Histamina – celebrytka w świecie alergików
Histamina – większość z nas o niej słyszało. Na jej temat powstało wiele artykułów i jak przystało na celebrytkę – krąży na jej temat wiele plotek. Czym tak naprawdę jest histamina i jaką rolę odgrywa w reakcji alergicznej? Histamina jest aminą biogenną, czyli związkiem wytwarzanym przez ludzki organizm [1, 5]. Jest jednym z głównym czynników biorących udział w reakcji alergicznej. Przede wszystkim w chorobach takich jak:
- alergiczny nieżyt nosa (ANN)
- astma
- atopowe zapalenie skóry (AZS)
- pokrzywki
- w innych ostrych i przewlekłych problemach alergologicznych [2,3].
Nasz organizm magazynuje histaminę w różnych komórkach, zwłaszcza tych budujących płuca, błonę śluzową nosa i żołądka oraz w skórze [1]. W wyniku kontaktu z alergenem (np. pyłkiem drzewa, składnikiem detergentu) dochodzi do jej uwolnienia z komórek. Uwolniona histamina wpływa na poszczególne narządy i powoduje powstanie różnych – niejednokrotnie uciążliwych – objawów.
Jakie symptomy powoduje histamina?
- Powoduje rozszerzenie drobnych naczyń krwionośnych, a tym samym odpowiada za wzrost ich przepuszczalności i wysięk płynów poza naczynia,
- obniża ciśnienie krwi,
- przyspiesza prace serca,
- powoduje skurcz oskrzeli oraz mięśni przewodu pokarmowego,
- pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego,
- pobudza wydzielanie śluzu,
- prowadzi do skurczów macicy (możliwość poronienia),
- powoduje powstanie wysypki i uczucia świądu [1,2,3,5].
Histamina – czy możemy z nią walczyć?
Istnieją substancje, które łączą się z receptorami na powierzchni komórek. Tym samym uniemożliwiając działanie histaminy uwalnianej podczas reakcji alergicznej. W zależności od czasu i spektrum ich działania, zostały one podzielone na dwie główne grupy:
- leki przeciwhistaminowe I generacji
- leki przeciwhistaminowe II generacji [1,3,4,5].
Należy jednak pamiętać, że leki te nie zwalczają, alergii tyko zmniejszają jej objawy [4].
Leki przeciwhistaminowe I generacji
Mają szersze spektrum działania niż tylko przeciwalergiczne [1,3,5]. Dzięki temu, że przenikają naturalną barierę krew-mózg, oddziałują na układ nerwowy. Sprawia to, że po zażyciu tego typu substancji nie można prowadzić samochodu. Dlaczego? Ponieważ obniżają koncentrację i prowadzą do uczucia senności (np. dimenhydranat zawarty w preparacie Aviomarin). Z drugiej jednak strony, eliminują uczucie nudności w trakcie jazdy. Dzięki wpływowi na układ nerwowy, stanowią dużą pomoc w walce z alergicznymi chorobami skóry. Zwłaszcza z tymi, w których uczucie świądu jest nasilane przez stres [1].
Leki te są stosowane w:
- sezonowych i całorocznych nieżytach nosa,
- w leczeniu wysypek, pokrzywek i towarzyszącemu im świądowi,
- w walce z astmą oskrzelową,
- stanowią również pomoc podczas wstrząsu anafilaktycznego.
Maksymalne stężenie leku we krwi jest uzyskiwane po 1-2 godzinach od podania. Czas działania jest różny w zależności od substancji. Przeciwwskazaniem do stosowania tej grupy leków jest jaskra, przerost prostaty, uszkodzenie szpiku kostnego oraz nadwrażliwość na substancje w nich zawarte. Podczas stosowania wspomnianej grupy leków mogą wystąpić działania niepożądane w postaci drżeń mięśniowych, zaburzeń żołądkowo-jelitowych, szumu w uszach, zawrotów głowy, czy też uczucia suchości w jamie ustnej [4]. Osoby przyjmujące leki mogą borykać się również z zaburzeniami widzenia oraz z problemami w oddawaniu moczu [4].
Leki przeciwhistaminowe II generacji
Substancje te mają bardziej wybiórcze działanie niż leki I generacji, ponadto w o wiele mniejszym stopniu oddziałują na układ nerwowy, dlatego podczas ich stosowania obserwujemy o wiele mniej skutków ubocznych [1,5] Dodatkowo poza właściwościami przeciwalergicznymi wykazują one silne działanie przeciwzapalne, dlatego często stosowane są w przewlekłych chorobach skóry różnego tła [4]. Maksymalne stężenie leku we krwi jest uzyskiwane po 1-2 godzinach od podania, jednakże czas ich działania jest zdecydowanie dłuższy niż leków I generacji. Po preparaty z tej grupy sięgamy przede wszystkim w chorobach alergicznych górnych dróg oddechowych (tj. jak alergiczny nieżyt nosa, czyli katar) i spojówek. Uwaga! Substancje takie jak ketokonazol, erytromycyna czy sok z grejfruta zwalniają metabolizm tej grupy leków, powodując ich szkodliwy wpływ na serce (tzw. kardiotoksyczność) [1]. Przeciwwskazaniem do stosowania wspomnianej grupy leków jest nadwrażliwość na substancję czynną zawartą w preparacje. Przykładowym przedstawicielem tej grupy leków jest cetyryzyna, zawarta np. w preparacie Zyrtec i Allertec.
Leki hamujące degranulację komórek tucznych
Komórki tuczne są jednymi z komórek biorącymi udział w reakcjach alergicznych w organizmie. Ich rozpad prowadzi do uwolnienia histaminy oraz innych substancji odpowiadających za objawy alergii. Leki hamujące degranulację (czyli rozpad) komórek tucznych, pozwalają na zapobiegnięcie reakcjom alergicznym w obrębie oczu, nosa, a także napadom astmy oskrzelowej [1,5]. Przedstawicielem tej grupy leków jest m.in. kromoglikan zawarty np. w preparacie Cromohexal.
Alergia – da się z nią żyć!
Dzięki lekom przeciwhistaminowym oraz lekom hamującym degranulację komórek tucznych jesteśmy w stanie skutecznie zapobiegać objawom alergii, tym samym walcząc z jej przykrymi konsekwencjami. Należy jednak pamiętać by nigdy nie stosować leków na własną rękę, a zawsze skonsultować je z lekarzem lub farmaceutą. Dzięki temu możliwe jest najskuteczniejsze dobranie odpowiedniego preparatu w zależności od problemu z którym zmaga się pacjent.
Rafał Śliwa
magister farmacji
