Pancake syndrome, czyli dlaczego jemy roztocze?

Alergia na roztocze kurzu domowego

Roztocze są małymi pajęczakami o wielkości od kilkuset mikrometrów do 1 milimetra. Naturalnym środowiskiem życia roztoczy jest gleba, gdzie zajmują się rozkładaniem materiału organicznego. Mogą występować również jako pasożyty wśród ludzi i ten rodzaj wywołuje chorobę o nazwie świerzb. Gatunków roztoczy jest ponad 30 tys, a z tego ok. 130 gatunków zamieszkuje nasze domostwa. Ich cykl rozwojowy trwa średnio 3-4 miesiące, lecz w sprzyjających warunkach może być wydłużony nawet do 500 dni.

Alergia na roztocze należy do najczęściej rozpoznawanych alergii w Polsce. Jej charakterystyczne objawy  to alergiczny nieżyt nosa i duszność. Jest ona odczuwana przez pacjenta w momencie kontaktu z kurzem, podczas spoczynku nocnego lub rano. Poranne i nocne objawy alergii wynikają z bardzo dużej koncentracji roztoczy w łóżku, materacu, kołdrach i poduszkach. Mimo, że obserwuje się sezonowość wzrostu ilości roztoczy, to główny alergen przez nie wytwarzany jest na tyle mały, że bardzo trudno jest go usunąć z naszych domów. I to sprawia, że jest alergenem całorocznym. Dodatkowo, kiedy w naszych domach zaczynamy włączać ogrzewanie, to kurz wraz z roztoczami zaczyna się unosić. Z tego powodu zwiększa się nasze narażenie na alergeny roztoczy w okresie jesienno- zimowym. Diagnostyka alergii na roztocza odbywa się poprzez badanie poziomu specyficznych przeciwciał w krwi pacjenta, testów skórnych oraz prób prowokacyjnych [1].

Pancake syndrome – co to takiego?

Jak wiemy, reakcje alergiczne po spożyciu różnych produktów spożywczych mogą wynikać nie tylko z uczulenia na konkretne białka pokarmowe, lecz także z zanieczyszczenia tych produktów innymi substancjami. Możemy do nich zaliczyć:

• mikroorganizmy, takie jak bakterie, wirusy, grzyby i pierwotniaki
• chemikalia
• różnego rodzaju toksyny
• dodatki do żywności, takie jak konserwanty i barwniki
• leki
• owady
• roztocze
• inne alergeny pokarmowe

W przypadku reakcji alergicznej zwanej pancake syndrome substancją wywołującą objawy alergii są roztocze, które mogą występować w pewnej grupie produktów spożywczych. Zanieczyszczenie roztoczami może dotyczyć, np. nasion oleistych, zbóż, wędlin, serów i mleka w proszku. Jednak istnieje żywność, która szczególnie często wywołuje objawy pancake syndrome ze względu na wyżej wymienione zanieczyszczenie. Jest to mąka pszenna i produkty z niej wykonane. Zaliczamy do nich naleśniki, pizzę, chleb, biszkopty, makaron i biały sos. Jednak to właśnie naleśniki (ang. pancakes) znacznie częściej odpowiadają za reakcję alergiczną po spożyciu roztoczy i z tego powodu w 2001 roku zaproponowano nazwę pancake syndrom dla tego zespołu objawów [2,3].

Jak się objawia pancake syndrome?

Objawy pancake syndrome najczęściej pojawiają się do 30 minut po spożyciu skażonej roztoczami żywności i mogą przebiegać dość gwałtownie. Podczas rozwijającej się reakcji alergicznej można zaobserwować:

• trudności z oddychaniem,
• kaszel,
• świszczący oddech,
• wyciek wydzieliny z nosa,
• kichanie,
• pokrzywkę,
• świąd skóry,
• obrzęk naczynioruchowy,
• skurcze brzucha,
• zapalenie spojówek,
• wymioty,
• problemy z połykaniem,
• zaburzenia rytmu serca [2,3].

Co bardzo istotne, alergen wywołujący tak poważne objawy jest odporny na działanie wysokiej temperatury i enzymów trawiennych. Osoby, które doznały ciężkiej reakcji alergicznej po zjedzeniu żywności zanieczyszczonej roztoczami, spożywały produkty poddane działaniu wysokiej temperatury [2].

Ponadto w literaturze można spotkać przypadki osób, które doznały reakcji anafilaktycznej wywołanej wysiłkiem fizycznym po spożyciu żywności zanieczyszczonej roztoczami, lecz tolerujących tą samą zanieczyszczoną mąkę w warunkach względnego spokoju. Fakt ten, niejednokrotnie może powodować problemy diagnostyczne i aby postawić prawidłowe rozpoznanie, należy w pierwszej kolejności wykluczyć anafilaksję zależną od pokarmów indukowaną wysiłkiem fizycznym, a następnie swoją uwagę skierować w stronę roztoczy [4].

Pancake syndrom – kto jest najbardziej narażony?

Szczególną grupą pacjentów predysponowanych do wystąpienia pancake syndrome są osoby, u których stwierdzono alergiczny nieżyt nosa, astmę, atopowe zapalnie skóry oraz mają rozpoznaną alergię IgE-zależną na roztocze kurzu domowego. Dodatkową grupą pacjentów narażonych na reakcję po spożyciu żywności zanieczyszczonej roztoczami są osoby z nadwrażliwością na aspirynę i NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Jak dotąd nie udało się ustalić, co dokładnie jest punktem wspólnym odpowiadającym zarówno za reakcję alergiczną po spożyciu roztoczy, jak i reakcję po ekspozycji na leki [2,3].

Jakie rodzaje mąk najczęściej ulegają zanieczyszczeniu roztoczami?

Najczęściej można zaobserwować reakcję alergiczną po spożyciu mąki pszennej, jednak w literaturze można spotkać opisy reakcji po spożyciu zanieczyszczonej mąki kukurydzianej i owsianej. Mąki mogą być zanieczyszczone zarówno roztoczami domowymi (Dermatophagoides pteronyssinus), jak i magazynowymi (Dermatophagoides farinae). [2].

W jaki sposób uniknąć pancake syndrome?

Niestety, ale zanieczyszczona roztoczami mąka nie różni się wizualnie niczym od tej, która jest dla alergika bezpieczna. Dlatego aby ograniczyć możliwość wystąpienia pancake syndrome, zaleca się wdrożenie kilku zasad, które mogą zminimalizować ryzyko jej wystąpienia.

• Staramy się na bieżąco zużywać otwarte opakowanie mąki, aby roztocze nie miały czasu się w nich namnożyć.
• Dobrą praktyką jest przesypywanie mąki do szklanych lub plastikowych pojemników, które następnie są szczelnie zamykane.
• Otwartą mąkę dobrze jest przechowywać w lodówce maksymalnie do 8 tygodni.
• Należy zwrócić uwagę na stopień wilgotności w domach i mieszkaniach, i w razie potrzeby dążyć do obniżenia tej wartości.
• Dobrym pomysłem jest zakup oczyszczacza powietrza, który będzie na bieżąco filtrować powietrze z roztoczy kurzu domowego.
• Należy skrupulatnie myć i dezynfekować podłogi i meble [2,5].

Ograniczenie wzrostu roztoczy jest dużym wyzwaniem dla alergików zagrożonych pancake syndrome. Jednak biorąc pod uwagę możliwość wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej, zdecydowanie warto wdrożyć w życie tych kilka zaleceń i ograniczyć możliwość wystąpienia reakcji alergicznej.

______________________
Aktualizacja 27.12.2023
Publikacja 02.12.2021