Strefa Alergii | ABC Alergii

Astma alergiczna – między alergią a astmą

/ 5.

Data publikacji: 2024-02-20
Do przeczytania w 5 minut
Astma alergiczna rozwija się najczęściej u osób uczulonych na alergeny wziewne. Dotyczy przede wszystkim dzieci i młodych dorosłych. A częstość jej występowania systematycznie rośnie. Jaki wypływ na rozwój tej choroby ma alergia? Wyjaśniamy.

Astma alergiczna, czyli ta najczęstsza…

Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która zazwyczaj, bo w ponad 60% przypadków, ma podłoże alergiczne. U jej źródła leży najczęściej uczulenie na alergeny wziewne [1]. Podział na astmę alergiczną i niealergiczną opiera się na kryterium etiologicznym, czyli odnoszącym się do przyczyn choroby. Równolegle funkcjonują inne podziały, opierające się na demografii, patofizjologii, patogenezie czy obrazie klinicznym [9].

Kobieta z inhalatorem

W badaniu ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) wskazano główne alergeny uczulające osoby z astmą alergiczną. Są to:

  • alergeny roztocza kurzu domowego (Dermatophagoides farinae, Dermatophagoides pteronyssinus),
  • alergeny kota [1].

Kontakt z alergenami w ciągu 10–20 minut prowadzi do ostrego skurczu oskrzeli – wyzwala się wczesna reakcja astmatyczna. Po upływie 6–12 godzin następuje kolejny skurcz i dochodzi do późnej reakcji astmatycznej. To reakcja późna ma zasadnicze znaczenie w mechanizmie powstawania astmy [3].

Głównymi objawami tej choroby są:

  • świszczący oddech,
  • duszność,
  • uczucie ucisku w klatce piersiowej,
  • kaszel (zwykle suchy, bez odkrztuszania) [9].

Duszność u kobiety z astmą alergiczną

Za czynnik najsilniej związany z ryzykiem wystąpienia astmy alergicznej uważa się alergiczny nieżyt nosa (ANN), który zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na astmę aż dziewięciokrotnie [1]. Drugą chorobą alergiczną, która często współistnieje z astmą, jest atopowe zapalenie skóry (AZS) [2]. Wspólne podłoże tych schorzeń to atopia – wrodzona, dziedziczna cecha organizmu, która czyni go skłonnym do zapadania na choroby alergiczne [4].

Wśród wszystkich chorób alergicznych właśnie astma stanowi najczęstszą przyczynę absencji chorobowej oraz hospitalizacji, a także inwalidztwa i zgonów [1].

Przeczytaj także:

Od alergii do astmy – marsz alergiczny

Powiązanie astmy z alergią dotyczy częściej dzieci niż dorosłych, a astma alergiczna zaczyna się zwykle w dzieciństwie [2]. Jest efektem dobrze poznanego mechanizmu zwanego marszem alergicznym, czyli przeradzania się jednej choroby atopowej w inną [4].

Jak on działa? U dzieci najpierw występuje alergia pokarmowa, a następnie pojawiają się objawy atopowego zapalenia skóry. W wieku dorosłym AZS przechodzi w alergiczny nieżyt nosa, a w końcu w astmę alergiczną [4,5]. Nie jest to reguła, jednak tak wygląda najczęstszy przebieg marszu alergicznego, który rozpoczyna się nawet u 74% dzieci z objawami chorób alergicznych [5].

Dziecko z astmą alergiczną w czasie inhalacji leku

Manifestacje skórne i pokarmowe mają największe nasilenie w pierwszych 2 latach życia. W wieku przedszkolnym objawy te ustępują, obserwuje się natomiast rozwój uczulenia na alergeny środowiskowe (wewnątrzdomowe i zewnątrzdomowe). Mogą też wystąpić pierwsze objawy astmy [5]. Astma alergiczna bardzo rzadko daje o sobie znać w 1. roku życia [2]. Jednak kiedy już się rozwinie, jej charakter jest trwały [2].

Jak leczyć astmę alergiczną?

Podstawą leczenia astmy są glikokortykosteroidy wziewne (np. budezonid), które działają przeciwzapalnie. Leki te stosuje się w najmniejszych możliwych dawkach pozwalających na kontrolę przebiegu choroby [6]. Glikokortykosteroidy poprawiają funkcję płuc i jakość życia, a przy tym zmniejszają częstość i ciężkość zaostrzeń astmy [6].

Kolejną grupą preparatów znajdujących zastosowanie w tym wskazaniu terapeutycznym są ß2-mimetyki krótko działające (SABA, np. salbutamol) i długo działające (LABA, np. formoterol), czyli leki rozkurczające oskrzela [9]. Połączenie budezonidu z formoterolem w jednym inhalatorze to standardowe postępowanie, zalecane przez Światową Organizację Zdrowia [7].

Lekarz trzyma w rękach inhalatory

W leczeniu astmy na znaczeniu coraz bardziej zyskują terapie biologiczne, które są w Polsce refundowane dla pacjentów z astmą ciężką [6]. W programie lekowym znajduje się np. omalizumab zmniejszający liczbę przeciwciał IgE odpowiedzialnych za występowanie reakcji po kontakcie z alergenami [6].

Przy astmie alergicznej należy pamiętać również o immunoterapii, czyli odczulaniu. Jest to jedyna przyczynowa metoda leczenia alergii. Szczepionki alergenowe nie odwrócą co prawda zmian w oskrzelach, ale są zalecane osobom z astmą o podłożu alergicznym, ponieważ zmniejszają:

  • nasilenie objawów,
  • liczbę leków (i dawek) niezbędnych do opanowania astmy,
  • stopień nadreaktywności oskrzeli [8].

[1] Komorowski J., Epidemiologia astmy w Polsce w oparciu o wyniki badania ECAP. Praca na stopień doktora nauk medycznych (2012). Online: http://www.ecap.pl/doktorat.pdf

[2] Akar-Ghibril N., Casale T., Custovic A., Phipatanakul W., Allergic Endotypes and Phenotypes of Asthma (2020). The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 8(2), 429–440. Online: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32037107/

[3] Dobek R., Małolepszy J., Patogeneza astmy (2001). Medycyna Praktyczna. Online: https://www.mp.pl/artykuly/8862,patogeneza-astmy

[4] Sanak M., Jaką rolę w rozwoju astmy odgrywa alergia, skoro astma rozwija się także u osób bez alergii? (2008). Medycyna Praktyczna. Online: https://www.mp.pl/pacjent/astma/lista/74886,jaka-role-w-rozwoju-astmy-odgrywa-alergia-skoro-astma-rozwija-sie-takze-u-osob-bez-alergii

[5] Duczmal E., Bręborowicz A., Duczmal T., Marsz alergiczny w okresie dzieciństwa (2010). Postępy Dermatologii i Alergologii, XXVII, 4, 231–237. Online: https://www.termedia.pl/Journal/-7/pdf-15259-10?filename=Marsz%20alergiczny.pdf

[6] Likońska A., Kowalski M.L., Chałubiński M., Zmiany w zaleceniach Światowej Inicjatywy na Rzecz Zwalczania Astmy (GINA) 2019 – ważne modyfikacje sposobu leczenia (2019). Alergia Astma Immunologia, 24(3), 112–118. Online: https://alergia-astma-immunologia.pl/2019_24_3/AAI_03_2019_1362_likonska.pdf

[7] Kupczyk M., Komentarz. W: Mejza F.: Rozpoznanie i leczenie astmy u dorosłych. Podsumowanie aktualizacji wytycznych Global Initiative for Asthma (GINA) 2023 (2023). Medycyna Praktyczna, 7–8, 62–63. Online: https://www.mp.pl/pulmonologia/artykuly-wytyczne/astma/333536,komentarz-do-podsumowania-aktualizacji-wytycznych-gina-2023-dotyczacych-rozpoznania-i-leczenia-astmy-u-doroslych

[8] Rogala B., Czy astmę można leczyć szczepionkami alergenowymi? (2012). Medycyna Praktyczna. Online: https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57610,czy-astme-mozna-leczyc-szczepionkami-alergenowymi

[9] Bręborowicz A., Lis G., Niżankowska-Mogilnicka E., Bochenek G., Gajewski P., Mejza F., Astma. Medycyna Praktyczna. Online: https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.167.27