Zmienne stężenia pyłków w powietrzu
Stężenia pyłków w powietrzu zależą od pogody i wykazują wahania dobowe. Są największe popołudniu, a najmniejsze ranem, choć według niektórych doniesień naukowych różnią się tylko nieznacznie [2]. Pyleniu roślin sprzyja słoneczna i wietrzna pogoda [5]. Natomiast w czasie deszczu następuje czasowe ograniczenie pylenia wszystkich roślin wiatropylnych [8].
Czym pachnie powietrze po burzy?
Zapach powietrza po burzy jest charakterystyczny – orzeźwiający i świeży. To za jego sprawą odnosimy wrażenie, że atmosfera się oczyściła. Mamy więc ochotę odetchnąć pełną piersią. Zapach ten wynika ze zwiększonej zawartości ozonu, który powstaje z tlenu atmosferycznego w wyniku wyładowań elektrycznych [6]. Ale czy to prawda, że burza z obfitym deszczem usuwa z atmosfery pyłki roślin?
Jak zachowują się pyłki w powietrzu po burzy?
Pyłki w powietrzu pod wpływem deszczu pęcznieją, a więc zwiększają swój ciężar. Następnie wraz z kroplami wędrują w stronę gruntu, na którym się osadzają. Zatem powietrze przez chwilę powinno być od nich wolne, co potwierdza teorię, że po deszczu alergicy mają najlepsze warunki do spacerów. Pomiary aerobiologiczne prowadzone po opadach pokazują, że deszcz faktycznie powoduje spadek stężenia pyłków w powietrzu [1]. Zwłaszcza jeśli ulewa jest naprawdę solidna.
Nie znaczy to oczywiście, że opady, zwłaszcza słabe i krótkotrwałe, zawsze ograniczają objawy alergii u osób wrażliwych na alergeny powietrznopochodne. W niektórych przypadkach mogą je nawet nasilić. Dlaczego?
Pod wpływem wilgoci zwiększa się powierzchnia pyłków. To zaś sprawia, że mają większy potencjał do gromadzenia zanieczyszczeń. A więc ich alergenność może wzrosnąć [4]. Dodatkowo w wyniku szoku osmotycznego pyłki pękają i uwalniają alergenne aerozole biologiczne o mikroskopijnej wielkości [3,4]. Po pęknięciu nawet dwudziestokrotnie zmniejszają swój rozmiar (do średnicy mierzonej w submikrometrach).
W Stanach Zjednoczonych naukowcy sprawdzili obecność tych mikrocząstek w powietrzu po burzy, deszczu, a nawet tornadzie [1]. Wzięli pod uwagę najistotniejsze alergeny roślin: pyłki brzozy (Bet v 1), ambrozji (Amb a 1) i tymotki łąkowej (Phl p 5) [1]. Odkryli, że po opadach stężenia fragmentów pyłków wzrastają i utrzymują się przez kilka, a nawet kilkanaście godzin na wysokim poziomie [1,7]. Przy czym mają one znacznie większą zdolność wnikania do dolnych dróg oddechowych aniżeli nienaruszone pyłki [4].
Amerykanie zauważyli, że stężenie submikrometrowych fragmentów pyłku osiąga szczyt podczas burz konwekcyjnych z obfitymi opadami i licznymi wyładowaniami [1]. Ale fragmenty te są obecne w powietrzu również w czasie lekkiego deszczu, przy braku wyładowań atmosferycznych.
Astma burzowa
W świetle tych doniesień nie dziwi fakt, że występowanie burz w okresie pylenia powiązano ze zwiększeniem liczby zgłaszanych napadów astmy [3]. W kilku miastach Europy i Australii stwierdzono wzrost częstości wizyt u lekarza pierwszego kontaktu lub na szpitalnym oddziale ratunkowym wśród osób z astmą właśnie kiedy rozpoczynała się burza [3]. Zjawisko to nazwano „epidemią astmy burzowej”.
Co ciekawe, astma burzowa ma związek z alergią na zarodniki grzybów pleśniowych – Alternaria lub Cladosporium [9]. Taka alergia u osób z astmą aż dziewięciokrotnie zwiększa ryzyko zaostrzenia choroby w związku z burzą. Okres burzowy nakłada się z sezonem szczytowego stężenia zarodników pleśni w powietrzu. A w czasie burzy stężenie to dodatkowo wzrasta. Co więcej, wskutek zmian ciśnienia i wilgotności powietrza może dochodzić do rozbicia zarodników na łatwo inhalowane cząsteczki [9].
Poza tym za wzrost nadreaktywności oskrzeli w czasie burzy mogą odpowiadać zmiany temperatury otoczenia oraz wpływ ozonu [9].
Aleksandra Lipiec
