Lekarzom dobrze znane są objawy takie jak zaczerwienienie twarzy i innych obszarów skóry często ze świądem, katarem i dusznością, nadmiernie szybkim biciem serca, biegunką ze skurczami jelit, a także ustny zespól uczuleniowy z pieczeniem i obrzękiem błony śluzowej. Mechanizmy obejmują reakcje nieimmunologiczne (nietolerancja niezależna od immunoglobuliny E, w skrócie IgE) na spożywany alkohol w postaci zaczerwienienia i kataru nosa poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych [1]. Mogą być znacznie nasilone u osób z niedoborem enzymu rozkładającego histaminę [2]. Niebyt często występują reakcje immunologiczne (zależne od IgE) po spożyciu alkoholu, lecz wykazują one szeroki wachlarz objawów, od zapalenia skóry po astmę i niebezpieczny dla życia wstrząs anafilaktyczny [1].
Alergia na etanol czy jego metabolity?
Uczulenia IgE-zależne wywołuje kwas octowy, produkt rozpadu metabolizmu etanolu, a nie na sam etanol. U takich osób można wykazać dodatnie punktowe testy skórne (PTS) na kwas octowy, podczas gdy odpowiedzi na etanol są niezmiennie negatywne. Alergia na kwas octowy powstały z alkoholu powoduje ból głowy, rumień, katar i zatkanie nosa oraz biegunkę i astmę [2].
Nietolerancja nie-IgE zależna na etanol i /lub jego metabolity pozostaje możliwa u osób z ujemnymi PTS na winogrona, etanol, aldehyd octowy i kwas octowy oraz ujemną podwójnie ślepą próbą prowokacji wobec pirosiarczynu i salicylanu. Osoby te mogą wykazywać reakcję jedynie po doustnym narażeniu na etanol. Chemikalia spożywcze, takie jak pirosiarczyny i salicylany, oraz winogrona są nieobecne w ginie, wódce i whisky [3].
Alergia na wino
Czynniki powodujące alergię zawarte w winie to:
- białka LTP (ang.: lipid transfer protein, stąd skrótowiec LTP),
- taumatyna,
- endochitynaza,
- aminy biogenne (histamina, tyramina, kadaweryna, piperydyna, putrescyna, serotonina i in.),
- siarczyny,
- drożdże i bakterie użyte w produkcji wina oraz enzymy takie jak lizozym [4].
Głównym alergenem wina jest wspomniane LTP – po polsku: białko transportujące tłuszcze w roślinach. LTP winogron reaguje krzyżowo z bardzo podobnym białkiem brzoskwiniowym i wiśniowym. U niemieckiego winiarza z reakcją anafilaktyczną na białe wino udało się wywołać tolerancję poprzez doustne podawanie rosnących stężeń białych winogron. Po osiągnięciu dziennej dawki podtrzymującej 20 g winogron pacjent tolerował 66,5 ml białego wina w teście próbnym [5]. Dalsze alergeny zidentyfikowane w winogronach, a także w winie u 3 pacjentów bez kataru siennego (pyłkowicy), którzy doświadczyli reakcji anafilaktycznych na czerwone wino i u 11 pacjentów z alergią na winogrona to endochitynaza i taumatyna (skrót TLP) [3]. Endochitynaza występuje w młodych winach oraz w winach marki Fragolino (o smaku truskawkowym), powodując u niektórych osób pokrzywkę. Białko taumatyny jest mniejszym alergenem obecnym także w brzoskwini [5]. Po winie możliwa jest oczywiście także alergia na metabolity etanolu. Opisano dwóch pacjentów, u których rozwinęła się pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy i zwężenie gardła w ciągu kilku minut od spożycia białego wina. Dodatnie testy skórne na 2% kwas octowy, produkt rozpadu etanolu, zostały wywołane u obu pacjentów, ale nie u trzech z grupy kontrolnej [3].
Alergia na piwa i szampany
Najsilniejszym alergenem piwa jest wspomniane przy winie białko LTP z jęczmienia, przekształcone w procesie technologicznym. Opisano bogaty wybór odmian piwa, które mogą zawierać potencjalne alergeny. Należą do nich: przyprawy oraz drożdże, słód jęczmienny, chmiel, kukurydza, pszenica, ryż [6]. Alkohol hamuje aktywność DAO, a tym samym metabolizm histaminy i innych amin biogennych oraz zwiększa przepuszczalność ścian jelit, dzięki czemu aminy, np. w piwie lub brandy mogą przekroczyć barierę krew-mózg. Histamina wiąże się z receptorami naczyń mózgowych, co powoduje bóle głowy. Połączenie „słabego” alkoholu, jakim jest szampan lub piwo i żywności bogatej w histaminę (drożdże, sery i wędliny dojrzewające) jest szczególnie źle tolerowane [5].
Jak leczyć alergię na alkohol
W przypadku alergii spowodowanej przez alergen główny winogron LTP, który jest stabilną proteiną o dużej sile alergenowej, wywołującą anafilaksję, opisano na razie jedną, ponoć skuteczną, próbę wytworzenia doustnej tolerancji w szpitalu, przez regularne spożywanie określonej ilości wina (metoda SOTI, Specific oral tolerance induction) [7,8]. Skutecznie próbowano też odczulania za pomocą wzrastających dawek winogron. W alergii na środki klarujące wino i piwo (lizozym, kazeina, żelatyna) wolno pić tylko napoje filtrowane [5].
Doraźnie pomocne jest stosowanie dostępnych leków przeciwhistaminowych. Uwaga, w anafilaksji na alkohol niezbędne jest jego unikanie, a w razie przypadkowego spożycia (np. w torcie nasączonym spirytusem) własna autostrzykawka z adrenaliną i szybka pomoc lekarska.
