Przyczyny anafilaksji. Od czego zacząć diagnostykę?
Diagnozowanie chorób alergicznych, w tym także przyczyny anafilaksji, często jest trudnym i wieloetapowym procesem. Zazwyczaj w pierwszym kroku lekarz alergolog przeprowadza bardzo szczegółowy wywiad kliniczny [1]. Jego celem jest określenie okoliczności, w których wystąpiła reakcja anafilaktyczna [2,3]. Istotne są wszystkie informacje dotyczące zarówno objawów klinicznych, jak i czynników, które mogły je wywołać [2].
Doctors and patients sit and talk to the patient about medication. At the table near the window in the hospital.
Do najważniejszych zadań na tym etapie należy określenie okoliczności wystąpienia reakcji anafilaktycznej, współwystępowania innych chorób i/lub przyjmowania na stałe leków. Wnikliwej analizie poddaje się także dokumentację medyczną dotycząca hospitalizacji po anafilaksji [3].
Jeżeli reakcja anafilaktyczna wystąpiła po posiłku, istotne jest m.in. jak najdokładniejsze określenie jego składu. Nie wystarczy informacja o tym, że zjedliśmy na obiad rybę z frytkami i surówką. Ważne mogą okazać się dane dotyczące gatunku tej ryby oraz dokładny skład surówki [1,4].
Dodatkowo, aby wystąpiła reakcja anafilaktyczna, w przypadku niektórych alergenów, np. znajdujących się w pokarmach, nie wystarczy tylko ich spożycie. Konieczna jest także obecność kofaktorów, czyli czynników zewnętrznych lub związanych bezpośrednio z pacjentem, które mogą wzmacniać reakcję alergiczną [1,5]. Należą do nich:
- stres,
- wysiłek fizyczny,
- menstruacja,
- alkohol,
- niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ),
- infekcja [5,6].
Na tym etapie każdy, nawet na pozór nieistotny szczegół może mieć kluczowe znaczenie dla prawidłowego zdiagnozowania przyczyny anafilaksji [1,4].
Diagnostyka molekularna alergii a przyczyny anafilaksji
Uzupełnieniem wywiadu klinicznego zazwyczaj są badania dodatkowe. Należą do nich m.in. testy skórne oraz testy z krwi. Do niedawna w metodach tych wykorzystywano głównie ekstrakty alergenowe, które stanowią mieszaninę białek występujących w danym źródle alergenowym [7].
Niestety, w niektórych przypadkach zebrany wywiad kliniczny oraz wyniki badań dodatkowych nie pozwalają na identyfikację alergenu będącego przyczyną anafilaksji. Może to wynikać z nieobecności lub występowania w zbyt małych ilościach tych białek w ekstraktach alergenowych [4,6].
W takiej sytuacji pomocna może okazać się diagnostyka molekularna alergii. Metoda ta jest przełomem w diagnozowaniu chorób alergicznych, w tym także anafilaksji. Pozwala ona na określenie indywidualnego profilu uczulenia wobec poszczególnych białek alergenowych. Nawet, a może szczególnie wobec tych, których nie ma lub są słabo reprezentowane w ekstrakcie alergenowym. Dodatkowo metoda ta może znacząco skrócić czas potrzebny na prawidłowe zdiagnozowanie przyczyny anafilaksji, ponieważ pozwala na określenie profilu uczulenia wobec prawie 300 alergenów w ramach jednego badania [6,8].
Diagnostyka molekularna alergii pozwala także spersonalizować zalecenia terapeutyczne oraz przekłada się na jakość życia pacjenta [8]. Wśród pacjentów, którzy przebyli anafilaksję, umożliwia wskazanie przyczyny tej reakcji oraz określenie innych źródeł alergenowych, po których mogą wystąpić w przyszłości podobne reakcje [4,8].
Przeczytaj także:
Inne badania diagnostyczne w anafilaksji
Wśród innych badań mających duże znaczenie w procesie diagnozowania anafilaksji należy zwrócić uwagę także na badanie stężenia tryptazy w surowicy lub osoczu. Aktualnie jest to najczęściej wykorzystywany parametr laboratoryjny, który pozwala określić czy u danego pacjenta wystąpiła anafilaksja. Jednak nie jest to badanie, które umożliwia określenie przyczyny anafilaksji [2].
Podsumowanie
Anafilaksja jest najcięższą ogólnoustrojową reakcją nadwrażliwości, która może zagrażać życiu lub nawet prowadzić do śmierci. Dlatego tak istotne jest prawidłowe określenie jej przyczyny. Jednak szczegółowy wywiad kliniczny będący podstawą w procesie diagnozowania reakcji anafilaktycznej nie zawsze umożliwia określenie alergenu stanowiącego zagrożenie życia. W takich przypadkach pomocna może być diagnostyka molekularna alergii.
