Strefa Alergii | ABC Alergii

Alergia na lek. Co nas może uczulać?

/ 5.

Data publikacji: 2022-10-21
Do przeczytania w 5 minut
Alergia jest nadmierną reakcją układu odpornościowego na obcy dla organizmu czynnik, który w normalnych warunkach powinien być dla niego obojętny [1]. Wiele osób jest świadomych, że uczulać może żywność oraz różne czynniki środowiskowe (np. roztocza, pyłki traw). Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że dotknąć nas może również alergia na lek.

Z czego składają się leki

alergia na lek, kolorowe tabletki na ręce

Każdy lek zbudowany jest z dwóch części: substancji czynnej, czyli leczniczej (odpowiadającej za uzyskanie pożądanych reakcji organizmu) oraz z substancji pomocniczych. Substancje pomocnicze są to składniki odpowiedzialne za nadanie danemu preparatowi odpowiedniej formy i trwałości. Zaliczamy tu więc różnego rodzaju rozpuszczalniki (np. wodę, etanol, glicerol, parafinę), substancje zwiększające lepkość (np. bentonit). W tej grupie znajdą się też substancje poprawiające smak, zapach i wygląd postaci leku. Można do nich zaliczyć, np. substancje słodzące tj. laktoza, glicerol, glukoza, maltoza, czy różnego rodzaju aromaty owocowe i korzenne, a także barwniki, np. chlorofil, wyciągi roślinne, węglan i tlenek magnezowy. Substancjami pomocniczymi są też konserwanty [2]. Każda z tych substancji może wywoływać reakcję alergiczną.

Jakie substancje najczęściej wywołują reakcję alergiczną?

Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka prosta, bo uczulać może każda substancja. Dlatego tak ważnym jest, aby w przypadku wystąpienia niepokojących objawów zgłosić się do lekarza lub farmaceuty. Pomogą oni określić, czy dany objaw może być efektem nadmiernej reakcji immunologicznej, nietolerancji czy też skutkiem ubocznym stosowania danego leku.

Wśród składników często używanych w technologii produkcji leków wyróżniamy:

  • białka jaja,
  • olej rybny, żelatynę,
  • kazeinę,
  • laktoalbuminy,
  • mleko krowie,
  • laktuloze,
  • sezam,
  • orzechy ziemne,
  • soje [3].

Osoby świadome, że mają alergię lub nietolerancję na którykolwiek z tych składników, zawsze powinny dokładnie analizować skład leków lub poinformować o tym lekarza lub farmaceutę. Z substancji czynnych leku, w przypadku których często obserwuje się reakcje alergiczne, wyróżniamy:

  • antybiotyki – penicyliny,
  • cefalosporyny i sulfonamidy,
  • metamizol (lek przeciwbólowy i przeciwzapalny),
  • barbiturany (leki przeciwpadaczkowe)
  • środki kontrastowe używane w trakcie badań obrazowych (RTG, tomografia komputerowa) [4].

Alergia na lek – objawy

Kobieta, trzyma się za brzuch, w ręce ma ulotkę od leku, alergia na lek

Reakcje uczuleniowe związane z lekami mogą mieć charakter łagodny lub ostry, z czego te pierwsze obserwujemy częściej. Wśród objawów dominują te skórne, a więc pokrzywka, wypryski, rumień, pęcherze oraz inne zmiany. Z czasem swoich wyglądem przypominają choroby zakaźne (stąd nazwa „osutki odropodobne”) [4]. Zmianom tym może towarzyszyć świąd, obrzęk oraz miejscowa reakcja zapalna.

Alergie na leki mogą również manifestować się:

  • gorączką,
  • powiększeniem węzłów chłonnych,
  • dusznością (związana np. z astmą),
  • bólem mięśni i stawów
  • objawami żołądkowo-jelitowymi, takimi jak nudności, wymioty czy biegunka [4].

Niestety, reakcje alergiczne na leki mogą przebiegać również w formie ostrej, która wymaga niezwłocznej interwencji personelu medycznego. Wśród objawów wymagających pilnej konsultacji, wyróżniamy obrzęk gardła i krtani, które prowadzą do zaburzeń w przełykaniu oraz zaburzenia mowy przejawiające się chrypką lub bezgłosem [4]. Należy pamiętać, że alergeny mogą prowadzić do wstrząsu, który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Alergia na lek – ustalenie przyczyny i unikanie skutków

Jeżeli pacjent po spożyciu któregokolwiek z leków zaobserwuje opisane wyżej objawy, powinien jak najszybciej poinformować o tym lekarza lub farmaceutę. Jeżeli wiemy, że jesteśmy uczuleni na daną substancje, musimy przekazać tą informację personelowi medycznemu. Dzięki temu będzie on wiedział  jakich leków nie może użyć w celu udzielenia pomocy. Warto odnotowywać wszelkie niepokojące objawy zaobserwowane podczas stosowania leków. Niektóre z nich pojawiają się po jednorazowym zastosowaniu danego medykamentu. Inne pojawiają się po jego długotrwałym stosowaniu. W przypadku wątpliwości co do występowania alergii na dany składnik, lekarz może zalecić wykonanie testów alergicznych [4,5].

Aktualnie w zależności od podejrzewanej przyczyny, mamy do wyboru kilka opcji.

  • Pierwszą z nich są testy skórne. Polegają na podaniu zestawu alergenów i obserwowaniu reakcji skórnej oraz porównanie jej do próby kontrolnej.
  • Inną metodą są badania laboratoryjne. Polegają na pobraniu krwi od pacjenta oraz oznaczenia miana przeciwciał przeciwko danemu alergenowi.
  • Kolejną możliwością są testy prowokacyjne. Polegają na podaniu alergenu na dany narząd (np. błonę śluzową nosa) i obserwowaniu reakcji organizmy. Więcej o próbach prowokacyjnych przeczytacie tutaj:
  • Ostatnią opcją są testy spirometryczne wykrywające zaburzenia w wentylacji płuc – jest to pośrednia metoda diagnozowania alergii [5].

W celu zapobiegania skutkom alergii, pacjent powinien wiedzieć na co jest uczulony i unikać wszelkich leków zawierających daną substancję. Dotyczy to zarówno substancji czynnej w danym leku, czy też substancji pomocniczej. Należy pamiętać, że nawet niewielkie ilości danego alergenu mogą nieść ze sobą mniej lub bardziej groźne konsekwencje dla organizmu.

Lek (nie)szkodzi!

Niestety, osoby zmagające się z alergią na daną substancje muszę zwracać uwagę nie tylko na środowisko życia, ale również uważnie analizować skład jedzenia, kosmetyków, a także leków. Ważnym jest, aby dokładnie przeanalizować co zawiera dany preparat, ponieważ niejednokrotnie dana substancja czynna w zależności od firmy produkującej dany lek, zawiera inne substancje pomocnicze. W razie jakichkolwiek wątpliwości zawsze należy skontaktować się z lekarzem bądź farmaceutą, który dobierze odpowiedni lek niezawierający substancji wywołującej nadmierną reakcję immunologiczną organizmu.

Rafał Śliwa, magister farmacji

  1. https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/kacikalergika/49668,co-to-jest-alergia (dostęp 23Sierpnia2022]
  2. Receptura Apteczna pod red. Renaty Jachowicz; PZWL 2009s
  3. John M. Kelso, MD „Potential food allergens in medications”, J Allergy Clin Immunol, vol 133, no 6; Jun 2014
  4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/60038,alergia-na-leki [Dostęp 23Sierpnia2022]
  5. https://www.mp.pl/pacjent/astma/wszystkooastmie/kacikalergika/49667,jak-rozpoznac-alergie [Dostęp 23Sierpnia2022]