Strefa Alergii | ABC Alergii

Jak śliwka w kompot, czyli uczulenie na śliwki a reakcje krzyżowe

/ 5.

Data publikacji: 2024-09-19
Do przeczytania w 5 minut
Uczulenie na śliwki może dać o sobie znać na przełomie lata i jesieni. Właśnie wtedy trwa sezon ich zbioru i zaczynają gościć w naszych talerzach zdecydowanie częściej niż o innych porach roku. Jakie objawy mogą świadczyć o alergii na te owoce? I co śliwki mają wspólnego z reakcjami krzyżowymi?

Śliwki – dobrodziejstwo jesieni

Śliwki są znane w Polsce od XII wieku. Znajdują się w pierwszej dwudziestce owoców o największej światowej produkcji. Około 20% śliwek zbiera się z drzew Prunus domestica, czyli śliwy domowej (europejskiej), która należy do rodziny Rosaceae. Nazwa tej rodziny roślin jest dobrze znana alergologom, o czym dalej.

Polska to jeden z pięciu głównych producentów śliwek w Unii Europejskiej [2]. Idealne warunki do rozwoju śliwy panują właśnie w naszym klimacie – umiarkowanym. Owoce tego drzewa zbiera się – w zależności od gatunku – od początku lata do końca jesieni. Największą popularnością cieszy się u nas węgierka.

Śliwki mają wysoką wartość odżywczą – zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej. Są cennym źródłem pektyn, karotenoidów, związków fenolowych i kwasów organicznych [1]. Istnieją badania potwierdzające, że duży udział śliwek w diecie wiąże się z:

  • poprawą profilu lipidowego krwi,
  • obniżeniem poziomu kwasów żółciowych,
  • poprawą metabolizmu glukozy i lipidów,
  • zahamowaniem rozwoju osteoporozy [1].

Śliwki świetnie sprawdzają się jako zdrowa przekąska. W kuchni często wykorzystywane są również do pieczenia ciast, smażenia powideł i wytwarzania tradycyjnej śliwowicy [2]. Idealnie nadają się do suszenia. Z badań konsumenckich wynika, że Polacy najczęściej kupują suszoną śliwkę w okresie świątecznym (67%) [2].

Śliwka suszona i świeża

Uczulenie na śliwki – czy to się zdarza?

Śliwki, choć tak zdrowe, zawierają w sobie alergizujące białka. Ich najistotniejszym alergenem jest Pru d 3 – proteina należąca do grupy LTP. Reakcje właśnie na to białko wykazano u ponad 80% osób z nadwrażliwością na śliwki [3]. Ten rodzaj uczulenia zdarza się jednak niezwykle rzadko.

Zazwyczaj objawy po zjedzeniu śliwek wynikają nie z alergii na same owoce, a z reakcji krzyżowej. W jaki sposób dochodzi do takiej reakcji? Cały mechanizm opiera się na homologii, czyli podobieństwie białek. Białka przenoszące lipidy (LTP) są alergenami obecnymi w owocach, warzywach, orzechach, zbożach. Występują też w takich roślinach pylących jak bylica, platan, oliwka, ambrozja, cyprys [4]. Gdy trwa okres ich intensywnego pylenia (w przypadku ambrozji jest to wrzesień), zjedzenie owocu, który zawiera podobne białka (np. śliwki), u osoby uczulonej na pyłek może spowodować dolegliwości charakterystyczne dla alergii.

W tego typu reakcje, związane z białkami LTP, najbardziej zamieszane są owoce pestkowe drzew z rodziny Rosaceae, czyli: brzoskwinia, morela, wiśnia i właśnie śliwka [4,5]. Zdarza się również, że owoce te krzyżują między sobą, co oznacza, że śliwka może wywołać objawy u osób z alergią na brzoskwinie.

Poza tym śliwki skrywają w sobie także alergeny z innych grup niż LTP. Są wśród nich białka PR-10, do których należy Bet v 1 pyłku brzozy. Białka PR-10 charakteryzują się bardzo dużym stopniem reaktywności krzyżowej i powszechnym występowaniem w roślinach. Dlatego nawet 70% osób uczulonych na brzozę może odczuwać objawy alergii po zjedzeniu niektórych owoców (w tym śliwki) [4].

Śliwki i kompot śliwkowy

Objawy alergii po śliwkach

Owoce, zwłaszcza w postaci surowej, u osób uczulonych na krzyżujące z nimi pyłki najczęściej wywołują zespół alergii jamy ustnej (OAS). Zespół ten daje o sobie znać zwykle w ciągu 2–15 minut od kontaktu owocu z błoną śluzową jamy ustnej. Objawia się obrzękiem, świądem i/lub drętwieniem okolicy jamy ustnej (warg, języka, podniebienia). W bardzo rzadkich przypadkach prowadzi do reakcji ogólnoustrojowych (w tym anafilaktycznych) [4].

Natomiast śliwki suszone mogą zawierać duże ilości siarczynów, które są konserwantami o działaniu alergizującym. U osób uczulonych siarczyny powodują szereg dolegliwości, m.in.: pokrzywkę, rumień i świąd skóry, nudności, wymioty, bóle brzucha, a nawet anafilaksję.

[1] Walkowiak-Tomczak D., Characteristics of plums as a raw material with valuable nutritive and dietary properties (2008). Polish Journal of Food and Nutrition Sciences, 58(4), 401–405.

[2] Borowska A., Zmiany na rynku śliwek w Polsce w latach 2010–2016 ze szczególnym uwzględnieniem śliwek regionalnych z oznaczeniami geograficznymi ChOG (2018). Zeszyty Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 124, 61–78.

[3] Allergen Nomenclature. WHO/IUIS Allergen Nomenclature Sub-Committee Financial Contributions from IUIS, EAACI, and AAAAI. Online: https://www.allergen.org/viewallergen.php?aid=553

[4] Krikeerati T. i in., Revisiting Fruit Allergy: Prevalence across the Globe, Diagnosis, and Current Management (2023). Foods, 12(22), 4083.

[5] Pastorello E.A. i in., Allergenic apricot, among peach, cross-reactivity plum, and cherry in patients with oral allergy syndrome: An in vivo and in vitro study Journal of Allergy and Clinical Immunology, 94(4), 699–707.

[6] Chełmińska M., Dodatki do żywności – narastający problem w alergologii (2024). Strefa Alergii. Online: https://strefaalergii.pl/trendy/dodatki-do-zywnosci-narastajacy-problem-w-alergologii/