Największe skupiskiem roztoczy są nasze łóżka i pościel, ale znajdziemy je również w kurzu, dywanach czy zasłonach. Alergia na roztocze, potocznie nazywana jest alergią na kurz. Dlaczego? Ponieważ badania, wykazały współzależność zaostrzenia jej objawów po kontakcie z kurzem, w którym znajdowały się roztocze [1]. Należy jednak pamiętać, że w kurzu obecne mogą być również inne alergeny. Znajdziemy w nich choćby alergeny zwierząt domowych, pyłków drzew czy traw.
W Polsce, najczęściej i najliczniej występującymi w mieszkaniach, jak również najlepiej poznanymi roztoczami kurzu są gatunki:
- Dermatophagoides pteronyssinus,
- Dermatophagoides farinae
- Euroglyphus maynei.
Roztocze – małe, ale dokuczliwe
Roztocze kurzu domowego są jedną z najczęstszych przyczyn alergii i astmy [2]. Mogą wywoływać alergiczny nieżyt nosa (ANN), zmiany skórne, atopowe zapalenie skóry (AZS) czy astmę oskrzelową. Żywią się zrogowaciałym naskórkiem zrzucanym przez nas codziennie i w zasadzie gdyby nie ich uczulające białka, nie byłyby dla nas problemem.
Roztocze są obecne w naszych domach przez cały rok. Jednakże najsilniejsze objawy wywołują w okresie jesienno-zimowym. Wówczas coraz częściej zamykamy okna przed chłodem i przebywamy w zamkniętych pomieszczeniach [1]. Objawy tej alergii dodatkowo wzmaga włączenie centralnego ogrzewania. Powoduje unoszenie się odchodów roztoczy wraz z kurzem do powietrza, którym oddychamy. Białka te, działając drażniąco na błonę śluzową w drogach oddechowych, powodują szereg zmian doprowadzając do lokalnego zapalenia.
Co uczula w roztoczach?
Znamy ponad 30 różnych białek roztoczy, które mogą być potencjalnie uczulające.
Der p 1 oraz Der p 2 – alergeny główne roztoczy
Najczęściej uczulające białka roztoczy to Der p 1 oraz Der p 2. Alergię na nie ma ponad 80% osób uczulonych na roztocze. Co istotne, są one bardzo dobrymi kandydatami do odczulania. Jak pokazują badania u takich właśnie pacjentów skuteczność immunoterapii jest najwyższa [3].
Der p 23 – małe białko, duży problem
Osoby z objawami alergii na roztocze mogą być również uczulone na Der p 23. Może się to wiązać z pewnymi problemami diagnostycznymi, a później terapeutycznymi. Chodzi o to, że zarówno w preparacie stosowanym do testów skórnych, jak i w testach z krwi, tego bardzo małego białka może być niewystarczająca ilość. Może się również zdarzyć, że w preparatach w ogóle go nie będzie. Efektem tego, u osoby uczulonej na białko Der p 23 mogą być ujemne testy pomimo występujących objawów alergii na roztocze. Dzieje się tak u ok. 8-10% osób z alergią na roztocze, które mają uczulenie tylko na białko Der p 23 [4]. Alergię w tym konkretnym przypadku udaje się wykryć oznaczając przeciwciała E (IgE) wobec poszczególnych białek alergenowych roztoczy. Taka metoda nosi nazwę diagnostyki molekularnej alergii. W ostatnich 10 latach spowodowała wzrost precyzyjności diagnozowania wielu alergii. Dotyczy to alergii na roztocze, ale również uczulenia na psa, pszczołę, osę, soję, orzeszki ziemne czy orzecha laskowego.
Brak białka Der p 23 lub jego niewystarczająca ilość w preparatach do odczulania może również być przyczyną niepowodzenia immunoterapii. Ten przyczynowy sposób leczenia alergii na roztocze, trwa od 3 do 5 lat i jest bardzo skuteczny. Natomiast u osób uczulonych jedynie na Der p 23, może nie przynieść oczekiwanego rezultatu [5]. Dlatego też, przed rozpoczęciem immunoterapii warto pogłębić diagnostykę. Oczywiście wyniki badania należy skonsultować z lekarzem alergologiem, który zdecyduje o najlepszej formie leczenia.
Der p 10 – alergen pokarmowy…? Przecież nie jemy roztoczy!!
Kolejnym alergenem roztoczy, który może powodować problemy diagnostyczne jest białko Der p 10. W odróżnieniu od białek omawianych wyżej, które znajdują się w odchodach roztoczy, Der p 10 występuje w mięśniach tych pajęczaków. Wiele preparatów stosowanych do diagnozowania alergii na roztocze, zawiera w swoim składzie jedynie białka kału roztoczy. Dlatego też, osoby uczulone tylko na Der p 10, mogą również nie zostać zdiagnozowani. Podobnie, jak w przypadku białka Der p 23, u osób uczulonych na tylko na Der p 10 immunoterapia może być nieskuteczna. Dlatego też, przed jej rozpoczęciem warto wykluczyć uczulenie jedynie na molekułę Der p 10 w roztoczach.
Podczas gdy, białka Der p 1, Der p 2 i Der p 23 to alergeny wziewne, Der p 10 jest alergenem pokarmowym. W wyniku kontaktu z tym białkiem może dojść do wystąpienia groźnych objawów ogólnoustrojowych. A nawet ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie, który jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia.
Może do niego dojść w wyniku tzw. reakcji krzyżowej. Dotyczy ona osób z alergią na Der p 10 po spożyciu pokarmów, które zawierają podobne w budowie białko do Der p 10 roztoczy. Dzieje się tak dlatego, że układ immunologiczny może rozpoznać to białko „podobne” jako Der p 10 i zacząć wytwarzać przeciwciała E. W efekcie może TO doprowadzić do wystąpienia silnych reakcji anafilaktycznych.
Eliminować, czy nie eliminować?
Pokarmy, które mają w swoim składzie takie „podobne” białko to krewetki, małże, ślimaki i kraby. Takie białko zawierają również nicienie Anisakis simplex. Są to pasożyty ryb słonowodnych, takich jak dorsze, śledzie, sardynki, makrele, tuńczyki, sole i sardele. Warto podkreślić, że białka te są termostabilne. Oznacza to, że zachowują swoje zdolności do wywołania objawów nawet po ugotowaniu, usmażeniu czy upieczeniu krewetek i innych owoców morza, a także ryb zainfekowanych nicieniami. Według literatury ok. 10-15% osób z alergią na roztocze ma alergię właśnie na białko Der p 10. Dlatego pacjenci z alergią na roztocze powinni być testowani właśnie na to białko. W ten sposób można zapobiec groźnym w skutkach reakcjom alergicznym po spożyciu pokarmów zawierających podobne alergeny do Der p 10 [6]. Jednak, należy podkreślić, że w oparciu o aktualne dowody naukowe nie należy zalecać pacjentom uczulonym na roztocze kurzu domowego, aby nie jedli lub przestali jeść krewetki czy inne owoce morza, opierając się tylko na pozytywnych wynikach testów skórnych lub dodatnich oznaczeniach przeciwciał E w surowicy krwi [7]. W każdym takim przypadku, lekarz alergolog mając wyniki badań i analizując je w oparciu o towarzyszące pacjentowi objawy, rozważy zasadność eliminacji z diety tych pokarmów.
U osób z objawami alergii na roztocze kurzu domowego, pozytywne wyniki dla białek 𝗗𝗲𝗿 𝗽 𝟭 𝗶/𝗹𝘂𝗯 𝗗𝗲𝗿 𝗽 𝟮 są dobrymi markerami prognozującymi dużą szansę na skuteczność odczulania szczepionką alergenową! Podczas gdy, immunoterapia u osób z uczuleniem na białka Der p 10 lub Der p 23 może nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Dzieję się tak dlatego, że ilość białka Der p 10 i Der p 23 w szczepionkach do odczulania może być niewystraczająca do wytworzenia tolerancji roztoczy przez organizm.
U pacjentów z alergią na Der p 1, Der p 2 i Der p 23 zazwyczaj występują objawy ze strony układu oddechowego i skóry. Symptomy mogą być całoroczne i nasilać się jesienią oraz zimą. Natomiast u osób uczulonych na Der p 10, w wyniku reakcji krzyżowych, mogą pojawić się objawy ze strony przewodu pokarmowego, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Niełatwa diagnostyka
Zatem możemy powiedzieć, że u osób z alergią na roztocze, dobrze jest rozszerzyć diagnostykę o testy molekularne. Dzięki temu możemy zwiększyć jej skuteczność, przewidzieć możliwe objawy oraz skuteczność odczulania. Jeśli więc w sezonie jesienno-zimowym masz często zatkany nos, doskwiera ci uporczywe kichanie czy bóle głowy, to mogą być objawy alergii na roztocze. W takiej sytuacji najlepiej zgłosić się do lekarza alergologa, który zbierze dokładny wywiad i zleci odpowiednią diagnostykę. Lekarz alergolog może zlecić również pogłębienie diagnostyki o poszczególne białka roztoczy. Zazwyczaj robi to w sytuacji, kiedy mimo ewidentnych objawów alergii na roztocze, testy skórne lub testy z krwi wyjdą ujemne. Może także zastosować tego typu diagnostykę, gdy będzie rozważał zasadność immunoterapii w danym przypadku.
Diagnostyka molekularna w alergii na roztocze kurzu domowego pozwala precyzyjnie określić, które BIAŁKO jest odpowiedzialne za nasze objawy oraz przewidzieć czy odczulanie będzie skuteczne.
__________
Aktualizacja: 20 października 2023
Publikacja: 22 grudnia 2021
