Przewlekły kaszel od alergii? Nie zawsze!
Kaszel należy do głównych objawów infekcji i jest jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza. To typowy odruch obronny, chroniący drogi oddechowe przed wnikaniem potencjalnie szkodliwych cząsteczek, takich jak alergeny wziewne i patogeny [1]. Jeśli kaszel pojawia się w czasie przeziębienia czy grypy, trwa przez kilka-kilkanaście dni, a później ustaje, jego geneza nie budzi wątpliwości. Można mieć pewność co do tego, że został wywołany przez krążące w powietrzu drobnoustroje chorobotwórcze. Wątpliwości pojawiają się wówczas, gdy kaszel jest uporczywy – i nie chce ustąpić.
Długotrwale utrzymujący się kaszel bywa związany z alergią lub astmą [2]. Zwłaszcza w przypadkach, gdy jego występowanie pokrywa się z obecnością alergenów w powietrzu, a oprócz kaszlu dają o sobie znać inne objawy alergii, takie jak:
- wodnisty katar,
- blokada nosa,
- kichanie salwami,
- swędzenie skóry,
- wysypka,
- przekrwienie oczu [2,9].
Wyzwalaczami kaszlu alergicznego mogą być zarówno alergeny sezonowe (pyłki roślin), jak i całoroczne (sierść i wydzieliny zwierząt, pleśń, roztocze kurzu domowego [2,9]. Objaw ten występuje przede wszystkim przy alergiach wziewnych, gdy uczulające cząsteczki dostają się bezpośrednio do dróg oddechowych. Ale ostry kaszel napadowy może pojawić się także w reakcji na uczulający pokarm [3].
Udowodniono, że osoby z alergicznym nieżytem nosa są bardziej podatne na odruch kaszlu (nawet poza sezonem pylenia) niż osoby bez alergii [1].
Inne przyczyny przewlekłego kaszlu
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że przyczyn przewlekłego kaszlu (trwającego powyżej 8 tygodni u dorosłych i 4 tygodni u dzieci) jest bardzo wiele. Najczęściej ma on związek z chorobami nosa i zatok przynosowych (20–40% przypadków) – o charakterze zapalnym, alergicznym, urazowym lub nowotworowym [1]. Szczególną rolę w jego powstawaniu odgrywają astma oskrzelowa i choroba refluksowa przełyku (GERD), która stanowi powszechny problem wśród niemowląt [1,5]. Ale kaszel ten może towarzyszyć też nieastmatycznemu eozynofilowemu zapaleniu oskrzeli, krztuścowi, sarkoidozie, mukowiscydozie, gruźlicy. Co więcej, bywa następstwem tzw. zespołu post-COVID [2,3,4,5,6].
Poza tym do powstawania przewlekłego kaszlu przyczyniają się m.in.:
- palenie papierosów,
- narażenie zawodowe na substancje szkodliwe,
- wdychanie zanieczyszczeń środowiskowych (np. smogu),
- przyjmowanie niektórych leków – kaszel polekowy występuje szczególnie po preparatach stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego (ACEI),
- dostanie się ciała obcego do dróg oddechowych (zwłaszcza w przypadku małych dzieci)
- czynniki psychologiczne (tzw. kaszel psychogenny),
- wady wrodzone (np. wrodzona wiotkość tchawicy) [5,7,8].
Napad kaszlu może wystąpić po wysiłku fizycznym [5]. U osób szczególnie wrażliwych, z tzw. zespołem nadwrażliwości kaszlowej, ten męczący, uporczywy odruch pojawia się nawet pod wpływem niewielkich bodźców, takich jak zmiana temperatury czy wilgotności powietrza [7].
Nie warto więc wyciągać pochopnych wniosków na podstawie jednego objawu. Jeśli chodzi o diagnostykę, najlepiej zdać się na specjalistę. Lekarz (również rodzinny) dysponuje narzędziami pozwalającymi rozpoznać alergię i zidentyfikować wywołujące ją czynniki.
Kaszel alergiczny – objawy, diagnostyka
Kaszel alergiczny jest przeważnie suchy, duszący (a nawet „szczekający”) i ma charakter napadowy [2,9]. Natomiast z kaszlem astmatycznym współwystępują świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej i duszność [2]. Postępowanie diagnostyczne różni się w zależności od tego, czy pacjent jest osobą dorosłą, czy dzieckiem [5]. U dziecka bardziej prawdopodobne niż u dorosłego są takie przyczyny uporczywego kaszlu jak mukowiscydoza, dostanie się ciała obcego do dróg oddechowych i wady wrodzone [5].
W przypadku podejrzenia alergicznego podłoża problemu wykonuje się testy skórne (głównie z alergenami wziewnymi) i/lub testy z krwi (badające poziom przeciwciał E swoistych) [7]. W pierwszej kolejności jednak przeprowadza się dokładny wywiad z pacjentem. Bardzo istotne jest ustalenie okoliczności występowania kaszlu, czyli czynników, które go poprzedzają (wysiłek fizyczny, spacer na świeżym powietrzu, spożycie niektórych pokarmów itp.).
Czy kaszel alergiczny może być mokry?
Kaszel alergiczny – wbrew powszechnemu przekonaniu – wcale nie musi być suchy. W niektórych przypadkach wiąże się ze spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób z alergicznym nieżytem nosa. Taki mokry kaszel pojawia się zwłaszcza w godzinach porannych i nocnych. Towarzyszy mu odkrztuszanie wydzieliny [9,11].
Co na kaszel alergiczny? Leki bez recepty wystarczą?
Wiele osób zmagających się z kaszlem wirusowym nie szuka porady lekarskiej, a zamiast tego leczy się samodzielnie, doraźnie – produktami dostępnymi w aptece bez recepty. Podobnie jest w przypadku kaszlu alergicznego. Jednak leków przeciwalergicznych nie należy stosować na własną rękę, zwłaszcza długotrwale, ze względu na ryzyko działań niepożądanych [9]. Włączenie jakiegokolwiek leczenia powinno być poprzedzone diagnostyką.
W przypadku alergii (alergicznego nieżytu nosa i/lub pokrzywki) pierwszym wyborem są działające objawowo leki przeciwhistaminowe II generacji, np. cetyryzyna, azelastyna, bilastyna czy rupatadyna (ta ostatnia tylko na receptę) [10]. W leczeniu kaszlu zastosowanie ma kilka grup preparatów, a ich dobór zależy od wielu czynników, przede wszystkim zaś od charakteru objawów (kaszel suchy/mokry) i wieku pacjenta. Na kaszel suchy, który towarzyszy alergii najczęściej, stosuje się np. preparaty z lewodropropizyną znoszące skurcz oskrzeli wywołany histaminą (dostępne w syropach) [11].
Domowe sposoby na kaszel alergiczny
W łagodzeniu kaszlu można wspomagać się domowymi metodami, nie zastąpią one jednak leczenia farmakologicznego. Do takich metod należą np. inhalacje solą fizjologiczną, które łagodzą podrażnienie krtani, a także stosowanie olejków eterycznych i podawanie miodu [11].
