Jakie właściwości ma sezam?
Sezam to jedna z roślin nasiennych uprawianych w wielu regionach świata, znana już od czasów prehistorycznych. Jego głównym producentem są Indie, które w dużych ilościach eksportują sezam m.in. do Europy. Występuje on w kilku odmianach – najczęściej białej lub czarnej. Popyt na sezam jest spowodowany popularnością dań kuchni afrykańskiej, azjatyckiej i indyjskiej, a także wysoką wartością odżywczą. Oleiste nasiona stanowią bardzo dobre źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych [1]. Zawierają także białka (20%) oraz witaminy i pierwiastki śladowe, np. żelazo, fosfor, wapń, potas [1].
Sezam jest jednak silnym alergenem, niebezpiecznym również ze względu na ryzyko przypadkowego kontaktu z produktami, które mogą być nim zanieczyszczone. To podstawowy składnik chałwy, sezamków i pasty tahini dodawanej do hummusu. Może ukrywać się w przetworzonej żywności, np. wyrobach piekarniczych i płatkach zbożowych [1]. Występuje też w środkach farmaceutycznych i kosmetykach. Nasiona sezamu w krajach UE – zgodnie z obowiązującym prawem – powinny być oznaczone na etykietach produktów spożywczych jako składniki alergizujące [1].
Przeczytaj także:
Sezam – reakcje krzyżowe i alergeny
Główny alergen sezamu to Ses i 1, który nie zmniejsza alergenności pod wpływem działania wysokiej temperatury i jest oporny na działanie enzymów trawiennych. Może on spowodować ciężkie reakcje alergiczne [1,2]. Ses i 1 stanowi od 15 do 25% wszystkich białek występujących w sezamie. Pozostałe alergeny o dużym znaczeniu klinicznym to: Ses i 3, Ses i 4, Ses i 5, Ses i 6, Ses i 7 [2]. Najwięcej jest protein Ses i 6 (60–70%) [1].
Sezam wykazuje wysoką reaktywność krzyżową, np.:
- Ses i 1 – z Ara h 2 i Ara h 6 orzecha arachidowego oraz Cor a 14 orzecha laskowego,
- Ses i 6 – z Ara h 3 orzecha arachidowego oraz Jug r 4 orzecha włoskiego [2].
Zobacz też:
Objawy alergii na sezam
Alergia na sezam może powodować szereg objawów: od skórnych poprzez żołądkowo-jelitowe aż po oddechowe. Najczęstszymi z nich są:
- pokrzywka,
- ból brzucha,
- biegunka,
- wymioty,
- nieżyt nosa,
- kaszel,
- świszczący oddech [1].
Objawy zaczynają zwykle występować w ciągu 30 minut od spożycia sezamu. Ten rodzaj alergii wiąże się też z wysokim ryzykiem anafilaksji. Statystyki mówią, że 70% reakcji na sezam spełnia kryteria reakcji anafilaktycznej, a prawie 50% z nich prowadzi do hospitalizacji [1]. Do kryteriów rozpoznania anafilaksji należą:
- nagły początek i gwałtowne postępowanie objawów
- zaburzenia zagrażające życiu (dotyczące drożności dróg oddechowych, oddychania, krążenia),
- zmiany na skórze lub błonach śluzowych (pokrzywka, rumień, obrzęk naczynioruchowy) [8].
Częstość występowania alergii na sezam wynosi od 0,1% do 0,9% (w zależności od lokalnej diety) [1]. Ponad połowa osób z taką alergią ma również uczulenie na orzechy arachidowe i orzechy drzew (m.in. laskowe, włoskie) [1,2]. Z alergią na sezam często współistnieją również alergia na jajka czy nabiał, a także inne choroby o podłożu alergicznym, np. atopowe zapalenie skóry (AZS), astma, alergiczny nieżyt nosa [1]. Około 80% osób uczulonych to pacjenci z mnogimi alergiami pokarmowymi [1].
Alergia na sezam u dziecka
Alergia na sezam jest jedną z dziesięciu najczęstszych alergii pokarmowych u dzieci [5]. Gdy wystąpi w dzieciństwie, zwykle utrzymuje się przez całe życie. Tylko u 20% do 30% dzieci uczulonych na sezam z czasem rozwija się tolerancja [1,6]. Alergia na sezam u dzieci jest zbadana lepiej niż u dorosłych [1].
Badania przeprowadzone w Izraelu pokazały, że u 76% pacjentów pediatrycznych reakcja alergiczna po spożyciu pokarmu zawierającego sezam po raz pierwszy wystąpiła do 2. roku życia [6]. Charakterystyczna dla tych dzieci była natychmiastowa reakcja na minimalną ilość sezamu [6]. Objawy w pierwszej kolejności widoczne były na skórze, a następnie wystąpiły dolegliwości ze układów oddechowego i pokarmowego [6]. Zaobserwowano też zmiany w zachowaniu, takie jak drażliwość i płacz.
W Polsce prowadzono badania dotyczące alergii na sezam i orzechy u dzieci w wieku od 4 do 36 miesięcy [7]. Naukowcy określili dokładny czas występowania objawów alergii na orzeszki ziemne, sezam i orzechy drzewne w ciągu pierwszych 3 lat życia u dzieci z grupy wysokiego ryzyka. Postawili hipotezę, że częstość występowania tego typu alergii u szczególnie narażonych dzieci w wieku do 6. miesiąca życia wynosi 5%, a do 2. roku życia osiąga 20% [7].
Przeczytaj jeszcze:
Diagnostyka i leczenie alergii na sezam
Alergię na sezam można potwierdzić:
- doustną prowokacją pokarmową (pod nadzorem lekarza),
- dodatnimi punktowymi testami skórnymi z alergenami sezamu,
- dodatnim badaniem poziom swoistych IgE we krwi.
Osoby obarczone wysokim ryzykiem reakcji alergicznej na sezam powinny unikać kontaktu z tym alergenem i zawsze mieć ze sobą adrenalinę we wstrzykiwaczu. W przypadku wystąpienia objawów mogą stosować leki doraźne. Coraz bardziej obiecującą alternatywą staje się również odczulanie, czyli immunoterapia doustna. Choć immunoterapia sezamowa pozostaje wciąż w fazie badań, według doniesień naukowych w przyszłości może okazać się skuteczną formą terapii [1,4].
Aleksandra Lipiec
