Dlaczego w alergii na kazeinę trzeba eliminować mleko?
Kazeina jest głównym termostabilnym alergenem mleka oraz najważniejszym alergenem sera. Jest alergenem o wysokim ryzyku wywołania reakcji anafilaktycznej. Osoby z alergią na kazeinę nie tolerują mleka pod żadną postacią, gdyż kazeina jest odporna na działanie enzymów trawiennych oraz wysokich temperatur stosowanych podczas obróbki termicznej i technologicznej.
Czy mając alergię na kazeinę można spożywać mleko kozie?
Wśród części społeczeństwa panuje przekonanie, iż osoby uczulone na mleko krowie mogą zastąpić ten produkt w swojej diecie mlekiem kozim. Alergia na kazeinę burzy to przekonanie. Budowa kazeiny mleka krowiego wykazuje bardzo duże podobieństwo z budową kazeiny mleka koziego i owczego. Podobieństwo to sięga 90%, dlatego osoby uczulone na to białko nie powinny włączać do diety mleka tych ssaków. Zastąpienie kazeiny krowiej owczą i kozią może grozić wystąpieniem u pacjenta reakcji alergicznej ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie [1].
Co łączy kazeinę z soją?
Kazeina jest białkiem wykazującym reaktywność krzyżową z białkiem soi. U osób uczulonych na kazeinę po spożyciu produktów sojowych lub z jej dodatkiem soi, może wystąpić reakcja alergiczna pod postacią zmian skórnych, zespołu alergii jamy ustnej, zaburzeń żołądkowo- jelitowych oraz wstrząsu anafilaktycznego [2].
Rola dietetyka w opiece nad pacjentem z alergią na kazeinę
Podstawą postępowania dietetycznego jest całkowita eliminacja białek mleka krowiego z diety i wprowadzenie jego zamienników. W przypadku niemowląt karmionych piersią, dieta eliminacyjna jest wprowadzana u matki. Należy podkreślić, iż tak restrykcyjna dieta powinna być ustalana z dietetykiem, gdyż wiąże się z ryzykiem występowania niedoborów pokarmowych. Najbardziej są na nie narażone dzieci do 3. roku życia. Jest to czas intensywnego rozwoju i zapotrzebowanie na składniki odżywcze w tej grupie jest większe niż u osób dorosłych. Wyniki badań przeprowadzonych na grupie 9500 dzieci poniżej 2 r.ż. z alergią pokarmową pokazały, że co 5 dziecko miało objawy niedożywienia, a co 4 dziecko wykazywało spowolniony proces wzrastania [3].
Okresowa ocena dietetyczna u osób eliminujących białka mleka krowiego jest niezbędna, aby określić dobowe spożycie:
- białka
- wapnia
- witaminy D
- witaminy A
- fosforu
- ryboflawiny
- kwasu pantotenowego
- witaminy B12 [4,5
Zapotrzebowanie na składniki odżywcze jest ustalane dla każdego indywidualnie, ponieważ wpływa na nie wiele czynników: wiek, płeć, stan fizjologiczny, choroby współistniejące oraz zażywane leki [6].
Rola odpowiedniego spożycia wapnia, fosforu i witaminy D w procesie mineralizacji kości
Prawidłowe odżywienie organizmu jest kluczowe dla utrzymania zdrowych kości. Odpowiednia podaż jonów wapnia, fosforu, witaminy D, magnezu i białka wpływa korzystnie na prawidłową mineralizację kośćca [6,7]. Wapń pełni szereg ważnych funkcji w organizmie. Uczestniczy w przekaźnictwie nerwowym, kurczliwości mięśni oraz procesach krzepnięcia krwi [8]. Zbyt niskie spożycie jonów wapnia oraz witaminy D wymusza na organizmie uzyskanie tego pierwiastka z własnych, zgromadzonych wewnątrz tkanek źródeł. Następuje rozpuszczanie kośćca i uwalnianie potrzebnych jonów wapnia do krwiobiegu, co może skutkować zmniejszeniem masy kostnej i prowadzić do wystąpienia osteoporozy [7]. W przypadku dzieci może pojawić się krzywica. Niedobór wapnia może również prowadzić do zaburzeń neurologicznych i tężyczki [6]. Osoby eliminujące całkowicie ze swojej diety produkty mleczne, które są głównym źródłem wapnia w diecie, powinny włączyć suplementację zawierającą związki organiczne tego pierwiastka, tj. sole kwasu glukonowego lub cytrynowego. Związki organiczne wapnia są obecne również w żywności i organizm wykazuje większą zdolność do ich absorbowania i zatrzymywania [7]. Niektóre białka, tj. lizyna i arginina oraz prebiotyki tj. fruktooligosacharydy i inulina dodatkowo zwiększają wchłanianie wapnia [9].
Produkty bogate w wapń, witaminę D i fosfor
- jarmuż
- liście pietruszki
- suszone figi
- suszone morele
- orzechy
- migdały
- mak [10]
Kolejnym ważnym pierwiastkiem biorącym udział w procesie mineralizacji kości jest fosfor. Współdziała on z wapniem, uczestniczy w przemianach energetycznych organizmu oraz pomaga utrzymać równowagę kwasowo-zasadową [6]. Jest dość szeroko dostępny w produktach spożywczych, dlatego obecnie praktycznie nie obserwuje się niedoborów tego pierwiastka [9].
Produkty bogate w fosfor:
- otręby pszenne
- płatki owsiane
- płatki żytnie
- kasza gryczana [10]
W tym miejscu należy zwrócić uwagę na nadmierne spożycie produktów wysoko przetworzonych, które są źródłem fosforanów. Związki te dodatkowo podnoszą dzienne spożycie fosforu wraz z dietą i przyczyniają się do jego nadmiaru. W skutek tego obniża się wchłanianie żelaza, cynku, miedzi i magnezu, co również może prowadzić do zmniejszenia masy kostnej.
Kolejnym ważnym składnikiem warunkującym prawidłowe wykorzystanie wapnia przez organizm jest witamina D. Aktywne formy tej witaminy zwiększają wchłanianie wapnia w jelicie cienkim oraz wpływają na jego odkładanie się w tkance kostnej [9].
Produkty bogate w witaminę D:
- łosoś
- śledź
- pstrąg tęczowy
- wędzony węgorz [10]
W przypadku stwierdzenia niedoborów, należy indywidualnie ustalać dawkowanie witaminy D kontrolując systematycznie jej stężenie we krwi. Podczas suplementacji należy również kontrolować za pomocą badań krwi gospodarkę wapniowo fosforanową [11]. Witamina D należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego zaleca się przyjmowanie jej rozpuszczonych w oleju roślinnym form wraz z posiłkiem [7].
Alergia na kazeinę, jakie zamienniki mleka wybrać?
Eliminując całkowicie mleko z diety, dążymy do zastąpienia tego składnika odpowiednimi zamiennikami.
- Mleko zastępujemy napojami roślinnymi: owsianym, ryżowym, jaglanym, migdałowym, z orzechów laskowych lub kokosowym. Istotne jest, aby taki napój był wzbogacony w wapń w ilości zbliżonej do występowania w mleku krowim, czyli 120 mg wapnia w 100 ml napoju. Napoje te możemy wykorzystać do przygotowania owsianek, budyniów lub lodów wegańskich [12]. Całkowitemu wyłączeniu podlega napój sojowy z racji wstępowania reakcji krzyżowej pomiędzy kazeiną a białkami soi [2]. Staramy się, aby napój ryżowy nie stanowił głównego i jedynego zamiennika mleka, ponieważ ryż posiada naturalną zdolność do gromadzenia arsenu, który może przyczyniać się do powstawania nowotworów [13]
- Tradycyjną śmietanę zamieniamy na roślinną na bazie owsa, ryżu, kokosa, orkiszu i migdałów
- Masło do smarowania pieczywa zastępujemy pastą z awokado lub majonezem wegańskim
- Do wypieków możemy użyć olejów roślinnych, tj. olej rzepakowy, olej z pestek winogron lub olej kokosowy
- Zamiennikiem żółtego sera mogą być płatki drożdżowe, które idealnie nadają się do posypania pizzy, zapiekanek, zapiekanek makaronowych i zagęszczenia zup
- Biały ser możemy zamienić na pastę wykonaną z migdałów lub orzechów [12]
Dzięki tym zamiennikom, alergik może nadal cieszyć się tradycyjnymi daniami bez ryzyka wywołania reakcji alergicznej.
Jak długo powinna trwać dieta eliminacyjna?
Alergia na kazeinę podlega okresowej ocenie. Badamy w tym celu stężenie przeciwciał E. Gdy obserwujemy spadek ich ilości, świadczy to o stopniowym wzroście tolerancji [1]. Aby określić, czy można rozpocząć włączanie mleka do diety, powinno się wykonać doustną próbę prowokacyjną, która odbywa się w warunkach szpitalnych. Jeśli taka próba nie wywoła objawów alergii, można rozpocząć rozszerzanie diety o produkty mleczne. Jeśli jednak objawy będą nadal obecne, to dietę eliminacyjną należy kontynuować [14].
