Niniejszy poradnik został opracowany z grantu naukowego przekazanego przez firmę LEO Pharma Sp. z o.o.
Współpraca:
lek. med. Monika Suszyńska
lek. med. Weronika Zysk
Aspekt psychologiczny w AZS
Problemy natury emocjonalnej związane z atopowym zapaleniem skóry mogą pojawiać się już od najmłodszych lat. Spowodowane jest to uporczywym świądem, który zaburza jakość snu dziecka. Nieprzespane noce i nieznośne swędzenie skóry sprawiają, że maluch może stać się rozdrażniony, niechętny do zabawy a także płakać bez wyraźnego powodu.
U dzieci w wieku szkolnym oraz nastolatków dodatkowo mogą wystąpić problemy związane
z niską samooceną, kompleksy, wycofanie społeczne oraz wstyd spowodowany wyglądem skóry. Nierzadko pacjenci doświadczają przykrych uwag ze strony rówieśników. To również wiek, w którym mogą pojawić się pierwsze objawy depresji, takie jak smutek, przygnębienie, apatia, zniechęcenie. U każdego dziecka oznaki depresji mogą wyglądać nieco inaczej. Objawów tych
nie wolno bagatelizować i zawsze należy zwrócić się o pomoc do specjalisty.
Również osoby dorosłe cierpiące na AZS mogą doświadczyć wielu konsekwencji psychologicznych związanych z chorobą, takich jak obniżona samoocena, skłonność do depresji i zaburzeń lękowych.
Według przeprowadzonych badań ryzyko wystąpienia lęku lub depresji u dorosłych z AZS jest 2,5- do 3-krotnie większe, natomiast u dzieci z AZS jest od 2 do 6 razy większe niż u dzieci bez AZS.
Stres to istotny czynnik nasilający świąd i pogarszający przebieg choroby. Wiele osób doświadcza również przewlekłego stresu związanego z samym faktem istnienia zmian skórnych, co dodatkowo nasila objawy. Prowadzi to do błędnego koła, w którym silne emocje biorą górę i znacznie zaburzają jakość życia pacjenta.
Bardzo ważne jest, aby znaleźć odpowiednią dla siebie technikę radzenia sobie ze stresem. Pomocne mogą okazać się ćwiczenia oddechowe, regularna aktywność fizyczna lub terapia poznawczo-behawioralna. Jeżeli zauważasz negatywny wpływ choroby na zdrowie psychiczne Twoje lub Twojego dziecka, warto abyś rozważył wizytę u psychologa klinicznego lub psychoterapeuty. Pomoże on poradzić sobie z psychospołecznymi i emocjonalnymi aspektami życia z przewlekłą i widoczną chorobą, jaką jest AZS.
Szkoły Atopii
Pierwsze Szkoły Atopii powstały w Polsce w 2005 roku i od tego czasu są organizowane przez niektóre kliniki i oddziały dermatologiczne lub alergologiczne. Służą one dorosłym i dzieciom zmagającym się z atopowym zapaleniem skóry. Na spotkaniach można dowiedzieć się więcej o chorobie, przyczynach jej powstania, jej przebiegu, możliwościach leczenia i radzenia sobie z nią. Głównym założeniem Szkół Atopii jest nauka prawidłowej pielęgnacji skóry oraz samodzielności w walce z chorobą na co dzień. Spotkania mogą odbywać się w małych lub większych grupach, indywidualnie, a także w formie online. Biorą w nich udział specjaliści z zakresu psychologii, dietetycy, pielęgniarki oraz lekarze.
AZS w pytaniach i odpowiedziach
Czy AZS można się zarazić?
Intensywny świąd oraz wygląd zmian mogą nasuwać podejrzenie, iż AZS jest chorobą zaraźliwą. Nic bardziej mylnego. Nie jest to choroba zakaźna i w żadnym wypadku nie można się nią zarazić przez kontakt ze skórą osoby chorej.
Czy da się wyleczyć atopowe zapalenie skóry?
Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, spowodowaną czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. Nie można jej wyleczyć całkowicie, jednak właściwa pielęgnacja skóry, poznanie czynników zaostrzających chorobę oraz prawidłowo dobrane leczenie pozwalają na zminimalizowanie jej objawów i doprowadzenie do długotrwałej remisji.
Wraz z wiekiem, u wielu dzieci może dojść do samoistnego wyciszenia się AZS i ustąpienia objawów. Nie oznacza to jednak, że choroba zniknęła całkowicie. Zawsze trzeba liczyć się z możliwością jej nawrotu pod postacią widocznych objawów na skórze. Dlatego tak ważne jest, aby przestrzegać zasad pielęgnacji i higieny skóry atopowej przez całe życie.
Czy konieczne jest umycie skóry przed aplikacją emolientu?
Nie ma konieczności mycia skóry przed aplikacją emolientów. Zasady przeprowadzania mycia i kąpieli przedstawiono TUTAJ. Natomiast ważne jest, aby stosować preparaty emolientowe każdego dnia, minimum 2 razy dziennie, najlepiej rano i wieczorem.
Kiedy i u kogo rozpocząć terapię emolientową?
Terapię emolientową należy stosować u osób z rozpoznanym AZS, również w okresach remisji choroby.
Czy do postawienia rozpoznania AZS konieczne są testy alergologiczne?
Nie. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego. Lekarz może zlecić dodatkowe badania i testy alergologiczne.
Czy możliwe jest rozpoznanie AZS, jeśli wszystkie testy alergiczne są ujemne?
Tak. Taka sytuacja może dotyczyć 30% chorych.
Jaka jest szansa, że moje kolejne dziecko będzie miało AZS i czy mogę temu zapobiec?
W przypadku gdy oboje rodziców ma dodatni wywiad atopowy szansa na to, że dziecko odziedziczy predyspozycję do rozwoju choroby atopowej wynosi 70%. Gdy tylko jedno z rodziców ma dodatni wywiad w kierunku atopii – 30%.
Jak pielęgnować skórę głowy w AZS?
Jeżeli pojawiają się zmiany na skórze owłosionej głowy, najpierw skonsultuj się z lekarzem, czy to na pewno AZS. Lekarz zaleci leczenie zależnie od przyczyny wystąpienia i nasilenia zmian (niektóre leki mogą być na receptę).
Skóra głowy, która jest zajęta przez zmiany atopowego zapalenia skóry, wymaga nawilżenia tak samo jak całe ciało. Odpowiedni preparat emolientowy można nakładać na skórę głowy, rozdzielając włosy i wmasowując go w skórę, tak aby jak najwięcej produktu docierało na skórę, a nie na włosy. Emolienty w formie maści nie będą odpowiednim wyborem, ponieważ są trudne do zmycia z tej części ciała. Lepiej sprawdzą się tu emolienty w formie lotionu, które posiadają lekką, mleczną konsystencję, albo w formie żelu lub sprayu.
Do mycia skóry głowy należy wybrać specjalistyczny szampon, który jest dedykowany atopowej skórze.
Czy mając AZS, można mieć zwierzaka (psa, kota)?
Pamiętaj, że w terapii AZS zaleca się unikania klinicznie istotnych alergenów. Przed podjęciem decyzji o posiadaniu zwierzaka należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, aby podjąć odpowiednią, zindywidualizowaną decyzję. Należy wziąć pod uwagę, czy pacjent nie jest uczulony na alergeny zwierzęce (sierść, naskórek, ślina zwierząt) i czy nie ma objawów chorobowych przy kontakcie ze zwierzakiem oraz zwrócić uwagę na choroby współistniejące, takie jak astma, alergiczny nieżyt nosa.
Warto spędzić czas ze zwierzakiem podobnego typu wcześniej, np. z psem lub kotem sąsiada, krewnych. W ten sposób będzie można zauważyć ewentualne objawy i nasilenie AZS, zanim zdecydujesz się na posiadanie zwierzaka w swoim domu. Zwróć uwagę na objawy takie jak:
- kichanie,
- łzawienie oczu,
- duszność,
- pojawienie się pokrzywki i świądu,
- zaostrzenie objawów skórnych po kilku/kilkunastu godzinach od ekspozycji.
Pamiętaj, że alergia na roztocza kurzu domowego może również nasilać się, gdy zwierzę jest w domu. Sierść, pióra oraz naskórek zwierząt stanowią rezerwuar roztoczy kurzu domowego.
Czy można chodzić na basen, jeśli choruje się na AZS?
Chlor dodawany jako środek dezynfekcyjny do basenów i długie kąpiele mogą wpływać na przesuszenie i podrażnienie skóry atopowej. Jest jednak grupa pacjentów, która uważa, że pływanie w chlorowanym basenie ma działanie kojące na ich skórę. Niezależnie od tego, w której grupie znajdujesz się Ty lub Twoje dziecko, decyzję o uczęszczaniu na basen warto podjąć wspólnie z lekarzem. W dużej mierze uzależniona będzie ona od stanu skóry, a także aktywności procesu zapalnego. Zawsze pamiętaj o dokładnym spłukaniu chloru ze skóry bezpośrednio po kąpieli, a także o nałożeniu emolientu.
Baseny solankowe i kąpiele w wodach termalnych mogą łagodzić objawy u niektórych chorych na AZS.
Czy można uprawiać sporty wymagające wysiłku (pot), jeżeli choruje się na AZS?
U osób z AZS uprawianie sportów wymagających wysiłku nie jest przeciwwskazane. Należy jednak pamiętać, żeby bezpośrednio po intensywnym wysiłku wziąć prysznic w letniej wodzie i zastosować emolienty w celu uniknięcia drażniącego działania potu na skórę.
