Jak powstaje alergia na owady
Nie każde użądlenie owada wywołuje alergiczną reakcję organizmu. Nadwrażliwość na jad owadów nie jest również wrodzona. Co więc jest jej początkiem? Okazuje się, że alergii tego rodzaju nabywa się właśnie poprzez użądlenie, a zwłaszcza często powtarzające się[1].
Za pojawienie się objawów chorobowych po użądleniu odpowiedzialne są składniki jadu owada. W większości są to białka lub mniejsze od nich peptydy. Dodatkowo alergeny zawarte w jadach owadów dzielą się na główne, na które reaguje większość uczulonych osób, oraz mniejsze, na które reaguje tylko kilka lub kilkanaście procent nadwrażliwych pacjentów. Alergia na owady może wystąpić u osób w każdym wieku. Badania dowodzą jednak, że częściej dotyczą dorosłych. W tej grupie alergie miewają w większości mężczyźni[2].
Jakie owady stanowią zagrożenie
W Europie Środkowej większość alergii na jad owadów powodowanych jest przez pszczoły miodne rzadziej przez osy, szerszenie czy trzmiele. Grupą osób szczególnie narażonych na użądlenia z racji wykonywanej pracy są pszczelarze.
- Pszczoła miodna – brunatny owad, z umiarkowaną liczbą włosków na tułowiu. Po użądleniu pozostawia żądło w skórze człowieka. Pszczoły atakują zwykle w obronie własnej lub ula.
- Trzmiel – jest większy od pszczoły, z licznymi paskami w odcieniach od żółtego do rudego. Owady te są coraz częściej wykorzystywane do zapylania roślin szklarniowych. Żądlą jedynie w obronie własnej lub gniazda.
- Osa jest wielkości pszczoły, w żółto-czarne paski. Owady budują gniazda w ziemi albo na strychach i pod dachami. Są agresywne, mogą użądlić bez oczywistej przyczyny.
- Szerszeń dużo większy od pozostałych owadów, nieco ciemniejszy. Można go spotkać w spróchniałych pniach drzew i pod dachami. Żądli prawie wyłącznie w obronie gniazda[3].
Jak objawia się alergia na jad owadów
Nie każda reakcja na użądlenie owada oznacza alergię i wymaga interwencji lekarskiej. Do normalnych objawów można zaliczyć: rumień, obrzęk i ból w miejscu użądlenia, utrzymujące się maksymalnie dobę[4].
Jeśli do tych objawów dojdą również reakcje skórne (obrzęk, świąd, pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy), oddechowe (kaszel, duszność), pokarmowe (bóle brzucha, biegunka), sercowo-naczyniowymi (spadek ciśnienia, zaburzenia pracy serca), wówczas można zakładać, że mamy do czynienia z alergią na jad owadów[5].
Najgroźniejszym powikłaniem reakcji alergicznej na jad owadów jest wstrząs anafilaktyczny, w przebiegu którego dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego, utraty przytomności a w końcu do zatrzymania akcji serca i oddechu[6].
W przypadku jednoczesnego użądlenia przez kilkadziesiąt lub więcej pszczół mogą pojawić się objawy reakcji toksycznej. Przyjmuje się, że 500 użądleń jest śmiertelnych dla dziecka, natomiast w przypadku osób dorosłych liczby te wynoszą odpowiednio: 1 100 dla kobiet i 1 400 dla mężczyzn[7].
Diagnozowanie alergii
Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski. Obejmuje nie tylko pytania dotyczące objawów po użądleniu, ale także ogólnego stanu zdrowia, ze szczególnym uwzględnieniem chorób układu krążenia, przyjmowanych leków, pracy zawodowej czy miejsca zamieszkania.
Jeśli lekarz podejrzewa alergię na jad owadów zleci dodatkowe badania. Należą do nich, między innymi testy skórne. Nadwrażliwość wykrywa się również wykonując testy z krwi, które mają na celu oznaczenie przeciwciał IgE swoistych dla jadu konkretnego owada[8].
W diagnozowaniu tego typu alergii dużą rolę odgrywają również testy molekularne. Pozwalają ustalić na jad jakiego owada uczulona jest dana osoba. Dzięki nim sprawdzimy czy alergia dotyczy tylko jadu pszczoły lub osy, czy może dana osoba uczulona jest na molekuły wspólne, które występują w jadach obu tych owadów[9].
Alergia na jad owadów – leczenie
Jeśli już wiemy na jaki jad jesteśmy uczuleni, pozostaje jeszcze pytanie, w jaki sposób się leczyć. Chorzy mogą skorzystać z immunoterapii, czyli odczulania jadem owadów.
Terapia, u pacjentów z umiarkowanymi i ciężkimi objawami alergii, znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia gwałtowanej reakcji spowodowanej kolejnym użądleniem owada danego gatunku lub owada o podobnym składzie jadu. Poprawia również jakość życia tych pacjentów.
Immunoterapia alergenowa jadem owadów jest przeciwwskazana w niekontrolowanej astmie, aktywnej fazie choroby autoimmunologicznej i nowotworowej, u dzieci poniżej 2. roku życia oraz w u kobiet w ciąży. Standardowy czas trwania odczulania wynosi 3–5 lat[10].
Użądlenie owada – co robić?
Bezpośrednio po użądleniu przez pszczołę trzeba usunąć żądło. W przypadku większych reakcji w miejscu użądlenia można zastosować zimne okłady oraz leki zmniejszające ból i swędzenie. Jeśli obrzęk po użądleniu znajduje się w obszarze gardła lub ust należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Użądlenie przez owady może również skutkować wstrząsem anafilaktycznym. Jeśli więc chory ma problemy z oddychaniem, spadki ciśnienia, zaburzenie świadomości należy natychmiast wezwać pogotowie. Lekiem ratującym życie osób we wstrząsie anafilaktycznym jest adrenalina. Jeśli nią dysponujemy, należy natychmiast podać ją choremu.
W przypadku osób, które już przechodziły reakcję anafilaktyczną po użądleniu owada warto wyposażyć ją w zestaw przeciwwstrząsowy. W jego skład powinna wchodzić przede wszystkim ampułkostrzykawka z adrenaliną[11].
