Co to jest immunoterapia?
W przypadku osób z alergiami specjaliści mogą zalecić różne metody postępowania. Pacjentom z alergiami pokarmowymi często zaleca się unikanie uczulającego pokarmu lub przygotowanie go w taki sposób, by nie wywoływał objawów. W przypadku alergii spowodowanych pyłkami roślin, alergenami zwierzęcymi czy roztoczami eliminacja czynników uczulających z naszego otoczenia jest bardzo trudna, a czasami wręcz niemożliwa.
W takim przypadku specjalista zaleci odpowiednie leczenie objawowe. Może także skierować na immunoterapię, o ile pacjent będzie spełniał odpowiednie kryteria. Immunoterapia, czy inaczej odczulanie, jest jedyną metodą leczenia przyczyn alergii. Polega na podawaniu choremu szczepionki alergenowej w celu wywołania tolerancji na uczulający czynnik [12]. Terapia zazwyczaj trwa od 3 do 5 lat, ale jako jedyna może nas skutecznie uwolnić od uciążliwej alergii.
Odczulanie? Nie dla wszystkich
Jeśli immunoterapia może wyleczyć z alergii, to dlaczego nie wszyscy pacjenci z niej korzystają? Po pierwsze dlatego, że u części osób uczulonych mogą pojawić się przeciwskazania do jej wprowadzenia. Wśród nich można wymienić:
- niekontrolowaną astmę,
- ciążę,
- AIDS,
- wiek poniżej 2. roku życia w przypadku dzieci uczulonych na jady owadów i poniżej 5 lat u dzieci uczulonych na alergeny wziewne,
- aktywna choroba nowotworowa,
- aktywne choroby autoimmunologiczne (np. zapalenie tarczycy, choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna i cukrzyca typu 1 [3]),
- w niektórych przypadkach zaawansowane choroby serca i układu krążenia,
- zdarza się, że przeciwskazaniami są również, m.in.: ciężkie schorzenia psychiczne, przewlekłe infekcje, HIV, inne niedobory odporności i ciężkie schorzenia ogólnoustrojowe [2,4,5].
Przeczytaj także:
Na jakie alergeny możemy stosować odczulanie?
Kwalifikując pacjenta do immunoterapii, specjalista musi również określić, jaki jest mechanizm naszej alergii. Odczulać można tylko tych pacjentów, u których została zdiagnozowana alergia IgE-zależna. Oznacza to, że u takich osób została potwierdzona obecność swoistych przeciwciał E wobec konkretnych alergenów [4].
Konkretnych, czyli jakich? W odczulaniu pod uwagę brane są przede wszystkim alergeny wziewne, takie jak:
- pyłki drzew: brzozy, olchy, leszczyny,
- roztocze kurzu domowego,
- trawy, żyto, zboża,
- Alternaria (grzyb pleśniowy),
- oliwka,
- bylica,
- ambrozja [6],
- kot,
- pies.
Immunoterapię stosuje się także w uczuleniu na jady owadów, głównie pszczoły i osy [7].
Trzeba jednak pamiętać, że w każdym źródle alergenowym, czyli np. w pyłku brzozy, bylicy czy w roztoczach, znajduje się wiele alergizujących białek. Możemy być uczuleni na jedno lub kilka z nich. Warto wiedzieć, na które dokładnie, ponieważ zwiększa to przewidywaną skuteczność immunoterapii.
Na które uczulające białka w pyłkach roślin trzeba zwrócić uwagę? W przypadku brzozy na białko Bet v 1, roztoczy – Der p 1 i 2, traw – Phl p 1 i 5, grzybów pleśniowych – Alt a 1, oliwki – Ole e 1, bylicy – Art v 1 oraz ambrozji Amb a 1 [8].
Jak działa odczulanie?
Zastanówmy się teraz, jak działa immunoterapia i dlaczego może nam dać szansę na pozbycie się alergii. Głównym celem jej stosowania jest doprowadzenie do sytuacji, gdy układ immunologiczny zignoruje obecność konkretnego alergenu w swoim otoczeniu. Co więcej, będzie to efekt, który utrzyma się po zakończeniu leczenia [9]. Osoba z alergią, zakwalifikowana do odczulania, musi wziąć pod uwagę, że terapia będzie długotrwała i potrwa od 3 do 5 lat.
Co dzieje się w organizmie osoby przyjmującej immunoterapię? W pierwszej fazie dochodzi do odwrażliwienia komórek układu odpornościowego (bazofile, mastocyty) odpowiedzialnych za wywoływanie objawów alergicznych. Podawanie kolejnych dawek szczepionki pobudza również produkcje specjalnych antygenów (IgG4), które uniemożliwiają połączenie się przeciwciał E z alergenem. Dzięki temu nie dochodzi do wywołania reakcji alergicznej. Podczas immunoterapii produkowane są również komórki pamięci (limfocyty B), które są odpowiedzialne za długotrwały efekt odczulania [6].
Rodzaje preparatów do odczulania
Obecnie immunoterapię można stosować w dwóch formach: podskórnie i podjęzykowo. Pierwszy rodzaj odczulania obejmuje przyjmowanie zastrzyków ze szczepionką. Najczęściej wykonuje się je w ramię. Pacjent początkowo zgłasza się na do przychodni raz w tygodniu. W dalszych etapach leczenia dawki szczepionki podawane są rzadziej, co 4–6 tygodni [1]. Co ważne, niektóre preparaty do immunoterapii podskórnej są w Polsce refundowane.
Drugą z metod jest odczulanie podjęzykowe i polega na przyjmowaniu szczepionki w formie kropli lub tabletek. W tym przypadku najczęściej pierwszą dawkę pacjent przyjmuje w gabinecie lekarskim, a kolejne już w domu [1]. Ta forma immunoterapii dla wielu osób jest wygodniejsza, natomiast w tej chwili nie jest w Polsce refundowana dla osób dorosłych. Refundacji podlega tylko jeden preparat do immunoterapii alergenowej na roztocza kurzu domowego dla pacjentów w wieku 12–17 lat.
Kiedy rozpocząć terapię?
Późna zima i wiosna to czas, kiedy osoby uczulone na pyłki zaczynają odczuwać objawy swojej alergii. Wówczas wiele osób zaczyna się także zastanawiać nad zastosowaniem immunoterapii. Niestety, nie jest to najlepszy moment. W alergiach sezonowych, a do nich zaliczamy te wywoływane przez pyłki drzew, traw, chwastów i innych roślin, odczulanie rozpoczyna się przed sezonem pylenia.
W przypadku preparatów podawanych podskórnie, w zależności od wybranej szczepionki, powinniśmy rozpocząć immunoterapię od 4 do nawet 24 tygodni przed startem sezonu pylenia. Natomiast wybierając preparaty podawane podjęzykowo, powinniśmy rozpocząć ich przyjmowanie minimum 8–16 tygodni przed okresem pylenia uczulającego nas alergenu.
Inaczej sytuacja wygląda, gdy mamy do czynienia z alergenami całorocznymi (takimi jak: roztocze kurzu domowego, pleśnie, zwierzęta domowe). W ich przypadku odczulanie można rozpocząć w dowolnym okresie roku [10].
Agnieszka Kalinowska
