Co zawiera mleko wielbłądzie? Skład, właściwości
Pod względem wartości odżywczych mleko wielbłądzie przewyższa mleko bydlęce i jest bardzo zbliżone do mleka ludzkiego [3]. Łatwiej się trawi, a poza tym zawiera niezbędne w diecie człowieka aminokwasy i wysoki procent β-kazein [3,8]. Charakteryzuje się dużą – większą niż w mleku krowim – zawartością białek pełniących funkcje ochronne. Chodzi o immunoglobuliny (zgodne z ludzkimi), laktoferynę, lizozym, laktoperoksydazę [3,8]. Działają one przeciwbakteryjnie, przeciwnowotworowo, przeciwcukrzycowo [3].
U osób z cukrzycą mleko wielbłądzie w ciągu 3 miesięcy potrafi zmniejszyć poziom glukozy we krwi i pomóc w leczeniu insulinooporności [11]. Analiza wyników różnych badań wykazała też, że długotrwałe (> 6 miesięcy) spożywanie takiego mleka przez cukrzyków przyczynia się do poprawy profilu lipidowego. Zmniejsza poziom cholesterolu całkowitego i frakcji LDL [10,11].
Mleko wielbłądzie wykazuje również właściwości istotne dla alergików. Podobnie jak w mleku kobiecym, brakuje w nim alergizującej β-laktoglobuliny (Bos d 5) [3]. To białko serwatkowe wywołuje objawy u nawet u 76% osób z alergią na białka mleka krowiego (ABMK) [2,8]. Struktura innego alergennego białka – β-kazeiny – w mleku wielbłądzim jest odmienna niż w mleku krowim. Badania laboratoryjne i testy skórne u osób uczulonych wykazały, że różnice w budowie białek mleka krowiego i wielbłądziego są duże. To zaś przekłada się na różnice w alergenności [7].
Mleko wielbłądzie – smak
Mleko wielbłądzie określa się jako łagodne w smaku, podobne do mleka krowiego, dużo mniej charakterystyczne niż kozie i owcze odpowiedniki. Smak takiego mleka zależy od tego, czym karmiony jest wielbłąd (słodki – zielona pasza, słony – wysuszone ostańce roślin) [7].
Egzotyka czy nowy standard?
Mimo licznych właściwości prozdrowotnych i walorów smakowych mleko wielbłądzie oraz wytwarzane z niego produkty są wciąż rzadko spotykane w Europie. Co prawda w postaci mrożonej lub sproszkowanej można je już kupić w wielu krajach (również w Polsce), ale dostęp do takiego mleka wciąż pozostaje ograniczony [8].
Małe rozpowszechnienie mleka wielbłądziego wynika przede wszystkim z różnic w populacji bydła mlecznego (ok. 1,5 mld) [4] i wielbłądów (ok. 37 mln) [5]. Aż 90% światowej populacji wielbłądów zamieszkuje tereny północnej i wschodniej Afryki, Półwyspu Arabskiego i w południowo-zachodniej Azji [5]. Według FAO (2019) w produkcji mleka wielbłądziego (90%) przodują kraje afrykańskie (takie jak Somalia, Sudan, Nigeria, Kenia). Następnie są państwa azjatyckie (m.in. Indie, Jemen, Arabia Saudyjska) [3].
W tym kontekście duże znaczenie ma fakt, że takie mleko wymaga odmiennej obróbki niż mleko krowie. Do jego przetwórstwa potrzeba więc innej infrastruktury. W celu zachowania naturalnej wartości odżywczej mleka wielbłądziego konieczne jest m.in. utrzymanie stabilności cieplnej. A żeby możliwa była dystrybucja, mleko musi mieć długi okres przydatności do spożycia [3]. Mleko wielbłądzie przetwarzają nowoczesne mleczarnie w Arabii Saudyjskiej i Mauretanii [7].
Odnotowano jednak, że w ostatnich dwóch dekadach światowa produkcja mleka wielbłądziego znacznie wzrosła – aż o 94%. Tendencja wzrostowa okazała się większa tylko w przypadku mleka bawolego, którego obecnie produkuje się o 111% więcej [8].
Mleko wielbłądzie dla dzieci z alergią na białka mleka krowiego – tak czy nie?
Mleko wielbłądzie coraz częściej wskazywane jest jako realna alternatywa dla mleka krowiego. Potrzeba znalezienia zamiennika wiąże się z narastającym problemem ABMK [1]. Rozpowszechnienie tej alergii jest największe wśród niemowląt i małych dzieci – wynosi od 1,9% do 3,2% [2]. Według niektórych badaczy wzrost przypadków ABMK wiążę się ze wzrostem liczby dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym zamiast piersią [1].
Przy ABMK nie powinno się spożywać mleka innych przeżuwaczy, takich jak kozy i owce. Powodem jest duże podobieństwo białek (sięgające nawet 90%), które wiąże się z ryzykiem wystąpienia reakcji krzyżowej i anafilaksji [6,7]. Alergicy nietolerujący białek mleka krowiego zazwyczaj nie reagują natomiast na białka mleka kobylego, oślego i właśnie wielbłądziego [7].
Zdaniem niektórych badaczy mleko wielbłądzie bardziej niż krowie nadaje się do produkcji mleka „humanizowanego”, czyli imitującego kobiece, które jest jego substytutem w żywieniu niemowląt. Naukowcy ci uważają, że mogłoby stanowić zamiennik dla dzieci z alergiami [8,9].
Czy zatem mleko wielbłądzie w przyszłości zastąpi mleko krowie osobom z ABMK? Taka możliwość istnieje, ale póki co jest czysto teoretyczna. Wiedza na temat mleka wielbłądów i możliwości jego wykorzystania, a także zainteresowanie tego typu zamiennikiem, wciąż pozostają niewielke [8].
Aleksandra Lipiec
