Czy dieta bezglutenowa jest dla każdego?
U osób zdrowych, prawidłowo tolerujących gluten, stosowanie diety bezglutenowej nie ma żadnego uzasadnienia. Co więcej, taka dieta, jeśli jest nieprawidłowo zbilansowana, może wiązać się z wieloma negatywnymi skutkami. Należą do nich m.in. niedobory składników mineralnych i witamin, nadmierna zawartość tłuszczów w diecie oraz podwyższenie poziomu glukozy i cholesterolu we krwi.
Czy dieta bezglutenowa odchudza?
Warto podkreślić, że dieta bezglutenowa nie jest dietą odchudzającą. Za redukcję masy ciała odpowiada deficyt energetyczny, a sama obecność glutenu lub jej brak nie wpływa na proces odchudzania.
Wskazania medyczne do stosowania diety bezglutenowej
Wdrożenie diety bezglutenowej powinno być rekomendowane jedynie osobom, które ze względów medycznych mają do tego wskazania, czyli przede wszystkim:
- celiakię (chorobę trzewną),
- alergię na pszenicę,
- nieceliakalną nadwrażliwość na gluten,
- chorobę Duhringa.
Co istotne, celiakia może współistnieć z innymi chorobami autoimmunizacyjnymi, czyli np. cukrzycą typu 1, autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy, nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit czy opryszczkowym zapaleniem skóry. Wystąpienie którejś z tych chorób również może być wskazaniem do przeprowadzenia diagnostyki w kierunku celiakii. Jednak wprowadzenie takiej interwencji powinno być podejmowane indywidualnie u każdego pacjenta.
Wiele osób decyduje się na stosowanie diety bezglutenowej w celu poprawy samopoczucia i złagodzenia niespecyficznych objawów, np. migren, zaparć czy zmian skórnych. Należy zaznaczyć, że nie są to bezpośrednie wskazania do wykluczenia glutenu z diety. Jeśli długotrwale występuje wiele objawów sugerujących nadwrażliwość na to białko, warto skonsultować się z lekarzem. Może on zlecić wykonanie badań diagnostycznych w kierunku celiakii lub innych zaburzeń tolerancji glutenu.
Nie należy wykluczać glutenu z diety bez porozumienia z lekarzem. Stosowanie diety bezglutenowej przed przeprowadzeniem badań diagnostycznych może zaburzyć ich wyniki w przypadku występowania zaburzeń tolerancji tego białka.
Jak prowadzić dietę bezglutenową?
Prawidłowo zbilansowana dieta bezglutenowa jest pełnowartościowa i bezpieczna. Nietrudno jednak popełnić błędy żywieniowe, jeśli stosuje się ją bez odpowiedniego przygotowania i skrupulatności. Dla osób z celiakią bądź innym wskazaniami do eliminacji glutenu restrykcyjna dieta jest kluczowa dla poprawy stanu zdrowia.
Dieta bezglutenowa powinna być prowadzona zgodnie z zasadami zdrowego odżywiania i pokrywać zapotrzebowanie na białko, tłuszcze, węglowodany oraz składniki mineralne i witaminy. W przypadku niedoborów pokarmowych lub braku możliwości prawidłowego zbilansowania diety należy rozważyć suplementację.
Produkty dozwolone
Produktami bezpiecznymi na diecie bezglutenowej są:
- zboża naturalnie bezglutenowe (ryż biały i brązowy, kukurydza, proso, gryka, tapioka, komosa ryżowa, amarantus, sorgo, teff) i ich przetwory (kasze, mąki, płatki, skrobie),
- świeże owoce i warzywa,
- nasiona roślin strączkowych (soja, ciecierzyca, soczewica, fasola itd.),
- mleko i produkty mleczne (sery, jogurty, twarogi, śmietana, kefiry itd.),
- jaja,
- mięso, podroby i niektóre produkty mięsne,
- ryby i owoce morza,
- orzechy, nasiona i pestki,
- tłuszcze (masło, oleje roślinne, margaryna),
- kawa ziarnista i herbata,
- cukier, miód, dżemy, syrop z agawy, syrop klonowy,
- przyprawy (sól, pieprz, zioła, cynamon, ocet winny, ocet jabłkowy),
- wszystkie produkty, które oznaczone są znakiem Przekreślonego Kłosa, np. pieczywo, ciasta, ciastka, ciasteczka, cukierki, makarony, mąki, słone przekąski, płatki, przyprawy, proszek do pieczenia, sosy.
Produkty zabronione
Podstawową zasadą diety bezglutenowej jest wykluczenie produktów zawierających pszenicę i wszystkie jej odmiany (kamut, durum, płaskurkę, orkisz), żyto, pszenżyto i jęczmień. Ze względu na wysoki stopień zanieczyszczenia zbożami niedozwolonymi istnieje również konieczność unikania produktów zawierających owies (chyba, że jest on oznaczony jako bezglutenowy).
Do produktów niedozwolonych należą m.in.:
- produkty zbożowe zawierające gluten (mąki, kasze, pieczywo, pierogi, pizza, naleśniki, makarony, wyroby cukiernicze, tj. ciasta, ciastka i przekąski słodkie, tj. krakersy, precle, paluszki),
- przetwory mięsne (wędliny, szynki, parówki, pasztety) zawierające w składzie np. kaszę perłową, kaszę mannę, skrobie modyfikowaną pszenną, słód jęczmienny,
- produkty i desery mleczne zawierające w składzie np. skrobię modyfikowaną (pochodzącą ze zbóż glutenowych),
- produkty panierowane z dodatkiem pszennej bułki tartej, z zasmażkami (np. warzywa, mięsa, ryby),
- mieszanki przypraw zawierające gluten w składzie.
Czytanie etykiet i składów
Podczas zakupów trzeba zachować ostrożność i każdorazowo sprawdzać etykiety, szczególnie produktów wieloskładnikowych i wysokoprzetworzonych. Gluten może być ukryty nawet w produktach, które na pierwszy rzut oka wydają się go nie zawierać. Należy szczególnie uważać na:
- produkty smakowe (jogurty owocowe, napoje aromatyzowane),
- produkty sypkie (zupy instant, kisiele, budynie, mieszanki przypraw, sosy w proszku),
- przetwory mięsne i wyroby garmażeryjne,
- produkty gotowe (zupy, mrożonki, sosy, dressingi, dipy, kotlety sojowe, pasztety itp.).
Dla bezpieczeństwa osoby stosujące dietę bezglutenową powinny wybierać przede wszystkim produkty oznaczone znakiem Przekreślonego Kłosa. Dozwolonymi oznaczeniami żywności są także opisy na opakowaniach deklarujące, że produkt jest bezglutenowy. W przypadku braku pewności w kwestii składu produktu lepiej jest powstrzymać się od jego zakupu.
Czy dieta bezglutenowa jest lekkostrawna?
Wiele produktów bezglutenowych charakteryzuje się wysokim stopniem przetworzenia oraz obfitowaniem w cukry proste i tłuszcze. Z tego względu dieta bezglutenowa nie zawsze jest lekkostrawna. Jednak wybierając odpowiednie produkty i sposób obróbki termicznej, można do niej wprowadzić zasady diety łatwostrawnej.
U osób tuż po rozpoznaniu celiakii zaleca się wprowadzenie diety bezglutenowej lekkostrawnej w celu odbudowy zniszczonych kosmków jelitowych.
Alicja Wujkowska
