Oczy – otwarta brama dla alergenów
Oczy są stale narażone na kontakt z alergenami i szczególnie wrażliwe na ich działanie. Do worka spojówkowego z łatwością wnikają kurz, pyłki i inne zanieczyszczenia unoszące się w powietrzu. To zaś w bezpośredni sposób wiąże się z powstawaniem alergicznego zapalenia spojówek. Spojówki, ze względu na bezpośredni kontakt z alergenami, są najczęstszym miejscem odczynu alergicznego [1]. Przyjmuje się, że ok. 30% wszystkich reakcji związanych z alergią ma swój początek właśnie tutaj [2].
Silne unaczynienie spojówek sprawia, że dolegliwości pojawiają się natychmiast po zetknięciu z czynnikiem alergicznym.
Do objawów alergii oczu należą m.in.:
- świąd, przekrwienie i obrzęk spojówek,
- obrzęk powiek,
- zmiany skórne wokół oczu,
- łzawienie oczu [3].
Alergia uszkadza powierzchnię oka, zaburza film łzowy i prowadzi do objawów suchego oka [1]. Czy stanowi przeszkodę w noszeniu soczewek kontaktowych? Przecież soczewki również wywołują zmiany w filmie łzowym i wysuszają [4], a tym samym zwiększają ryzyko wystąpienia podrażnień. Jak wynika z badań, aż 63% użytkowników soczewek pod koniec dnia odczuwa ich wysychanie [4].
Dylemat alergika: soczewki czy okulary?
Jeszcze do niedawna dominował pogląd, że soczewki kontaktowe nie są przeznaczone dla alergików. Zatem osoby z alergiami – w przypadku obciążenia wadami wzroku – są skazane na noszenie okularów [5]. Wiele w tym zakresie zmieniło się dzięki postępowi technologicznemu. Soczewki dostępne obecnie na rynku są miękkie, cienkie, zawierają dużo płynu i nie zaburzają przepływu tlenu do gałki ocznej [5]. A stosowane w okresie pylenia roślin ograniczają bezpośredni kontakt spojówek z alergenami, od których aż roi się w powietrzu [2,5].
W badaniach dowiedziono, że soczewki – jeśli są odpowiednio często wymieniane i właściwie pielęgnowane – pozwalają znacząco zmniejszyć intensywność występowania objawów alergii [2]. W niektórych przypadkach dobór soczewek kontaktowych zamiast okularów może być wręcz rekomendowany. Dotyczy to osób uczulonych na materiały, z których wykonywane są oprawki [1].
Odpowiedź na pytanie, czy alergik może nosić soczewki kontaktowe, zależy od indywidualnej sytuacji zdrowotnej oraz rodzaju soczewek. Znaczenie mają czas i tryb noszenia, elastyczność oraz materiał, z którego wykonane są dane soczewki [1].
Kluczowy jest właściwy dobór szkieł – nie tylko ich rodzaju, ale również rozmiaru. Soczewki nie mogą być zbyt duże ani za ciasne. Ciasno dopasowane utrudniają przepływ filmu łzowego, który wypłukuje alergeny. Natomiast za luźne soczewki mogą powodować podrażnienia [4]. Osobom z alergiami zalecana jest więc szczególna ostrożność w tym zakresie [5].
Przeczytaj także:
Czy można mieć alergię na soczewki kontaktowe?
Niestety, istnieje jeszcze druga strona medalu. U części zdrowych osób z czasem mogą pojawić się reakcje alergiczne związane z użytkowaniem soczewek kontaktowych. Zdarzają są również inne powikłania (występujące u 6–20% użytkowników), np. uszkodzenia nabłonka rogówki [1].
Ryzyko wystąpienia działań niepożądanych zwiększa długotrwałe noszenie soczewek, bez koniecznych ograniczeń czasowych i bez przeprowadzenia wymaganych badań lekarskich [1]. Większość komplikacji spowodowanych jest niewłaściwym obchodzeniem się z soczewkami, a zwłaszcza ignorowanie zaleceń dotyczących higieny [5].
Skąd bierze się alergia na soczewki kontaktowe? Czynnikami sprawczymi nie są same soczewki, a białka osadzające się na powierzchni szkieł [1]. Regularny kontakt z tymi białkami u niektórych prowadzi do nadwrażliwości.
Poza tym może wystąpić odpowiedź alergiczna na płyny pielęgnacyjne do soczewek, a w zasadzie na zawarte w nich konserwanty, takie jak tiomerosal (obecnie już rzadko stosowany) [1]. Alergia na płyn do soczewek czasem występuje po miesiącach lub nawet latach stałego użytkowania [1]. Nie bez wpływu na użytkowanie szkieł kontaktowych pozostaje też stosowanie kosmetyków. Badane są interakcje soczewek z kosmetykami do makijażu [8].
Jak nosić soczewki przy alergii? Które wybrać?
Żeby bezpiecznie nosić soczewki przy współistniejącej alergii, należy przestrzegać kilku ważnych zasad: odpowiednio je pielęgnować i pilnować harmonogramu noszenia szkieł [1]. Dla alergików rekomendowane są soczewki jednodniowe [5]. Codzienna zmiana szkieł na nowe pozwala uniknąć gromadzenia się alergenów, które następnie przenoszone są na powierzchnię oka. Poza tym soczewki jednodniowe nie wymagają stosowania płynów pielęgnacyjnych [5].
Niezalecane są soczewki przeznaczone do ciągłego noszenia. Szkła, które nie są regularnie zdejmowane i czyszczone, pokrywają się coraz grubszą warstwą osadów białkowych i tłuszczowych, przez co mogą zaostrzyć objawy alergii.
Alergicy powinni nosić soczewki wyłącznie w trybie dziennym (zdejmować je na noc) i restrykcyjnie przestrzegać zasad higieny [2,5]. By pozbyć się alergenów z powierzchni szkieł, należy czyścić je mechanicznie (nie obowiązuje tu zasada no rub – „bez pocierania”) z użyciem płynu pielęgnacyjnego [2].
Terapeutyczne soczewki kontaktowe – przyszłość okulistyki
Zupełnie nowe światło na kwestię użytkowania soczewek przy alergii rzucają terapeutyczne soczewki kontaktowe, które zaczynają znajdować zastosowanie we współczesnej okulistyce [4,6]. Są to soczewki silikonowo-hydrożelowe służące jako nośniki leków okulistycznych. Nasącza się je różnymi preparatami, np. antyhistaminikami (takimi jak ketotifen) stosowanymi w łagodzeniu objawów alergicznego zapalenia spojówek [6].
Noszenie takich soczewek przez cały dzień daje rezultaty równoważne czterokrotnemu podaniu kropli do worka spojówkowego [6]. Wykazano jednak, że tradycyjne metody są o ok. 5% mniej skuteczne w dostarczaniu leków do tkanek oka [7].
Soczewki terapeutyczne wydłużają obecność leku w filmie łzowym, a tym samym zwiększają jego biodostępność [6]. Mogą więc stanowić cenne wsparcie dla alergika. Na ich upowszechnienie będziemy musieli jednak trochę poczekać, bo póki co formuły takich soczewek wymagają jeszcze udoskonalenia [6].
Aleksandra Lipiec
