Objawy alergii pokarmowej
Alergia pokarmowa może objawiać się obrzękiem, świądem, mrowieniem oraz pieczeniem jamy ustnej i gardła. Mówi się wówczas o zespole alergii jamy ustnej (z ang. oral allergy syndrome, OAS). Z alergią na pokarmy związek mają również nudności, wymioty, biegunka i zaparcia. Do objawów spoza układu pokarmowego należą m.in. duszność, pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy. Szczególnie ciężkim objawem alergii pokarmowej jest anafilaksja, czyli szybko rozwijająca się reakcja nadwrażliwości, zagrażająca życiu pacjenta.
Czym są zespoły pyłkowo-pokarmowe?
Alergeny pyłkowe charakteryzują się podobną budową do roślinnych białek pokarmowych. Stąd zdarzają się sytuacje, w których u osób z alergią na pyłki rozwijają się objawy alergii pokarmowej po zjedzeniu konkretnego owocu lub warzywa. Wówczas mamy do czynienia z zespołem pyłkowo-pokarmowym (z ang. pollen-food syndrome, PFS). Za określeniem „zespół pyłkowo-pokarmowy” kryje się szereg reakcji krzyżowych między białkami pyłków a białkami pochodzącymi z pokarmów roślinnych.
W PFS to alergen wziewny uczula jako pierwszy, więc alergia wziewna ma charakter pierwotny. Nadwrażliwość na pokarmy stanowi reakcję wtórną, ponieważ wynika z alergii na pyłki [1]. Zespoły pyłkowo-pokarmowe związane z alergią na bylicę to:
- zespół bylica-seler-przyprawy,
- zespół bylica-musztarda,
- zespół bylica-brzoskwinia,
- zespół bylica-rumianek [2].
Bylica i reakcje krzyżowe
Alergia na bylicę może dotyczyć nawet 15% Europejczyków i 10–15% Polaków. W Polsce pyłek tego chwastu stanowi trzecią co do częstości przyczynę sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek [2,3]. Głównym alergenem bylicy jest Art v 1 (defensyna), która uczula nawet 95% osób z alergią na pyłek tej rośliny [3]. Białkami najbardziej zaangażowanymi w reakcje krzyżowe bylicy z pokarmami są Art v 4 (profilina) i Art v 3 (białko z grupy nsLTP). Im większe podobieństwo w budowie wykazują białka, tym większe prawdopodobieństwo zajścia reakcji krzyżowej. Kiedy identyczność w strukturze alergenów przekracza 70%, można mówić o wysokim ryzyku reaktywności krzyżowej [7].
Zespół seler–bylica–przyprawy
Reakcje krzyżowe pomiędzy Art v 4 a innymi profilinami mogą doprowadzić do wystąpienia zespołu bylica–seler–przyprawy. W wyniku tych interakcji objawy alergii pokarmowej u osób z alergią na bylicę mogą rozwinąć się po zjedzeniu selera, marchwi, pietruszki, pomidora, papryki oraz niektórych przypraw [2,4,5]. Coraz więcej badaczy podkreśla rolę Art v 1 w reakcjach krzyżowych pomiędzy bylicą a selerem. Być może reaktywność krzyżowa defensyn odgrywa znaczącą rolę u części osób z alergią na seler ze współistniejącą alergią na bylicę [6].
Zespół bylica–brzoskwinia
Za zespołem bylica–brzoskwinia kryją się reakcje krzyżowe Art v 3 bylicy z innymi białkami z grupy nsLTP. Osoby z zespołem bylica–brzoskwinia mogą wykazywać objawy alergii pokarmowej po zjedzeniu brzoskwini i innych roślin z rodziny różowatych, takich jak jabłko, wiśnia, śliwka czy morela [4,5].
Zespół bylica–musztarda
U osób z alergią na bylicę objawy pokarmowe mogą również pojawić się po zjedzeniu musztardy i roślin z rodziny kapustowatych, czyli brokuła, kapusty i kalafiora. W zespole bylica–musztarda znaczenie mają reakcje zachodzące zarówno w obrębie nsLTP, jak i profilin [4,5].
Zespół bylica–rumianek
W reakcjach krzyżowych bylicy z rumiankiem biorą udział inne grupy białek. Prawdopodobnie stoją za nimi defensyny (Art v 1) i białka PR-10, do których należy Art v 2 bylicy [2].
| Zespół pyłkowo-pokarmowy | Rośliny reagujące krzyżowo | Główne grupy białek zaangażowane w reakcje krzyżowe |
| Zespół bylica–seler–przyprawy | seler, marchew, kminek, koper, pietruszka, kolendra, anyż, pomidor, papryka, pieprz, mango, cebula, czosnek, por | profiliny
|
| Zespół bylica–musztarda | musztarda, kapusta, brokuł, kalafior | profiliny, nsLTP |
| Zespół bylica–brzoskwinia | brzoskwinia, jabłko, gruszka, wiśnia, śliwka, morela, migdał | nsLTP, profiliny |
| Zespół bylica–rumianek | Rumianek | białka PR-10, defensyny |
Diagnostyka zespołów pyłkowo-pokarmowych
Pierwszym etapem diagnostyki PFS jest dokładny wywiad z pacjentem. Trzeba ustalić, po jakich pokarmach występują objawy alergii. Następnie alergolog może zlecić przeprowadzenie badań pod kątem uczulenia na pyłki. Pacjent może zostać skierowany na testy skórne i badania z krwi [8].
Z uczuleniem na bylicę współistnieje często uczulenie na brzozę lub trawy. W takich przypadkach objawy alergii pokarmowej mogą wynikać z alergii pierwotnej na pyłki innych roślin. Diagnostyka molekularna alergii stanowi niezwykle pomocne narzędzie w zrozumieniu, który alergen tak naprawdę odpowiada za objawy. Dzięki pomiarom specyficznych przeciwciał klasy E (immunoglobulin E, IgE) z krwi można określić, na które konkretnie białka jest uczulony pacjent. Diagnostyka molekularna pozwala też na ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji krzyżowych z innymi pokarmami w przyszłości.
Maria Cabaj
