Diagnostyka alergii – kiedy i od czego zacząć?
ARTYKUŁ EDUKACYJNY
Alergia to coraz powszechniejszy problem zdrowotny, a schorzenia o podłożu alergicznym już od wielu lat wymienia się wśród chorób cywilizacyjnych, które stanowią globalne zagrożenie dla zdrowia [1]. Przodują wśród nich alergiczny nieżyt nosa, astma i atopowe zapalenie skóry. Wzrost częstości występowania tych chorób jest wyraźny i stały. Z katarem alergicznym zmaga się już 25% dzieci i 40% dorosłych na świecie [2].
Wraz ze wzrostem rozpowszechnienia chorób alergicznych w szybkim tempie rozwija się diagnostyka alergii. Dziś pacjent ma do dyspozycji wiele metod diagnostycznych, dzięki którym może dokładnie określić profil swojej choroby i poznać konkretne alergeny, które go uczulają. Najpierw musi jednak dostrzec problem, który staje się tym dotkliwszy, im większe jest nasilenie objawów.
Objawy alarmowe
O diagnostyce alergii warto pomyśleć, gdy – sezonowo lub po kontakcie z potencjalnym alergenem – pojawiają się przewlekłe lub nawracające objawy:
- uporczywy świąd nosa,
- kichanie salwami,
- nadprodukcja wydzieliny i wodnisty wyciek z nosa,
- niedrożność jam nosowych,
- suchy kaszel,
- duszności,
- drapanie w gardle,
- łzawienie i/lub świąd oczu,
- pokrzywka lub inne zmiany skórne,
- miejscowy bądź uogólniony świąd skóry,
- świąd i mrowienie warg oraz gardła w połączeniu z obrzękiem języka,
- obrzęk krtani,
- dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego po posiłku (nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha),
- zaburzenia rytmu serca,
- nagłe obniżenie ciśnienia prowadzące do utraty świadomości [4,5,6,7,8].
Jak działać?
Co robić, kiedy dopadną nas objawy alergii? To zależy od charakteru tych objawów. Obrzęk krtani, zaburzenia rytmu serca, nagły skurcz oskrzeli i omdlenie mogą świadczyć o wstrząsie anafilaktycznym [8]. Wówczas konieczne jest natychmiastowe wezwanie zespołu ratownictwa medycznego. Rekomenduje się również użycie automatycznego wstrzykiwacza adrenaliny. Najczęstszymi przyczynami anafilaksji są leki, pokarmy i jady owadów [9].
Natomiast w przypadku wystąpienia dolegliwości takich jak katar czy łzawienie oczu można wspomóc się lekami doraźnymi, które są dostępne w aptekach bez recepty. Krople do nosa obkurczające błonę śluzową nosa bądź doustne leki przeciwhistaminowe powinny szybko poprawić jakość funkcjonowania [10]. Bez wskazań lekarza nie powinny być jednak stosowane długoterminowo.
Wizyta u lekarza w przypadku podejrzenia alergii jest więc nieunikniona. Ten zaś, zanim zaleci pacjentowi odpowiednie leczenie, przeprowadzi dokładny wywiad, który stanowi podstawę procesu diagnostycznego. Następnie zaś wskaże rekomendowane, wiarygodne metody diagnostyczne, pozwalające na określenie przyczyn reakcji alergicznej.
Wybór odpowiedniej diagnostyki jest dziś niezwykle istotny. Żyjemy przecież w dobie rosnącej popularności biorezonansu, irydologii i innych metod niekonwencjonalnych, które nie mają nic wspólnego z naukowymi podstawami medycyny [3].
Pierwsza pomoc: lekarz POZ
Pierwsze drzwi, do których może zapukać osoba obserwująca u siebie objawy alergii, prowadzą do gabinetu lekarza rodzinnego. Testy alergiczne (skórne, płatkowe i z krwi) są refundowane przez NFZ, a część z nich można wykonać na zlecenie lekarza POZ.
Dodatkowo od niedawna w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) funkcjonuje system opieki koordynowanej [11]. Opieka koordynowana daje pacjentom możliwość skorzystania z podstawowych metod diagnostyki i leczenia różnych chorób przewlekłych, w tym chorób płuc (np. astmy alergicznej), u swojego lekarza w przychodni rejonowej. Skraca również czas od pierwszej wizyty u lekarza do ustalenia rozpoznania. To duże ułatwienie, zwłaszcza dla osób, które mieszkają z dala od poradni specjalistycznych.
Lekarz POZ może skonsultować stan zdrowia swojego pacjenta bezpośrednio ze specjalistą i omówić z nim wyniki badań [10]. W ścieżce pulmonologiczno-alergologicznej uwzględnione zostały takie badania jak spirometria i spirometria z próbą rozkurczową [13].
Według danych podawanych przez Ministerstwo Zdrowia na początku roku dostęp do opieki koordynowanej w przychodni POZ ma blisko 40% pacjentów [14].
Na jakie badania alergologiczne kieruje lekarz POZ?
Pod koniec 2023 roku lekarze pierwszego kontaktu zyskali możliwość zlecania pacjentom testów alergicznych, na które dotąd kierowali jedynie specjaliści. Oznacza to, że w przychodni można teraz uzyskać skierowanie na badania laboratoryjne z krwi sprawdzające poziom:
- IgE całkowitych,
- IgE alergenowo swoistych wobec wybranych (najczęstszych) alergenów – zarówno wziewnych, jak i pokarmowych [12].
O jakie alergeny chodzi?
- alergeny wziewne: leszczyna, olcha, brzoza, trawy, żyto, bylica, roztocza kurzu domowego, pies, kot, Alternaria,
- alergeny pokarmowe: mleko, jajko, pszenica, soja, orzechy ziemne, orzechy laskowe, ryby, owoce morza – skorupiaki, marchew, jabłko.
Swoiste IgE to przeciwciała o kluczowym znaczeniu w diagnostyce alergii. Ich oznaczenie pozwala nie tylko na rozpoznanie alergii, ale również na określenie ryzyka wystąpienia reakcji krzyżowej czy anafilaksji [15]. Można je badać przy użyciu paneli do diagnostyki molekularnej [19].
Lekarz POZ wstępnie interpretuje wyniki badań serologicznych (w odniesieniu do wywiadu
klinicznego i objawów danego pacjenta). Dopiero później – w razie potrzeby – kieruje do alergologa. Niestety, negatywne wyniki testów swoistych IgE nie wykluczają alergii. Jeśli chory ma objawy wskazujące, że u ich podstaw może stać alergen, lekarz POZ w ramach opieki koordynowanej powinien skierować pacjenta do alergologa lub wystawić skierowanie do poradni alergologicznej.
Aleksandra Lipiec
Partner publikacji:
