Strefa Alergii | Rok z alergią

Tajemnice zapachów. Co kryje się w dymie świec zapachowych?

/ 5.

Data publikacji: 2023-11-27
Do przeczytania w 6 minut
Świece zapachowe powstały po to, by wypełniać przestrzeń ciepłem i wyjątkową atmosferą. A przynajmniej tak reklamowane są przez producentów. Chociaż skutecznie umilają jesienno-zimowe wieczory, bezpieczeństwo ich stosowania pozostaje kwestią dyskusyjną. Czy świece zapachowe są produktami odpowiednimi dla osób z alergią i astmą? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie.

Jak działają i co wydzielają świece zapachowe?

świece zapachowe

Aromat świecy zapachowej uwalnia się poprzez odparowanie zapachu z gorącego wosku czy – częściej – parafiny (pochodnej ropy naftowej). Wraz z zapachem do powietrza cyrkulującego w pomieszczeniu trafiają typowe produkty spalania: dwutlenek węgla, tlenki azotu i inne substancje, które zanieczyszczają powietrze [13]. Są wśród nich m.in. cząstki stałe (PM) – również te najmniejsze, o średnicy poniżej 2,5 μm [12]. Nazywa się je pyłem zawieszonym. Frakcja PM2,5 ma zdolność przenikania do najgłębszych partii płuc. Te mikroskopijne cząsteczki osadzają się w pęcherzykach płucnych, gdzie dochodzi do ich akumulacji [12]. Są eliminowane z organizmu bardzo powoli [1]. Odpowiadają za nasilenie objawów astmy i ostrych reakcji układu oddechowego, a także osłabienie czynności płuc [12]. Mają szkodliwy wypływ nie tylko na układ oddechowy, ale również sercowo-naczyniowy.

Dodatkowo palące się świece wydzielają lotne związki organiczne takie jak aceton, benzen, toluen i formaldehyd [1,11]. Wdychanie tych związków może skutkować podrażnieniem oczu, nosa i gardła, trudnościami w oddychaniu i nudnościami [1]. Najbardziej znane działanie drażniące na błony śluzowe oczu i nosa wykazuje formaldehyd. Według niektórych badaczy u ludzi długotrwale narażonych na wdychanie formaldehydu (w stężeniu 50 ̶ 100 ppb) może rozwinąć się astma [12].

To jednak dopiero wierzchołek góry lodowej… Procesy spalania zachodzące w świecy komplikuje zawartość substancji zapachowych i barwników [13]. Dostępne na rynku świece różnią się między sobą emisyjnością. Różnice dotyczą przede wszystkim typu wosku (paliwa), kompozycji zapachowej i jej zawartości, rodzaju knota, a nawet kształtu świecy [13]. Udowodniono, że świece bez dodatków zapachowych wytwarzają mniej produktów ubocznych spalania niż świece z dodatkiem zapachów. Dzieje się tak dlatego, że składniki zapachowe mają znacznie bardziej złożoną chemię spalania niż paliwa [13].

Substancje zapachowe na celowniku

Większość substancji zapachowych otrzymuje się syntetycznie, choć niektóre – jak np. geraniol – są pochodzenia naturalnego (najczęściej występują w olejkach eterycznych) [15]. Syntetyczne substancje zapachowe używane do produkcji świec zwykle zawierają ftalany. Są to sole i estry kwasu ftalowego, które mogą być nie tylko inhalowane, ale również wchłaniane przez skórę w wyniku bezpośredniego kontaktu [1,9,13]. Wiadomo już, że dostające się do krwioobiegu ftalany negatywnie wpływają na wiele układów ciała, w tym nerwowy, rozrodczy i immunologiczny [9]. Potrafią zaostrzyć objawy alergii i astmy oraz zmienić poziom hormonów [1].

Licznie publikowane prace badawcze potwierdzają, że używanie produktów zapachowych (nie tylko świec, ale też środków czyszczących i piorących, dezodorantów, odświeżaczy powietrza) może wpływać na zdrowie [1,10]. Oprócz bólów głowy (w tym migren), duszności i kaszlu wymienia się również inne skutki ekspozycji na zapachy. Są to m.in. ataki astmy, zapalenie skóry i alergiczny nieżyt nosa [1,10]. Wiele substancji zapachowych ma właściwości alergizujące [15]. Zidentyfikowano już 26 zapachów, które mogą być przyczyną alergicznego kontaktowego zapalenia skóry [2].

Do najczęściej wykrywanych substancji obecnych w kompozycjach zapachowych świec należą:

  • D-limonen (75%),
  • linalol (75%),
  • geraniol (50%),
  • eugenol (50%),
  • benzoesan benzylu (50%),
  • salicylan benzylu (25%),
  • alkohol benzylowy (25%),
  • hydroxycitronellal (25%),
  • kumaryna (25%),
  • lilial (25%) [2].

Czy świece zapachowe szkodzą? Wyniki badań

świece zapachowe

Naukowcy z Wydziału Analizy Materiałowej Instytutu Fraunhofera w Niemczech zbadali 24 rodzaje świec pod kątem substancji emitowanych podczas spalania. Stwierdzili, że w większości przypadków poziom emisji nie przekroczył limitu ustalonego przez Światową Organizację Zdrowia i Europejską Agencję Ochrony Środowiska [13].

Na początku 2023 roku ukazały się jednak wyniki innego badania – przeprowadzonego w Arabii Saudyjskiej. W krajach Zatoki Perskiej powszechne jest palenie świec i kadzideł, ponieważ uważa się, że mają one działanie relaksacyjne [1]. Zebrano więc grupę 779 studentów uniwersytetów z różnych regionów Arabii Saudyjskiej [1]. Nie brano pod uwagę palaczy ani byłych palaczy (grupa badawcza zmniejszyła się do 718 osób). Świec zapachowych w ciągu ostatniego roku używało 65,7% respondentów (472 osoby). Znalazło się wśród nich więcej kobiet niż mężczyzn. Przy czym:

  • 34,8% ankietowanych używających świec paliło je częściej niż cztery razy w miesiącu; 15,6% robiło to codziennie,
  • 40,2% z nich oszacowało czas palenia świec na 20–40 minut.

Okazało się, że 24,8% badanych (117 osób) miało problemy zdrowotne, a trzema najczęściej występującymi były:

  • bóle głowy 72 (15,2%),
  • duszności 42 (8,9%),
  • kaszel 37 (7,8%).

Dodatkowo 36% z nich przyznało, że budzi się z uczuciem ucisku w klatce piersiowej, a 33,1% zgłosiło, że są wybudzani przez ataki kaszlu (33,1%). Częstość używania świec zapachowych okazała się powiązana z częstością występowania ucisku w klatce, kichania, świszczącego oddechu, duszności.

Spośród 472 respondentów, którzy używali świec zapachowych, 77 (16,3%) przyznało, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdiagnozowano u nich choroby układu oddechowego.

Przeczytaj także:

Świece zapachowe – używać czy nie?

Niestety, badacze wskazują , że nawet produkty zapachowe oznaczone jako ekologiczne lub organiczne mogą emitować ukryte zanieczyszczenia [1]. Dodatkowo zwracali także uwagę na fakt, że świece zapachowe uwalniają do atmosfery różne związki zarówno przed zapaleniem, jak i po zapaleniu [8,11]. Na razie nie ma wystarczających dowodów na to, że wdychanie alergenów zapachowych naraża osoby zdrowe na wystąpienie alergii wziewnej [2]. Być może ryzyko dotyczy tylko osób długotrwale eksponowanych na alergeny zapachowe dostające się do organizmu drogą oddechową [2]. Natomiast American College of Allergy, Asthma and Immunology (ACAAI) sugeruje, że osoby cierpiące na astmę i alergię powinny unikać świec zapachowych i odświeżaczy powietrza [14].

[1] Al Khathlan N., Basuwaidan M., Al Yami S., Al-Saif F., Al-Fareed S., Ansari K., Extent of exposure to scented candles and prevalence of respiratory and non-respiratory symptoms amongst young university students (2023). BMC Public Health, 23(80). Online: [https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-15001-6].

[2] Ezendam J., ter Burg W., Wijnhoven S.W.P., Inhalation exposure to fragrance allergens. Are consumers at risk for respiratory allergies? (2011). Online: [https://rivm.openrepository.com/bitstream/handle/10029/258449/340301004.pdf?sequence=3&isAllowed=y].

[3] Ezendam J., te Biesebeek J.D., Wijnhoven S.W.P., The presence of fragrance allergens in scented consumer products (2009). Online: [https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/340301002.pdf].

[4] Bråred Christensson J., Hagvall L., Karlberg A.-T.,  Fragrance Allergens, Overview with a Focus on Recent Developments and Understanding of Abiotic and Biotic Activation (2016). Cosmetics, 3, 19–36. Online: [https://www.researchgate.net/publication/303801469_Fragrance_Allergens_Overview_with_a_Focus_on_Recent_Developments_and_Understanding_of_Abiotic_and_Biotic_Activation].

[5] Ter Burg W., Bouma K., Schakel D.J., Wijnhoven S.W.P, van Engelen J., van Loveren H., Ezendam J., Assessment of the risk of respiratory sensitization from fragrance allergens released by air fresheners (2014). Inhalation Toxicology, 26(5), 310–318. Online: [https://web.archive.org/web/20190226005924id_/http://pdfs.semanticscholar.org/6a50/3fc229b5942f40fb25e0a9dd59f407896a87.pdf].

[6] Kieć-Świerczyńska M., Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Uczulenie na środki zapachowe (2009). Alergia, 4, 11–16. Online: [http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Alergiczne-kontaktowe-zapalenie-sk%C3%B3ry-Uczulenie-na-%C5%9Brodki-zapachowe.pdf].

[7] European Comissiom. Scientific Committee on Consumer Safety, Opinion on fragrance allergens in cosmetic products (2012). Online: [https://ec.europa.eu/health/scientific_committees/consumer_safety/docs/sccs_o_102.pdf].

[8] Alsayyad S., The Danger of Scented Candles (2016). Natural Sciences Poster Sessions. Student Research Presentations. Online: [https://core.ac.uk/download/pdf/71818717.pdf].

[9] Chmielewski J. i in., Uwalnianie ftalanów do środowiska i związane z tym zagrożenia zdrowotne (2019). Przemysł Chemiczny, 98(1), 41–45. Online: [https://www.researchgate.net/publication/330747511_Uwalnianie_ftalanow_do_srodowiska_i_zwiazane_z_tym_zagrozenia_zdrowotne].

[10] Steinemann A., Goodman N., Fragranced consumer products and effects on asthmatics: an international population-based study (2019). Air Quality, Atmosphere & Health, 12, 643–649.

[11] Ahn J.H., Kim K.H., Kim Y.H., Kim B.W., Characterization of hazardous and odorous volatiles emitted from scented candles before lighting and when lit (2015). J Hazard Mater, 9(286), 242–51. Online: [https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25588193/].

[12] Pawłowski L. (red.), Zanieczyszczenia powietrza w Polsce: stan, przyczyny, skutki (2019). Online: [https://kis.pan.pl/images/stories/pliki/pdf/Monografie/Monografie-vol-144.pdf].

[13] Salthammer T., Gu J., Wientzek S., Harrington R., Thomann S., Measurement and evaluation of gaseous and particulate emissions from burning scented and unscented candles (2021). Environment International, 155.  Online: [https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412021002154].

[14] Don’t let hidden holiday allergies ruin your good cheer (2019). Online: [https://acaai.org/news/dont-let-hidden-holiday-allergies-ruin-your-good-cheer/].

[15] Miksa K., Nowak A., Klimowicz A., Popko M., Obecność alergenów zapachowych w wybranych kosmetykach (2016). Problemy Higieny i Epidemiologii, 97(2), 161–165. Online: [http://www.phie.pl/pdf/phe-2016/phe-2016-2-161.pdf].