Czy warto jeść pistacje? Właściwości i korzyści dla zdrowia
Pistacje stanowią istotne źródło składników biologicznie czynnych (karotenoidów, tokoferoli, związków fenolowych), czyli takich, które wykazują korzystne, wielokierunkowe działanie na organizm [1]. W porównaniu do innych orzechów charakteryzują się nieco korzystniejszym profilem żywieniowym i lipidowym, a więc mniejszą zawartością tłuszczu (zwłaszcza jeśli są prażone na sucho) [1]. Zawierają dużo:
- jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (oleinowego, linolowego),
- minerałów (potasu, magnezu, wapnia, fosforu)
- witamin (C i E) [1].
Są też bogate w białko i błonnik pokarmowy. Pistacje – wbrew szerzącemu się mitowi – nie są tuczące. Wynika to właśnie ze zrównoważonej zawartość mono- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych [1].
Choć pistacje zostały przebadane słabiej niż inne orzechy, istnieje wiele dowodów na to, że mają duże znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia. Przede wszystkim dlatego, że obniżają poziom lipidów, a co za tym idzie – zmniejszają stężenie cholesterolu całkowitego (TC) [1]. Przyjmuje się, że korzystny wpływ orzechów (w tym pistacji) na ryzyko wystąpienia chorób serca zauważalny jest, gdy ich dzienne spożycie wynosi 42,5 g (przy niskotłuszczowej diecie). Obecność odpowiedniej ilości orzechów w diecie zmniejsza ryzyko zawału serca, choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych [1].
Pistacje pokrywają 15% całkowitego spożycia orzechów na całym świecie. Aż 97% rynku produkcji należy do Stanów Zjednoczonych, Turcji i Iranu [1]. W zależności od regionu geograficznego uprawia się wiele różnych odmian pistacji (np. Kerman, Joley, Trabonella, Peters, Chico) [5].
Dlaczego pistacje są takie drogie?
Spożycie pistacji – mimo że są one bardzo wartościowe odżywczo – utrzymuje się na niskim poziomie. Dlaczego? Odpowiadają za to dwa główne czynniki:
- obawa przed przyrostem masy ciała (przekonanie, że pistacje zawierają dużo tłuszczu),
- wysoka cena tych orzechów [1].
Pistacje kosztują dużo, ponieważ mają specyficzne wymagania co do klimatu. Ich uprawa ograniczona jest do terenów pustynnych (z długim, gorącym i suchym latem oraz umiarkowanymi temperaturami w zimie) [2]. Okres dojrzewania drzewa pistacjowego wynosi kilkanaście lat, a plony są nieregularne. Poza tym roczna produkcja pistacji z takiego drzewa jest znacznie mniejsza niż w przypadku innych drzew orzechowych [2].
Jak często występuje alergia na pistacje?
Pistacje – podobnie jak migdały – rosną na drzewach Rosaceae [3]. Są również blisko spokrewnione z orzechami nerkowca (Anacardium occidentale) i mango (Mangifera indica) [5]. Z botanicznego punktu widzenia owoce migdałów i pistacji to pestkowce [5]. Dane o częstości występowania alergii na pistacje są ograniczone do niektórych krajów. W Szwecji częstość reakcji alergicznych na orzechy pistacjowe oszacowano na 2% [5]. W Turcji stwierdzono, że na pistacje reaguje 6,7% osób z potwierdzoną alergią pokarmową, a w Korei Południowej – 0,8% pacjentów z anafilaksją [5]. Według fińskiego badania u 55% osób z alergią na pistacje występuje jednocześnie uczulenie na brzozę [5].
Co trzecia osoba uczulona na orzechy manifestuje objawy alergii na kilka gatunków jednocześnie [4]. Pistacje często reagują krzyżowo z orzechami nerkowca [4,5]. Istnieje również bardzo duże prawdopodobieństwo współuczulenia na pistacje i nerkowce, a połączenie między nimi jest jednym z najsilniejszym w całej grupie orzechów jadalnych [5].
Alergia na pistacje – objawy
Pistacje mogą odpowiadać za umiarkowane i ciężkie reakcje alergiczne zależne od IgE [5]. Jak dotąd potwierdzono alergenność pięciu białek znajdujących się w orzechach pistacjowych:
- Pis v 1 (o dużym podobieństwie do Ana o 3 w orzechach nerkowca),
- Pis v 2,
- Pis v 3,
- Pis v 4,
- Pis v 5 [5].
Reakcje alergiczne na pistacje są zazwyczaj określane jako natychmiastowe (występują w ciągu kilku minut od ekspozycji) [5]. Najczęściej wiążą się z występowaniem takich objawów jak:
- pokrzywka,
- rumień,
- egzema,
- wymioty,
- ból brzucha,
- przekrwienie nosa,
- obrzęk naczynioruchowy,
- swędzenie gardła,
- obrzęk warg
- kaszel,
- świszczący oddech,
- duszność,
- niedociśnienie [5].
Część z tych objawów odpowiada obrazowi klinicznemu zespołu alergii jamy ustnej (OAS). Alergia na pistacje może prowadzić również do reakcji anafilaktycznych [5]. Niestety, istnieje ryzyko przypadkowego narażenia na alergeny orzechów pistacjowych, które ukrywają się w produktach przetworzonych.
Osoby uczulone na pistacje i/lub nerkowce mogą reagować na pektyny – powszechnie stosowane substancje zagęszczające. Reakcje alergiczne wystąpiły np. u trzyletniego chłopca, który wypił smoothie z owocami truskawek, jak również u pięcioletniej dziewczynki, która zjadła żelki owocowe. Oba te produkty miały pektyny w składzie. U obydwojga dzieci stwierdzono dodatnie sIgE tylko dla orzechów nerkowca i pistacji [6].
Diagnostyka alergii na pistacje
Podobnie jak w przypadku innych produktów spożywczych, rozpoznanie alergii na orzechy pistacjowe rozpoczyna się od ustalenia historii klinicznej pacjenta. W następnej kolejności wykonywane są testy skórne SPT i/lub testy z krwi na oznaczenie sIgE [5]. Za dodatnie uznaje się zwykle wyniki >3 mm (jeśli chodzi o wielkość bąbla w badaniu SPT) i >0,35 kUA/l (w przypadku badania sIgE) [5].
