Czym jest alergiczny nieżyt nosa?
Alergiczny nieżyt nosa (ANN) jest stanem zapalnym błony śluzowej, któremu towarzyszy wodnista wydzielona dodatkowo ściekająca po tylnej ścianie gardła. Objawia się także kichaniem, zatkaniem lub świądem nosa [2]. Przyczyną wspomnianych dolegliwości są alergeny, na które uczulona jest dana osoba. Ze względu na ich źródło, alergiczny nieżyt nosa możemy podzielić na:
- Okresowy, którego przyczyną są alergeny występującej w danej porze roku, np. wiosną lub wczesną jesienią [1]. Zaliczamy tu przede wszystkim pyłki traw oraz zarodniki pleśni.
- Przewlekły, występujący niezależne od pory roku. Wywołują go alergeny całoroczne, Wśród nich można wymienić: roztocza kurzu domowego, alergeny znajdujące się w ślinie, moczu i innych wydzielinach zwierząt oraz lateks i formaldehyd [2].
Wedle badań epidemiologicznych, najwięcej osób uczulonych w Polsce ma alergię na roztocza, stąd dominującą formą ANN jest ta przewlekła [1]. Ze względu na nasilenie objawów wyróżniamy łagodny, umiarkowany i ciężki alergiczny nieżyt nosa. Dwóm ostatnim towarzyszy przynajmniej jeden z objawów: zaburzenia snu, problemy z koncentracją, bóle głowy, utrudnianie czynności życia codziennego [2,3].
Leczenie alergicznego nieżytu nosa
Niezależnie od przyczyny, postępowaniem z wyboru jest unikanie ekspozycji na alergen (odpowiednie dbanie o higienę, dezynfekcja mieszkań, stosowanie filtrów przeciwpyłkowych) [2,4]. Pomocne jest również płukanie nosa przy pomocy jałowej wody morskiej lub izotonicznego roztworu soli fizjologicznej. Takie postępowanie umożliwia mechaniczne usunięcie alergenu z powierzchni błony śluzowej nosa [2]. Jeżeli powyższe działania nie przynoszą wystarczających efektów, można sięgnąć po pomoc farmakologiczną. Na rynku mamy do wyboru wiele preparatów zmniejszających skutki ANN. Wyróżniamy wśród nich środki donosowe (glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe, alfamimetyki) oraz doustne (leki przeciwhistaminowe, alfamimetyki) [1]. Część z tych leków jest dostępna tylko na receptę. Pozostałe można kupić bez przepisu lekarza lub farmaceuty.
Szybka pomoc, czyli krople do nosa
Wśród leków, po które najczęściej sięgają pacjenci w przypadku ANN znajdują się krople do nosa zawierające alfamimetyki. Są to preparaty obkurczające naczynia w błonie śluzowej nosa. Substancje zawarte w tego typu preparatach to ksylometazolina, oksymetazolina, tetryzolina, nafazolina oraz fenylefryna, z czego dwie pierwsze są najpopularniejsze [1]. Prowadzą one do zmniejszenia średnicy naczyń krwionośnych w miejscu aplikacji, a tym samym ograniczenia wysięku i obrzęku. Prowadzi to do poprawy drożności nosa i łatwiejszego oddychania [1].
Skutki uboczne (nie)łatwego oddychania
Ze względu na łatwą dostępność i szybko obserwowany efekt, wspomniane krople do nosa są często wybieranym lekiem w przypadku objawów ANN. Trzeba jednak pamiętać, że te leki powinny być stosowane doraźnie, maksymalnie przez 5-7 dni, jako uzupełnienie terapii przeciwalergicznej [1]. Długotrwałe wykorzystywanie kropli prowadzi do zaburzenia fizjologicznych mechanizmów odpowiadających za obkurczanie naczyń w błonie śluzowej nosa. Może spowodować jej podrażnienie i wysuszenie, czasem również miejscowe krwawienie i uszkodzenia aparatu rzęskowego, który jest naturalną barierą dla patogenów wdychanych wraz z powietrzem. Zbyt długie przyjmowanie kropli może doprowadzić nawet do perforacji przegrody nosowej [1,4,5]. Eksperci przeprowadzili badania na oksymetazolinie (substancja czynna wykorzystywana w kroplach do nosa), które wykazały, że nieprzestrzeganie zalecanej dawki i częstotliwości stosowania, może prowadzić do nadciśnienia ogólnoustrojowego. Dlaczego? Ponieważ substancja ta wchłania się z naczyń występujących w błonie śluzowej nosa do krążenia ogólnego [5]. W przypadku znacznego przekroczenia zalecanej dawki, może pojawić się niestabilność układu krążenia oraz problemy z oddychaniem[5].
Nie lecz się sam!
Ze względu na łatwą dostępność kropli do nosa zmniejszających objawy ANN, są one często pierwszym wyborem na uciążliwe objawy. Niestety, niejednokrotnie pacjenci sami sięgają po wspomniane preparaty, bez konsultacji z lekarzem. Trzeba jednak pamiętać, że krople do nosa zawierające substancje obkurczające naczynia, są jedynie doraźnym rozwiązaniem. Ich stosowanie nie eliminuje problemu, nie mają one również działania przeciwzapalnego [1]. Leczenie powinno się rozpocząć od zdiagnozowania źródła alergii oraz wybrania przez specjalistę odpowiedniej strategii walki z uczuleniem. Długotrwałe stosowanie preparatów na własną rękę może prowadzić do wielu skutków ubocznych. W skrajnych przypadkach może skończyć się nawet uzależnieniem. Dlatego tak istotne jest, aby nie przekraczać zalecanego czasu stosowania leków w formie kropli do nosa.
Rafał Śliwa
magister farmacji
