest tzw. dzienniczek dietetyczny prowadzony przez pacjenta. To nic innego jak szczegółowe zapisywanie informacji o przyjmowanych pokarmach i płynach oraz ewentualnych objawach niepożądanych, które wystąpiły po ich spożyciu. Korzysta się również z tzw. diagnostycznych diet eliminacyjnych. Rozpoznanie nietolerancji histaminy polega wówczas na stwierdzeniu co najmniej dwóch charakterystycznych objawów oraz ich ustępowania bądź złagodzenia po zastosowaniu diety eliminującej histaminę z pożywienia. Można również oznaczyć aktywność DAO we krwi.
Leczenie – na co zwróć uwagę
Podstawą leczenia nietolerancji histaminy jest dieta eliminująca pokarmy bogate w nią pokarmy, produkty uwalniające tę substancję oraz te, które hamują aktywność DAO (tab). Możliwa jest również dodatkowa suplementacja preparatami zawierającymi DA. Pomocne jest także wspomaganie aktywności tego enzymu odpowiednimi dodatkami dietetycznymi (np. witamina B6, witamina C oraz miedź).
Powinno się również unikać sytuacji stymulujących wyrzut histaminy, jak np. stres oraz gwałtowne zmiany temperatury otoczenia.
Produkty bogate w histaminę
- sery – zwłaszcza twarde i półtwarde, pleśniowe i topione,
- jogurty, kwaśne mleko, śmietana
- warzywa kiszone i konserwowane
- zbożowe i zawierające drożdże
- ryby (szczególnie marynowane i wędzone, konserwy rybne, owoce morza (makrela, sardynki, śledzie, tuńczyk, kawior, małże, ostrygi, kraby)niektóre warzywa (pomidor, kapusta, szpinak, sałata, bakłażan, groch, fasola, soczewica, bób)
- niektóre owoce świeże (truskawki, maliny, jagody, śliwki, winogrona, ananasy, cytrusy, awokado, banany, czereśnie)
- owoce suszone, kandyzowane i konserwowe (rodzynki)
- słodycze i przekąski (nugat, czekolada, marcepan, marmolada)
- kawa, herbata, soki warzywne, coca-cola
- alkohol, w tym wino (głównie czerwone), piwo i szampan
- ocet i jego przetwory (np. majonez i keczup)
- czerwone mięso i wędliny wysokoprzetworzone (salami, peperoni), podroby, konserwy
- niektóre przyprawy (np. curry)
- grzyby
- produkty długo i niewłaściwie przechowywanych
Produkty stymulujące uwalnianie histaminy
- mleko i przetwory mleczne
- alkohole (wino, piwo)
- soki owocowe i warzywne, napoje gazowane
- niektóre warzywa (np. ziemniaki, pomidory, ogórki, groch, rzodkiewka, cukinia, por, kukurydza, marchewka, buraki, szpinak, seler, papryka, sałata); w tym warzywa kiszone oraz grzyby
- niektóre owoce (truskawki, jeżyny, jagody, porzeczki, daktyle, kiwi, jabłka, śliwki, wiśnie, banany, arbuzy, melony, cytrusy, ananasy, morele, brzoskwinie, winogrona)niektóre zioła (np. rumianek, szałwia, bratek, kora wierzby, mięta, lipa, owoc dzikiej róży); w tym owoce suszone, konserwowane i kandyzowane
- niektóre zioła i przyprawy (np. rumianek, szałwia, bratek, kora wierzby, mięta, lipa, owoc dzikiej róży, (cynamon, curry, pieprz, oregano, papryka, kminek, bazylia, liść laurowy, ziele angielskie, rozmaryn, estragon, kurkuma, gałka muszkatołowa)
- słodycze i przekąski (karmel, nugat, czekolada, gumy do żucia, miód)
- produkty zbożowe, nasiona i orzechy (soja, orzechy ziemne, migdały)
- ocet i jego przetwory (np. majonez i keczup)
- ryby marynowane, solone i wędzone oraz konserwy mięsne i pasztety
- dodatki do żywności (np. barwniki, konserwanty, przeciwutleniacze, substancje wzmacniające smak)
- oliwy i oleje
Czynniki hamujące DAO
- środki kontrastujące i znieczulające
- niektóre leki (np. rozkurczowe, pobudzające perystaltykę jelit, przeciwkaszlowe, niektóre antybiotyki, leki przeciwarytmiczne i obniżające ciśnienie)
- zaburzenia mikroflory jelitowej (nadmierna podaż probiotyków, chemioterapia
- różne schorzenia przewodu pokarmowego (np. choroby zapalne jelit)
