Zespół alergii jamy ustnej – niejedno ma imię
Zespół alergii jamy ustnej znany jest pod kilkoma nazwami. Jednym z częściej spotykanych określeń jest skrót OAS pochodzący od angielskiej nazwy tego zespołu, tj. Oral Allergy Syndrome. Z kolei UZU to ustny zespół uczuleniowy, nazwa to jest po prostu bezpośrednim tłumaczeniem z języka angielskiego. Bywa nazywany również zespołem pyłkowo-pokarmowym (PFAS, pollen food allergy syndrome), co wiąże się procesami uczuleniowymi leżącymi u jego podstaw. Używanych jest też kilka nazw nawiązujących do obserwowanych objawów, jak np. zespół alergicznych objawów jamy ustnej, anafilaksja miejscowa jamy ustnej, anafilaksja jamy ustnej, alergiczny zespół zapalenia jamy ustnej czy zespół alergicznych objawów okołoustnych. Z kolei nazwa Zespół Amlot-Lessofa (chyba najmniej znana) oddaje hołd tym, którzy ta chorobę opisali, a właściwie sklasyfikowali, jako pierwsi w 1987 roku. Choć ciekawostką jest, że pierwsze opisy przypadków będących tak naprawdę OAS zostały przedstawione w 1942 roku przez Tufta i Blumsteina.
Skąd się bierze zespół alergii jamy ustnej?
Zespół alergii jamy ustnej jest to konsekwencja reakcji krzyżowej IgE-zależnej na pokarmy (najczęściej świeże owoce, orzechy, warzywa, przyprawy). Dochodzi do niej u pacjentów uczulonych na alergeny powietrznopochodne, zwykle pyłki roślin. Potocznie można powiedzieć, iż OAS jest to taki „skutek uboczny” uczulenia na pyłki. Za występowanie zespołu alergii jamy ustnej odpowiedzialne są najczęściej tzw. reakcje krzyżowe pomiędzy alergenami należącymi do rodziny białek PR-10, profilin oraz nsLTP.
Dlaczego uczulenie wziewne, na pyłki roślin, skutkuje alergią pokarmową?
zespół alergii jamy ustnej” width=”1920″ height=”1280″ />Odpowiedź na to pytanie nasunie się sama, jeśli zastanowimy się nad tym, co tak naprawdę w tych pyłkach roślin nas uczula. Otóż pyłek roślinny to nie jest jeden alergen. Mamy tu do czynienia z mieszaniną różnych substancji w tym wielu rodzajów białek. Co ważne, każde z nich może być osobnym alergenem. Przykładowo w pyłku brzozy występują, między innymi takie alergeny jak: Bet v 1, Bet v 2 czy Bet v 6. Każdy z nich należy do innej rodziny białek. Bet v 1 to tzw. białko PR-10, Bet v 2 to profilina, a Bet v 6 reduktaza izoflawonowa. Każde z tych białek potrzebne jest brzozie, żeby normalnie funkcjonować w środowisku. Ale brzoza nie jest wcale wyjątkowa. Każde z wymienionych białek można spotkać także w pyłku innych roślin, zarówno spokrewnionych z brzozą jak i nie.
Ktoś może powiedzieć, że pyłku przecież nie jemy. Niby nie (choć może być obecny na powierzchni wielu potraw oraz w miodzie pszczelim), ale to i tak nie o to chodzi. Białka z tych samych rodzin można bowiem spotkać nie tylko w pyłku brzozy czy innych roślin. Są obecne również w miąższu różnych owoców, warzyw, orzechów, pestek czy nasion. W przyrodzie jest ograniczony wybór struktur białkowych. Nawet jeśli białka z tej samej rodziny nie są zbudowane identycznie, to ich cząsteczki są wystarczająco podobne do białek, które pierwotnie wywołały uczulenie (np. z pyłku brzozy). Dla naszego układu immunologicznego jest to zwyczajnie obojętne czy białko, np. PR-10, pochodzi z pyłku brzozy czy z miąższu jabłka. Jeśli układ immunologiczny wytworzył przeciwciała rozpoznające to białko to się z nim połączą. A co za tym idzie, wywołają całą kaskadę zdarzeń prowadzącą ostatecznie np. do rozwoju zespołu alergii jamy ustnej.
Zespół alergii jamy ustnej i brzoza
Swoją drogą najczęstszym zespołem pyłkowo-pokarmowym objawiającym się OAS w Polsce jest właśnie uczulenie na główny alergen brzozy Bet v 1. Może to (choć nie musi) prowadzić do reakcji krzyżowych po spożyciu:
- różnych owoców (najczęściej jabłek),
- warzyw (najczęściej selera lub marchwi),
- orzechów (prym wiodą laskowe)
- ziaren roślin strączkowych (tu króluje soja i orzeszki ziemne).
Co ważne – białka PR-10 nie lubią wysokiej temperatury, objawy alergii mogą więc towarzyszyć po spożyciu surowych owoców, warzyw czy orzechów lub wyciskanych na zimo soków. I co nie powinno zaskakiwać, częściej występują w sezonie pylenia. Wówczas w powietrzu jest wysokie stężenie alergenu, który pierwotnie wywołał uczulenie. W tym okresie stężenie przeciwciał IgE swoistych dla tego alergenu we krwi osoby uczulonej jest bowiem najwyższe.
Jak objawia się OAS
Typowe objawy zespołu alergii jamy ustnej, czyli OAS, ograniczają się zwykle do błony śluzowej jamy ustnej oraz gardła. Najczęściej obserwuje się obrzęk, świąd i/lub pieczenie i/lub mrowienie warg, podniebienia, dziąseł, języka oraz tylnej ściany gardła. Warto zwrócić uwagę, że u dzieci często występuje także rumień oraz wysypka wokół ust. Istotne jest to, że objawy OAS pojawiają się w zasadzie natychmiast po zetknięciu się uczulającego pokarmu z błoną śluzową. Bardzo rzadko zdarza się, że u niektórych osób mogą dodatkowo (poza symptomami ze strony jamy ustnej) pojawić się objawy ze strony innych narządów, w tym ogólnoustrojowy wstrząs anafilaktyczny.
Warto również wiedzieć, że w przypadku krzyżowych zespołów uczulenia na pyłki i pokarmy najpierw obserwuje się objawy alergii na pyłki. Z czasem, nawet po wielu latach, mogą, ale nie muszą, pojawić się objawy uczulenia na powiązane krzyżowo pokarmy. Ponadto często zdarza się, że im dłużej trwa alergia tym dłuższa staje się lista pokarmów wywołujących OAS. Ponadto na początku choroby osoby z OAS często tolerują przetworzone owoce czy warzywa. Przykładowo w przypadku uczulenia na białka PR-10 pomaga obróbka termiczna pokarmu, a w przypadku uczulenia na nsLTP obranie owocu czy warzywa ze skórki. Niestety wraz z trwaniem choroby, ta strategia może okazać się niewystarczająca dla uniknięcia objawów OAS. Może być zawodna również w czasie pylenia roślin będących pierwotną przyczyną uczulenia.
