Migdały – zdrowe, lecz niebezpieczne dla alergika
Owoce drzew orzechowych i nasiona pestkowców uznaje się za istotne elementy zdrowej, zbilansowanej diety. Są bogate m.in. w fitosterole, które obniżającą stężenie cholesterolu we krwi. Włączenie orzechów do jadłospisu może pomóc np. w zmniejszeniu ryzyka występowania chorób układu krążenia [3,4]. Migdały są nasionami pestkowca – migdałowca zwyczajnego (Prunus dulcis) [5,6] – zaliczanymi do szerokiej grupy orzechów drzewnych. Migdałowiec należy do tej samej rodziny (Rosaceae) co drzewo pistacjowe.
Migdały stanowią bardzo dobre źródło białka roślinnego, wapnia i błonnika pokarmowego. Wśród orzechów przodują jako źródło tryptofanu niezbędnego do produkcji jednego z najważniejszych neuroprzekaźników – serotoniny. Zawierają też najwięcej witaminy B2 (ryboflawiny) i witaminy B9 (folianów) [4].
Niestety, orzechy – a więc i migdały – należą do głównych źródeł alergenów pokarmowych. Zostały włączone do tzw. wielkiej ósemki, czyli produktów, które odpowiadają za około 90% reakcji alergicznych na żywność [2]. Alergia na orzechy jest główną przyczyną śmiertelnych reakcji anafilaktycznych (za około 20% wszystkich anafilaksji odpowiadają orzeszki ziemne) [6,7].
Amerykańska organizacja FAAN (Food Allergy and Anaphylaxis Network) podała, że osoby reagujące na migdały stanowią 15% wszystkich alergików wrażliwych na orzechy drzew (w USA) [3]. W tej grupie najwięcej jest osób z alergią na orzechy włoskie (34%) i orzechy nerkowca (20%). Przy czym należy pamiętać, że orzechami drzew nie są orzechy arachidowe (ziemne).
Z punktu widzenia epidemiologicznego alergia na migdały zajmuje czwarte miejsce pod względem częstości występowania wśród alergii na orzechy (każdego rodzaju) [1]. Nie została jednak kompleksowo opisana w literaturze naukowej [1,9].
Jak objawia się alergia na migdały?
Alergia na migdały może wiązać się z różnymi reakcjami – od łagodnych po ciężkie. Należą do nich:
- zespół alergii jamy ustnej (OAS), czyli zespół pyłkowo-pokarmowy (np. brzozowo-jabłkowo-orzechowy u osób uczulonych na pyłki brzozy) [1,8]. OAS manifestuje się najczęściej łagodnymi objawami ze strony jamy ustnej (świądem, obrzękiem warg i języka). W rzadkich przypadkach może jednak prowadzić do anafilaksji [8],
- alergiczny nieżyt nosa,
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
- atopowe zapalenie skóry [1].
Alergia na orzechy, w tym migdały, najczęściej zaczyna się w okresie dzieciństwa i – w przeciwieństwie do innych alergii pokarmowych – rzadko zanika. Ma charakter trwały, a czasem ciężki i zagrażający życiu [1].
Przeczytaj także:
Alergia na migdały a reakcje krzyżowe
Migdały są zazwyczaj zjadane na surowo lub w postaci prażonej. Często występują w składzie produktów spożywczych, zwłaszcza ciast, pralin i innych słodkich przekąsek, likierów, ale także pieczywa, np. indyjskiego chlebka naan [11]. Są głównym składnikiem marcepanu oraz niektórych produktów wegańskich i bezglutenowych (mleka migdałowego, mąki migdałowej). Zalicza się je do tzw. alergenów utajonych (np. cukierki zawierające migdały i niezawierające ich są produkowane przy użyciu tych samych maszyn) [3,10].
Ekstrakty i oleje z migdałów mogą znaleźć się również w produktach kosmetycznych, takich jak kremy, mydła, szampony, odżywki do włosów i olejki do masażu [11].
Do białek alergizujących w migdałach należą:
- Pru du 1,
- Pru du 2,
- Pru du 3,
- Pru du 4,
- Pru du 5,
- Pru du 6,
- Pru du 8,
- Pru du 10 [1,3].
Część z tych białek może reagować krzyżowo. Na przykład z białkami występującymi w orzechach włoskich, orzechach laskowych, nasionach słonecznika, orzeszkach ziemnych, brzoskwiniach, wiśniach, czereśniach, jabłkach [1,3].
Alergen Pru du 2 należy do tej samej grupy białek co naczelny alergen orzeszków ziemnych – Ara h 2. Z kolei Pru du 3 (LTP) ma bardzo podobną sekwencję (94%) do LTP moreli (Prup 3) [3]. Jest to białko najbardziej predysponowane do wykazywania reaktywności krzyżowej [1].
Za główny alergen migdałów – ze względu na obecność swoistych przeciwciał IgE u 50% osób uczulonych – uważa się Pru du 5 [1]. Jednak jak dotąd najlepiej zbadany został alergen Pru du 6, powiązany z występowaniem ciężkich reakcji alergicznych. Wykazuje on dużą odporność na obróbkę cieplną [1].
Reagujące krzyżowo migdały mogą więc niespodziewane powodować objawy alergii u osób uczulonych na inne orzechy. Reaktywność na wiele orzechów drzew dotyczy nawet jednej trzeciej alergików (37%) [6]. Dlatego kiedy u pacjenta zostanie zdiagnozowana alergia na dany orzech, często zaleca się unikanie spożycia całej grupy [1].
Migdały – słodkie czy gorzkie?
Istotne w kontekście zagrożeń wynikających ze spożycia migdałów jest również to, że występują one w dwóch odmianach: słodkiej i gorzkiej. Odmiany te zewnętrznie są do siebie podobne, lecz różnią się pod względem składu chemicznego.
Gorzkie migdały – w przeciwieństwie do słodkich (jedynych jadalnych na surowo) – zawierają dużo amigdaliny rozkładanej w organizmie do trującego cyjanowodoru [3,4]. Cyjanowodór może doprowadzić do śmierci nawet u dorosłego człowieka. Jednak dzięki moczeniu migdałów przez kilka godzin w ciepłej wodzie – a także prażeniu ich – dochodzi do istotnego zmniejszenia zawartości tej substancji [4].
Aleksandra Lipiec
