Żywienie niemowląt – zalecenia podstawowe
Zgodnie z zaleceniami Komitetu do spraw Żywienia ESPGHAN (Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii Dziecięcej, Hepatologii i Żywienia), sposób żywienia zdrowych niemowląt przez okres co najmniej 4. miesięcy (17 tygodni) powinien obejmować wyłącznie (pełne) karmienie piersią [3]. Eksperci podkreślają, że ta metoda żywienia jest najkorzystniejsza dla dziecka w pierwszych miesiącach jego życia.
Warto podkreślić, że pokarm kobiecy zawiera cenne składniki odżywcze i jest dla niemowlęcia naturalny: dostosowany do możliwości przyswajania i metabolizowania. Badania pokazują, że dzieci karmione mlekiem matki rzadziej chorują, m.in. na alergie pokarmowe. Mleko kobiece jest naturalną tarczą ochronną przed ryzykiem pojawienia się alergii na białka mleka krowiego i białka roślinne [2].
W profilaktyce zdrowia dziecka zaleca się utrzymanie karmienia dziecka mlekiem naturalnym przez okres 6 miesięcy (26 tygodni) [1]. Natomiast w żywieniu niemowląt niekarmionych piersią pojawiają się preparaty zastępujące pokarm kobiecy. Ich skład uwzględnia specyficzne potrzeby żywieniowe rozwijającego się dziecka.
Pokarmy stałe w diecie niemowląt
Prawidłowe żywienie człowieka opiera się na dostarczaniu energii z niezbędnych składników odżywczych. Ich łączna ilość powinna być dostosowana m.in. do wieku i masy ciała. Są nimi: białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne.
Intensywnie rosnący organizm dziecka wykazuje duże zapotrzebowanie na różne składniki pokarmowe. Z drugiej strony niemowlę jest narażone na wszelkie niedobory żywieniowe. Na pewnym etapie rozwoju dziecka naturalnie zwiększa się więc zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze: białko, witaminy (A, E, K) i pierwiastki śladowe (m.in. żelazo i cynk).
Definicja żywienia uzupełniającego odnosi się do rozszerzania diety niemowlęcia o wszystkie pokarmy stałe i płynne, inne niż pokarm matki lub preparaty zastępcze (mleko modyfikowane) [6]. Wprowadzenie stałego pokarmu do diety dziecka to ważny etap w jego rozwoju. To moment, w którym niemowlę zaczyna regularnie odzwyczajać się od spożywania wyłącznie samego mleka matki lub modyfikowanego.
Pokarmy uzupełniające to posiłki przygotowane w formie półpłynnej lub zmiksowanej, czyli takiej, które dziecko bezpiecznie połknie bez ryzyka zakrztuszenia się. Zalecane są więc kaszki, kleiki, papki, purée i zupki krem.
Kiedy podawać dziecku stałe pokarmy?
Zgodnie z rekomendacją Instytutu Matki i Dziecka, rozszerzanie diety niemowlęcia należy rozpocząć po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia [1].
Między 4. a 6. miesiącem życia u większości niemowląt rozwija się umiejętność utrzymywania głowy i szyi. Tym samym dziecko może utrzymać się w bezpiecznej pozycji z podparciem podczas jedzenia. Niemowlę nabywa sprawności w spożywaniu pokarmów stałych, dzięki ich rozdrabnianiu językiem, silnemu odruchowi ssania, a kolejno umiejętnościom gryzienia i żucia [4].
Żywienia uzupełniającego nie powinno wprowadzać się przed ukończeniem przez niemowlę 4. miesiąca życia, wynika to z faktu rozwijających się stopniowo umiejętności i dojrzałości nerwowo-mięśniowej.
Pokarm stały w jadłospisie małego dziecka – harmonogram
Zdrowo rozwijające się niemowlę w okresie między 4., a 6. miesiącem życia nabiera umiejętności otwierania ust przy zbliżaniu łyżeczki. W ten sposób komunikuje gotowość do przyjęcia pokarmu. Pierwszy jadłospis dziecka obejmować powinien różne grupy produktów: warzywa, owoce, zboża, mięso, ryby i jaja.
O ile w najnowszych rekomendacjach nie ustala się sztywnej kolejności wprowadzania produktów stałych, tak zaleca się, aby w jadłospisie dziecka warzywa pojawiły się przed owocami. Smak warzyw jest przez niemowlęta trudniej akceptowalny niż słodki smak owoców [5].
Niemowlętom należy podawać pokarmy o różnych smakach i konsystencji odpowiedniej do etapu rozwoju. Zaleca się, aby początkowo podawać dzieciom posiłki jednoskładnikowe. W ten sposób rodzic łatwiej wychwyci potencjalnie alergizujące lub źle tolerowane przez dziecko pokarmy.
Warzywa i owoce: 4-6 m.ż.
Rodzaj warzyw i owoców występujących w jadłospisie dziecka w większości wiąże się z preferencjami smakowymi rodziców i zwyczajami żywieniowymi panującymi w domu. Do diety wprowadza się kolejno warzywa, a następnie owoce z zachowaniem sezonowości, a tym samym dostępności. W tej grupie produktów zazwyczaj znajdują się: marchewka, ziemniak, bataty, dynia, jabłko, banan, owoce cytrusowe.
Produkty zbożowe: 4-6 m.ż.
Produkty zbożowe dostarczają energii, cennego białka oraz witamin i składników mineralnych (magnez, fosfor, żelazo) niezbędnych dla prawidłowego rozwoju niemowlęcia. Warto wybierać produkty najmniej przetworzone. W tej grupie występują m.in.: kaszki, kleiki oraz naturalne płatki zbożowe (jaglane, jęczmienne, pszenne, ryżowe, z amarantusa, z komosy ryżowej).
Mięso, ryby, jaja: 5-6 m.ż.
- Mięso to ważne źródło białka i najlepsza strategia zaopatrzenia dziecka w żelazo, cynk i witaminy z grupy B. Do jadłospisu dziecka wprowadzany jest: kurczak, indyk, mielone mięso wołowe, jagnięcina lub królik. Zamiennikiem tej grupy produktów są rośliny strączkowe (np. soczewica, ciecierzyca czy fasola).
- Tłuste ryby morskie DHA (np. śledź, szprota, łosoś) uzupełniają dietę niemowlęcia w białko, dostarczając niezbędnych dla prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego kwasów tłuszczowych.
- Jaja można wprowadzać w tym samym czasie co pozostałe pokarmy diety uzupełniającej niemowlęcia [5][6].
Pokarmy potencjalnie alergizujące
Obecne rekomendacje, oparte na badaniach jasno wskazują na możliwość wprowadzania do diety małego dziecka pokarmów z grupy potencjalnie alergizujących – bez konieczności ich opóźniania czy eliminowania. W tej grupie znajduje się m.in. gluten, ryby, jaja, orzeszki ziemne i mleko krowie. Warto jednak skonsultować się ze specjalistą i ustalić plan żywieniowy dziecka, zwłaszcza gdy może być ono obciążone ryzykiem choroby alergicznej [4][5][6][7].
Agnieszka Reptowska
___________________
Więcej o alergii na pokarm u dzieci przeczytasz TUTAJ:
