Ryby wśród alergenów pokarmowych
Ryby to dość istotny alergen pokarmowy. Alergia na ryby przyjmuje różne oblicza. Może dawać objawy takie jak:
- wysypka,
- dolegliwości ze strony układu oddechowego (w tym astma),
- ból brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- świąd ust,
- obrzęk gardła i/lub ust,
- łzawienie oczu,
- wyciek z nosa.
Objawy alergii na alergeny ryb mogą wystąpić zarówno po zjedzeniu ryby, jak i po kontakcie skóry z rybą. Co ciekawe, mogą być sprowokowane nawet wdychaniem powietrza zanieczyszczonego alergenami ryb (np. pary podczas gotowania).
Ryby mogą poszczycić się kilkoma grupami alergenów, jak np. parwalbuminy, enolazy czy aldolazy. Są to istotne alergeny, które mogą dawać także silne reakcje krzyżowe. Alergia na ryby najczęściej związana jest z reakcją IgE-zależną przeciw β-parwalbuminie. Zdarza się jednak czasem, że coś, co wydawało się alergią na ryby, wcale nie jest alergią na ryby, tylko na pasożyty wewnętrzne w tych rybach żyjące.
Pasożyty wewnętrzne – co to takiego?
Pasożyty to takie organizmy, które mogą żyć tylko dzięki innym organizmom. Z grubsza dzielą się na zewnętrzne i wewnętrzne. Te wewnętrzne żyją wewnątrz innych organizmów (tzw. żywicieli) i nie są wstanie żyć samodzielnie.
Pasożyty są dość wybredne, jeśli chodzi o wybór żywiciela. Znaczy to tyle, że mogą one rozwijać się i komfortowo bytować tylko w konkretnym żywicielu. Ten docelowy żywiciel nazywany jest żywicielem ostatecznym. Czasem pasożyt korzysta niejako z żywicieli przypadkowych, ale z reguły nie jest w stanie się tam rozmnażać i prędzej czy później ginie.
Niektóre pasożyty z kolei potrzebują kilku żywicieli pośrednich, zanim zamieszkają w ciele tego ostatecznego. Czasem pasożyty korzystają także z żywicieli zastępczych (paratenicznych), czyli takich, którzy nie są konieczni do ich rozwoju, ale pasożyty mogą w nich bytować bez szkody dla siebie. To tacy żywiciele, w których można „poczekać na lepsze czasy”. Jakby się temu dokładniej przyjrzeć, to życie pasożyta jest bardzo skomplikowane.
Każdy pasożyt ma swój „ulubiony” organizm
Wobec powyższego łatwo można zauważyć, że ludzie mają swoje pasożyty, a ryby swoje. Czyli w zasadzie co nas mogą te rybie pasożyty interesować? Przecież one w ludziach nie żyją. Skoro są rybie, to szkodzą głównie rybom. To jednocześnie prawda i fałsz. Prawdą jest, że taki rybi pasożyt w człowieku za długo nie przetrwa, ale to, że nie zrobi żadnych problemów, prawdą już nie jest. Żeby się dowiedzieć dlaczego, musimy najpierw poznać głównego pasożyta ryb.
Anisakis simplex – główny pasożyt ryb
Anisakis simplex to pasożytniczy nicień, którego żywicielami ostatecznymi są ssaki morskie, najczęściej walenie. Żywicielami pośrednimi A. simplex są skorupiaki, a głowonogi oraz ryby morskie mogą być żywicielami paratenicznym (zastępczymi) i/lub pośrednimi. Obecność A. simplex stwierdza się u wielu gatunków głowonogów i ryb morskich, w tym także tych, które chętnie zjadamy (śledź bałtycki, dorsz bałtycki). Szacuje się że zakażenie Anisakis simplex, zależnie od gatunku, dotyczy od 40% do nawet 80% ryb morskich.
Dla Anisakis simplex człowiek może stać się żywicielem przypadkowym. Dzieje się tak w sytuacji spożycia ryb lub innych owoców morza surowych lub poddanych obróbce niewystarczającej do zabicia występujących w nich żywych larw inwazyjnych (tzw. larw L3). Do takich potraw zalicza się głównie sushi i ryby marynowane. Choć larwy A. simplex w organizmie człowieka giną po około 14 dniach, to mogą być przyczyną choroby zwanej anisakiozą oraz mogą prowadzić do uczulenia na białka Anisakis simplex.
| Anisakioza – objawy | ||
Anisakioza żołądkowa:
Początek objawów: 1–12 godzin od spożycia żywej larwy L3. | Anisakioza jelitowa:
Początek objawów: 5–7 dni od spożycia żywej larwy L3. | Anisakioza żołądkowo-alergiczna:
Objawy ze strony przewodu pokarmowego – słabo wyrażone lub brak. |
Alergia na Anisakis simplex
Reakcje alergiczne wywoływane przez alergeny A. simplex mogą obejmować różne objawy (ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie). Szacuje się jednak, że najczęstszą manifestacją jest pokrzywka ostra lub przewlekła. Alergeny A. simplex mogą być też przyczyną alergii zawodowych u pracowników zakładów przetwórstwa rybnego czy gastronomii. Powodują u nich takie zaburzenia jak alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, alergiczne zapalenie spojówek czy astma alergiczna.
Alergeny Anisakis simplex
Jak dotąd zidentyfikowano co najmniej 14 alergenów Anisakis simplex.
| Alergeny Anisakis simplex | ||
| Alergeny wydzielniczo-wydalnicze (np. różne enzymy, wydzieliny i wydaliny) | Alergeny somatyczne (białka budujące ciało) | Niesklasyfikowane |
| Ani s 1, Ani s 4, Ani s 5, Ani s 6, Ani s 7, Ani s 8, Ani s 9, Ani s 13 | Ani s 2, Ani s 3, Ani s 10 | Ani s 11, Ani s 12 oraz Ani s 14 |
Spośród nich najbardziej znane są dwa: Ani s 1 (proteaza serynowa) i Ani s 3 (tropomiozyna).
Ani s 1 należy do głównych alergenów Anisakis simplex, występuje w wielu izoformach i wykazuje dużą odporność na wysokie temperatury. Wydzielany jest przez gruczoły wydzielnicze i należy do grupy seryn. Uczulenie na Ani s 1 to jedno z najczęściej stwierdzanych uczuleń na alergeny A. simplex (67–86% przypadków). Przypuszcza się, że uczulenie na Ani s 1 może być wskaźnikiem przebytego wcześniej zarażenia larwami A. simplex.
Ani s 3 jest natomiast ciekawym i ważnym alergenem A. simplex, ponieważ uczulenie na niego może wiązać się z alergią krzyżową z alergenami wielu innych organizmów. Chodzi głównie o stawonogi, jak np. roztocza kurzu, prusaki, karaluchy, owady jadalne, rozwielitki, krewetki czy różne pasożyty (np. glista ludzka, glista psia, glista kocia).
Czy coś można z tym zrobić?
Alergia na A. simplex jest o tyle trudną sprawą, że nie monitoruje się standardowo obecności tych alergenów w źródłach pokarmowych. Innym problemem jest również fakt, że wiele alergenów A. simplex (w tym Ani s 1 i Ani s 3) jest odpornych na wysoką temperaturę oraz trawienie, co powoduje, że trudno się ich pozbyć (także martwe nicienie i ich larwy mogą uczulać). Prawdopodobnie więc najlepszym rozwiązaniem dla osób uczulonych na Anisakis simplex będzie unikanie kontaktu z alergenami tego nicienia.
