Anafilaksja to ciężka reakcja nadwrażliwości, bezpośrednio zagrażająca życiu [1]. Najczęstszymi objawami anafilaksji są: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, duszność, świszczący oddech, spadek ciśnienia tętniczego, obrzęk górnych dróg oddechowych, wymioty, nudności i bóle głowy [2]. Reakcje anafilaktyczne najczęściej powodują leki, pokarm oraz jady owadów [1]. Czy możemy jednak wskazać, które z uczulających białek najczęściej nam zagrażają? Z pomocą przychodzą badania molekularne. Pozwalają szczegółowo określić, na jakie dokładnie alergeny dana osoba ma alergię. Dzięki temu jesteśmy w stanie ocenić, jakie jest ryzyko wystąpienia anafilaksji i jej ciężkiego przebiegu. Znając molekuły, na które ma się alergię, można przede wszystkim zapobiec kolejnym stanom zagrażającym życiu [3].
Wyprzedzić anafilaksję. Uwaga na owady
Wśród jadów owadów, anafilaksja najczęściej występuje w wyniku użądlenia pszczoły lub osy [4]. Głównymi alergenami pszczoły są białka Api m 1 oraz Api m 10. Są one w pewnym sensie wyjątkowe, ponieważ nie znajdziemy ich u innych owadów błonkoskrzydłych. Nadwrażliwość na Api m 1 występuje u 58-80% osób uczulonych na jad pszczoły, natomiast na Api m 10 reaguje od 49 do 70% pacjentów [4].
Reakcje anafilaktyczne mogą być spowodowane także głównymi alergenami osy, czyli Ves v 1 i Ves v 5, które występują u większości gatunków tych owadów. W przypadku niewykrycia przeciwciał we krwi pacjenta wobec tych białek mało prawdopodobna jest pierwotna nadwrażliwość na jad osy [4]. Dzięki molekułom pszczoły oraz osy możemy różnicować, na który owad mamy alergię, ponieważ Api m 1 i Api m 10 są swoiste dla pszczoły, podczas gdy Ves v 1 i Ves v 5 są swoiste dla osy.
Alergeny prosto od roślin
Wśród uczulających alergenów pokarmowych pochodzenia roślinnego znajdziemy białka zapasowe, oleozyny, defensyny czy białka nieswoiście transportujące lipidy (nsLTP) [13]. Wszystkie z nich znajdują się np.: w orzeszkach ziemnych, dlatego to właśnie fistaszki są najczęstszą przyczyną wystąpienia anafilaksji na świecie [9].
Białka zapasowe
Molekuły z rodziny białek zapasowych wiążą się z wysokim ryzykiem anafilaksji, ale za to mają niski stopień występowania reakcji krzyżowych. Są one obecne między innymi w nasionach oraz orzechach.
- Białka zapasowe znajdziemy więc w orzeszkach ziemnych, np. molekuły Ara h 1, Ara h 2, Ara h 3 i Ara h 6. Białko, które najczęściej odpowiada za wstrząs anafilaktyczny to Ara h 2 [6].
- Kolejnymi orzechami, w których znajdziemy białka zapasowe są orzechy laskowe. Mowa o molekułach Cor a 9, Cor a 11 i Cor a 14 [6].
- Jakie jeszcze molekuły z tej grupy są istotne pod względem ryzyka wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego? To Gly m 5 oraz Gly m 6, które występują w soi. Obie te molekuły, oprócz wstrząsu anafilaktycznego, mogą powodować także zespół alergii jamy ustnej, pokrzywkę, wymioty, biegunkę duszności i obrzęk krtani [7].
Białka nieswoiście wiążące lipidy (nsLTP)
Kolejną grupą białek roślinnych związanych z ryzykiem anafilaksji są białka nieswoiście wiążące lipidy (nsLTP). Są one odporne na temperaturę, co oznacza, że mogą alergizować nawet po ugotowaniu czy upieczeniu. Występują głównie w orzechach i owocach. Stężenie nsLTP w pokarmie może być różne. Jest ono zależne od gatunku np. owoców, ich warunków przechowywania czy też dojrzałości. Białka nsLTP, w największej ilości znajdują się w skórce owoców, łupinie czy też zewnętrznych tkankach roślin. Głównym reprezentantem tej grupy jest Pru p 3, znajdujące się w brzoskwini [8].
Defensyny i oleozyny
Innymi białkami roślin związanymi z ryzykiem anafilaksji opornymi na działanie temperatury oraz enzymów trawiennych są defensyny, których przedstawicielami są np.: Ara h 12 i Ara h 13 orzeszkach ziemnego [9] oraz oleozyny, np.: Cor a 12 oraz Cor a 13 orzecha laskowego [6].
Anafilaksję można przewidzieć? Alergeny prosto od zwierząt
Wśród białek pochodzenia zwierzęcego związanych z ryzykiem anafilaksji możemy wymienić: Tropomiozyny, parwalbuminy, kazeina czy owomukoid.
Tropomiozyny
Do tej grupy należą białka, które budują mięśnie skorupiaków, mięczaków i odpowiadają za ich skurcz. Są wyjątkowo odporne na działanie wysokich temperatur. Dlatego jakakolwiek obróbka termiczna nie usunie ich właściwości alergennych. Dla osób z alergią na te białka, szczególnie niebezpieczne mogą być krewetki, w których znajduje się białko Pen a 1. Wśród osób z alergią na owoce morza, od 50 do nawet 100% z nich ma nadwrażliwość na tropomiozynę. Co istotne, w związku z podobieństwem w budowie może pojawić się także reakcja krzyżowa z karaluchami oraz roztoczami kurzu domowego. To oznacza, że osoby z alergią na roztocze, a konkretniej molekułę Der p 10 roztoczy kurzu domowego, mogą dostać reakcji alergicznych po zjedzeniu krewetek, a nawet przy wdychaniu ich oparów [6].
Parwalbuminy
Znajdują się głównie w mięśniach ryb i są białkami wiążącymi wapń. Alergeny z tej grupy są również termostabilne, ich alergenność nie znika pomimo obróbki cieplnej. Występują nie tylko w mięsie ryb, a także w ich skórze. Mogą uczulać po zjedzeniu pokarmu, ale również poprzez wdychanie oparów podczas przyrządzania posiłku, czy w wyniku bezpośredniego kontaktu z rybą. Głównym przedstawicielem tej grupy białek jest Gad c 1 dorsza bałtyckiego [8].
Kazeina
Wśród alergenów mleka, anafilaksję najczęściej powoduje kazeina, czyli białko Bos d 8. Według badań, wśród dzieci do 6 lat, u których wystąpiła anafilaksja, aż u ponad 17% z nich wywołała ją molekuła Bos d 8 mleka krowiego [3].
Owomukoid
Do istotnych molekuł, które wiążą się z ryzykiem anafilaksji, należy także białko Gal d 1 znajdujące się w jaju kurzym. Gal d 1 to inaczej owomukoid, obecny głównie w białku jaja, jest odporny na działanie enzymów trawiennych oraz obróbkę termiczną [10].
Anafilaksja ze wspomaganiem
O wystąpieniu reakcji anafilaktycznej może decydować nie tylko sam alergen, ale czasami także dodatkowe czynniki wzmagające czy inicjujące tę reakcję, czyli kofaktory. Wśród nich wymienia się: alkohol, stres, miesiączkę, wysiłek fizyczny i niesteroidowe leki przeciwzapalne [3]. Do białek, które często wywołują anafilaksję w asyście kofaktora, należą:
- Tri a 19 – pszenicy,
- Pen m 1 – krewetki,
- Pru p 3 – brzoskwini,
- Mal d 3 – jabłka,
- Vit v 1 – winogrona,
- Lyc e 3 – pomidora,
- Ara h 9 – orzecha ziemnego,
- Cor a 8 – orzecha laskowego
- Zea m 14 – kukurydzy [11].
Wyprzedzić anafilaksję
Anafilaksja to stan zagrażający życiu, który może doprowadzić nawet do śmierci. Dlatego ważne jest jak najszybsze i odpowiednie działanie. Jeśli taka reakcja wystąpiła, należy ustalić, co było jej przyczyną. Pomocna w tym celu może być precyzyjna diagnostyka molekularna alergii. Pozwala ona zidentyfikować uczulające białka i tym samym może pomóc w uniknięciu reakcji anafilaktycznych w przyszłości. Dzięki diagnostyce molekularnej wiemy, jakich konkretnie alergenów należy unikać.
____________________
Więcej o anafilaksji przeczytasz TUTAJ:
Anafilaksja. Co trzeba o niej wiedzieć?
