Dlaczego dynia jest wartościowym produktem w diecie człowieka?
Dynia należy do dużej rodziny roślin Cucurbitaceae, znanych jako dyniowate. W skład tej rodziny wchodzą różne odmiany dyni, ogórki, cukinie, arbuzy i melony. Dynie są znane na całym świecie jako warzywa szeroko wykorzystywane w kuchni. Można z nich stworzyć rozgrzewające zupy krem, upiec ciasto, przygotować frytki lub inne dania. Ze względu na dużą zawartość β-karotenu, znakomicie uzupełniają nasz jadłospis w witaminę A. To ważne zwłaszcza u osób będących na diecie eliminacyjnej w alergii na jajo kurze, gdzie ograniczeniu żywieniowemu podlega żółtko. Dodatkowo, jedząc dynię dostarczamy organizmowi wapń, witaminę E oraz witaminy z grupy B. Dynia jest również źródłem błonnika, który zapobiega zaparciom. Jest także warzywem o stosunkowo małej kaloryczności, z czego ucieszą się osoby pragnące zmniejszyć swoją masę ciała. Niektóre badania dowodzą, iż spożycie dyni wykazuje pewne działanie stymulujące w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Może stanowić pomoc w przypadku problemów z zawrotami głowy. Pestki dyni również zawierają wiele cennych składników potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Obfitują w potas, magnez, żelazo, witaminę E oraz witaminy z grupy B. Dodatkowo uzupełniają naszą dietę w prozdrowotne jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które wykazują działanie przeciwzapalne [1,2].
Alergia na dynię – miąższ
Objawy alergii po spożyciu dyni mogą pojawić się zarówno po zjedzeniu miąższu, jak i pestek wraz z olejem z nich tłoczonym.
- Reakcje alergiczne po spożyciu miąższu dyni są dobrze znane medycynie, natomiast cięższe symptomy są słabo udokumentowane. Istnieją opisy jedynie kilku takich przypadków. W literaturze można spotkać się z przypadkami: kobiety, u której rozwinęły się cięższe objawy alergiczne w wyniku spożycia zupy krem z dyni. Dostępny jest też opis przypadku 2,5 letniego chłopca, który prezentował cięższe objawy kliniczne po spożyciu tego samego dania.
- Główny alergen miąższu dyni nie został jeszcze sklasyfikowany. Jednakże w badaniach przeprowadzonych u pierwszej pacjentki wykazano reaktywność krzyżową występującą między miąższem dyni a miąższem ogórka, cukinii, arbuza i melona. Co to może oznaczać w praktyce? Osoba wykazująca objawy alergii po zjedzeniu dyni, prawdopodobnie będzie czuć te same symptomy po spożyciu wyżej wymienionych warzyw i owoców [3,4].
Alergia na dynię – pestyki
Odmienną kwestią jest alergia na pestki dyni.
- Jedną z grup pacjentów narażonych na objawy alergii po ich spożyciu są osoby z alergią na pyłki drzew i traw. Białkami odpowiadającymi za tę reakcję są profiliny, dość szeroko rozpowszechnione w świecie roślin. Osoby ze stwierdzoną alergią na to białko, mogą odczuwać objawy po spożyciu pestek dyni oraz innych warzyw i owoców. Warto również zaznaczyć, że taka reakcja dotyczy przede wszystkim warzyw nie poddanych działaniu wysokiej temperatury [5]. Możliwe reakcje alergiczne zazwyczaj ograniczają się jedynie do objawów związanych z zespołem jamy ustnej. Dzieje się tak, ponieważ profiliny są wrażliwe na działanie enzymów trawiennych. Zespół ten charakteryzuje się świądem i obrzękiem warg (szczególnie dolnej wargi), świądem i obrzękiem jamy ustnej, gardła oraz krtani. Czasem może pojawić się świąd i uczucie zatkania uszu. Objawy ogólnoustrojowe są bardzo rzadko spotykane, ale są możliwe [6]. Białka odpowiadające za reakcję krzyżową pomiędzy pyłkami a pestkami dyni są wrażliwe na wysoką temperaturę. Oznacza to, że gotowanie lub pieczenie pestek dyni powinno sprawić, iż stracą one swoją zdolność do wywołania reakcji alergicznej [5].
Kolejną grupą pacjentów mogących odczuwać objawy alergii po spożyciu pestek dyni są pacjenci z alergią na białka zapasowe nasion. Białka te są obecne w orzechach drzewnych, orzechach arachidowych, soi, oraz wielu nasionach. Wykazują między sobą pewien stopień reaktywności krzyżowej. Cechuje je duża odporność na działanie enzymów trawiennych oraz wysokiej temperatury. Natomiast reakcje alergiczne wywołane spożyciem pestek dyni mogą być ciężkie i ogólnoustrojowe.
Reakcja na pestki dyni nie przekreśla możliwości spożywania jej miąższu. W literaturze opisane są przypadki objawów alergii po spożyciu pestek z jednoczesnym brakiem objawów po zjedzeniu miąższu dyni [7,8].
Gdzie mogą być ukryte pestki dyni?
Często zdarza się, że pestki dyni są jednym ze składników pieczywa. Jeśli dokonujemy zakupów w piekarni, to należy dokładnie wypytać sprzedawcę o skład takiego wypieku. Natomiast, jeśli robimy zakupy w supermarkecie, to należy zwrócić uwagę na informacje ze składem danego produktu. Dodatkowo pestki dyni można znaleźć, między innymi w gotowych płatkach owsianych, pastach do pieczywa, sosach do makaronów, gotowych mieszankach do wypieku chleba i gotowych sałatkach. Ciekawostką jest fakt, iż możliwe jest nabycie uczulenia drogą wziewną u wędkarzy. Mąka z pestek dyni jest składnikiem używanych przez nich przynęt do łowienia ryb i w wyniku częstego kontaktu, po pewnym czasie, może rozwinąć się u nich alergia pokarmowa na pestki [9]. Kolejnym źródłem narażenia są oleje z pestek dyni. Tutaj należy uważać na gotowe dressingi, oleje do masażu oraz na kosmetyki. Szczególnie ważne jest sprawdzanie składu kosmetyków, ponieważ obecnie obserwuje się silny trend naturalnej pielęgnacji, w związku z czym w wielu kosmetykach można spotkać olej z pestek dyni. U predysponowanych osób po kontakcie z takim kosmetykiem może pojawić się odczyn alergiczny w obrębie skóry [10].
Masz alergię na dynię? Sprawdź czym ją zastąpić
Do tego zadania doskonale nadaje się marchew oraz batat, których kolor i konsystencja po ugotowaniu lub upieczeniu są bardzo podobne do miąższu dyni. Dodatkowo oba warzywa wyróżniają się sporą zawartością β-karotenu, więc w przypadku eliminacji żółtka jaja i miąższu dyni w diecie, mogą z powodzeniem pokryć zapotrzebowanie na witaminę A [1].
Rozpoznanie i postępowanie w alergii na dynię
Złotym standardem rozpoznania alergii pokarmowej jest próba prowokacji przeprowadzona pod nadzorem lekarza. Ma ona na celu potwierdzenie lub wykluczenie związku pomiędzy objawami a spożytym pokarmem i wdrożenie odpowiednich zaleceń. Każdą próbę prowokacji poprzedza okres około 4 tygodniowej eliminacji pokarmu, którego celem jest złagodzenie dotychczasowych objawów.
W przypadku potwierdzenia alergii, stosuje się dietę eliminacyjną z wyłączeniem miąższu i/lub pestek dyni. Pomocne mogą okazać się punktowe testy skórne oraz pomiary stężenia specyficznych przeciwciał IgE. Wobec białek zapasowych nasion i profilin jest możliwe oznaczenie specyficznych IgE, niestety w kontekście miąższu dyni wykonanie takiego badania nie jest możliwe. Po ściśle określonym czasie eliminacji szkodliwego pokarmu z diety, dokonuje się ponownej prowokacji również pod nadzorem lekarskim w celu określenia stopnia nabywania tolerancji na eliminowany pokarm. Jest to potrzebne, aby nie narażać pacjenta na zbyt długie wykluczenie danego składnika diety [11]. W alergii na białka zapasowe nasion trudniej jest rozwinąć tolerancję poprzez dietę eliminacyjną, jednak nie jest to całkowicie niemożliwe [12].
