Co to jest immunoterapia?

W przypadku osób z alergiami specjaliści mogą zalecić różne metody postępowania. Pacjentom z alergiami pokarmowymi często zaleca się unikanie uczulającego pokarmu lub przygotowanie go w taki sposób by nie wywoływał objawów. W przypadku alergii spowodowanych pyłkami roślin, alergenami zwierzęcymi czy roztoczami, eliminacja czynników uczulających z naszego otoczenia jest bardzo trudna, a czasami wręcz niemożliwa.
W takim przypadku specjalista zaleci odpowiednie leczenie objawowe. Może także skierować na immunoterapię, o ile pacjent będzie spełniał odpowiednie kryteria. Immunoterapia, czy inaczej odczulanie, jest jedyną metodą leczenia przyczyn alergii. Polega na podawaniu choremu szczepionki alergenowej w celu wywołania tolerancji na uczulający czynnik [12]. Terapia zazwyczaj trwa od 3 do 5 lat, ale jako jedyna może nas skutecznie uwolnić od uciążliwej alergii.

Odczulanie? Nie dla wszystkich

Jeśli immunoterapia może wyleczyć z alergii, to dlaczego nie wszyscy pacjenci z niej korzystają? Po pierwsze dlatego, że u części osób uczulonych mogą pojawić się przeciwskazania do jej wprowadzenia. Wśród nich można wymienić:

• niekontrolowaną astmę,
• ciążę,
• AIDS,
• wiek poniżej drugiego roku życia w przypadku dzieci uczulonych na jady owadów i poniżej pięciu lat u dzieci uczulonych na alergeny wziewne,
• aktywna choroba nowotworowa,
• aktywne choroby autoimmunologiczne (np. zapalenie tarczycy, choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna i cukrzyca typu 1 [3])
• w niektórych przypadkach zaawansowane choroby serca i układu krążenia
• zdarza się, że przeciwskazaniami są również, m.in.: ciężkie schorzenia psychiczne, przewlekłe infekcje, HIV, inne niedobory odporności i ciężkie schorzenia ogólnoustrojowe [2,4,5].

Na jakie alergeny możemy stosować odczulanie?

Kwalifikując pacjenta do immunoterapii specjalista musi również określić jaki jest mechanizm naszej alergii. Odczulać można tylko tych pacjentów, u których została zdiagnozowana alergia IgE – zależna. Oznacza to, że u takich osób została potwierdzona obecność swoistych przeciwciał E wobec konkretnych alergenów [4].  Konkretnych, czyli jakich? W odczulaniu pod uwagę brane są przede wszystkim alergeny wziewne, takie jak:

• pyłki drzew: brzozy, olchy, leszczyny
• roztocze kurzu domowego
• trawy, żyto, zboża
• Alternaria (grzyb pleśniowy)
• oliwka
• bylica
• ambrozja [6]
• kot
• pies

Immunoterapię stosuje się także w uczuleniu na jady owadów, głównie pszczoły i osy [7].
Trzeba jednak pamiętać, że w każdym źródle alergenowym, czyli np. w pyłku brzozy, bylicy czy w roztoczach znajduje się wiele alergizujących białek. Możemy być uczuleni na jedno lub kilka z nich. Warto wiedzieć na które dokładnie, ponieważ zwiększa to przewidywaną skuteczność immunoterapii. Na które uczulające białka w pyłkach roślin trzeba zwrócić uwagę? W przypadku brzozy na białko Bet v 1, roztoczy – Der p 1 i 2, traw – Phl p 1 i 5, grzybów pleśniowych – Alt a 1, oliwki – Ole e 1, bylicy – Art. V 1 oraz ambrozji Amb a 1 [8].

Jak działa odczulanie?

Zastanówmy się teraz jak działa immunoterapia i dlaczego może nam dać szansę na pozbycie się alergii. Głównym celem jej stosowania jest doprowadzenie do sytuacji, gdy układ immunologiczny zignoruje obecność konkretnego alergenu w swoim otoczeniu. Co więcej, będzie to efekt, który utrzyma się po zakończeniu leczenia [9]. Osoba z alergią, zakwalifikowana do odczulania musi wziąć pod uwagę, że terapia będzie długotrwała i potrwa od 3 do 5 lat.
Co dzieje się w organizmie osoby przyjmującej immunoterapię? W pierwszej fazie dochodzi do odwrażliwienia komórek układu odpornościowego (bazofile, mastocyty) odpowiedzialnych za wywoływanie objawów alergicznych. Podawanie kolejnych dawek szczepionki pobudza również produkcje specjalnych antygenów (IgG4), które uniemożliwiają połączenie się przeciwciał E z alergenem. Dzięki czemu nie dochodzi do wywołania reakcji alergicznej. Podczas immunoterapii produkowane są również komórki pamięci (limfocyty B), które są odpowiedzialne za długotrwały efekt odczulania [6].

Rodzaje preparatów do odczulania

Obecnie immunoterapię można stosować w dwóch formach: podskórnie i podjęzykowo. Pierwszy rodzaj odczulania obejmuje przyjmowanie zastrzyków ze szczepionką. Najczęściej wykonuje się je w ramię. Pacjent początkowo zgłasza się na do przychodni raz w tygodniu. W dalszych etapach leczenia, dawki szczepionki podawane są rzadziej, co 4-6 tygodni [1]. Co bardzo ważne, niektóre preparaty do immunoterapii podskórnej są w Polsce refundowana.
Drugą z metod jest odczulanie podjęzykowe i polega na przyjmowaniu szczepionki w formie kropli lub tabletek. W tym przypadku najczęściej pierwszą dawkę pacjent przyjmuje w gabinecie lekarskim, a kolejne już w domu [1]. Ta forma immunoterapii dla wielu osób jest wygodniejsza, natomiast w tej chwili nie jest w Polsce refundowana.

Kiedy rozpocząć terapię?

Późna zima i wiosna, to czas, kiedy na pyłki zaczynają odczuwać objawy swojej alergii. Wówczas wiele osób zaczyna się także zastanawiać nad zastosowaniem immunoterapii. Niestety nie jest to najlepszy moment. W alergiach sezonowych, a do nich zaliczamy te wywoływane przez pyłki drzew, traw, chwastów i innych roślin, odczulanie rozpoczyna się przed sezonem pylenia. W przypadku preparatów podawanych podskórnie, w zależności od wybranej szczepionki, powinniśmy rozpocząć immunoterapię od 4 do nawet 24 tygodni przed startem sezonu pylenia. Natomiast wybierając preparaty podawane podjęzykowo powinniśmy rozpocząć ich przyjmowanie minimum od 8 do 16 tygodni przed okresem pylenia uczulającego nas alergenu.
Inaczej sytuacja wygląda, gdy mamy do czynienia z alergenami całorocznymi (takimi jak: roztocze kurzu domowego, pleśnie, zwierzęta domowe). W ich przypadku odczulanie można rozpocząć w dowolnym okresie roku [10].

Agnieszka Kalinowska