Alergia – coraz częstszy problem
Dane epidemiologiczne z ostatnich lat wskazują na stały wzrost liczby alergików. Aktualnie szacuje się, że odsetek uczulonych Polaków wynosi już ok. 40%. Natomiast ze względu na zmieniające się warunki środowiskowe oraz styl życia w kolejnych latach spodziewany jest dalszy wzrost tej liczby.
W celu zastosowania skutecznej terapii u pacjenta z alergią, konieczne jest jego prawidłowe zdiagnozowanie. Warto zauważyć, że często jest to proces trudny i wymagający czasu. Kluczowe znaczenie ma tutaj zebrany wywiad kliniczny. Kolejnym istotnym elementem są badania dodatkowe, których wachlarz w ostatnich latach znacząco się zwiększył.
W tym kontekście bardzo ważne są oznaczenia sIgE czyli przeciwciał E wobec konkretnych alergenów.
Oznaczanie przeciwciał E
Możliwość oznaczania w laboratoriach sIgE wobec ekstraktów alergenowych pojawiła się już ponad 50 lat temu. Jednak obserwowany w ostatnich latach postęp w tej dziedzinie jest spektakularny. Przełomem w rozumieniu objawów alergii oraz w jej diagnozowaniu było zastosowanie metod inżynierii genetycznej oraz biologii molekularnej. Pozwoliły one na użycie w testach laboratoryjnych poszczególnych białek czyli molekuł, które wchodzą w skład ekstraktu alergenowego. Wydarzenia te zapoczątkowały erę diagnostyki molekularnej alergii. Aktualnie dostępne metody laboratoryjne umożliwiają uzyskanie dużo większej liczby szczegółowych informacji oraz znacząco skracają czas potrzebny na prawidłowe rozpoznanie choroby alergicznej.
Rozwój diagnostyki molekularnej alergii okazał się przełomem w podejściu do diagnozowania chorób alergicznych. Spowodował także zmiany w myśleniu i postrzeganiu alergenów. Jeszcze parę lat temu alergenami nazywaliśmy rośliny, zwierzęta oraz pokarmy takie jak: jabłko, marchew, brzoza, kot, pies, mleko czy jajo. Dzisiaj nie powiemy już o nich „alergeny”, a raczej źródła alergenowe. Natomiast alergenami nazwiemy poszczególne białka znajdujące się w tych źródłach.
Diagnostyka molekularna
Zatem co możemy zrobić, jeżeli chcemy dokładnie określić przyczynę objawów i upewnić się, że mamy do czynienia z alergią? Wśród dostępnych metod diagnostyki molekularnej mamy dostępne tzw. testy wieloparametrowe, wykorzystujące technologię najnowszej generacji. Najszersze dostępne w laboratoriach testy mogą badać jednocześnie uczulenie na nawet 295 alergenów. Wykonując to badanie uzyskujemy informacje dotyczące ilościowego stężenia sIgE wobec 178 molekuł alergenowych oraz 117 ekstraktów alergenowych.
Do wykonania tego typu badań potrzebna jest niewielka ilość krwi (2-3 ml), a pacjent przed badaniem nie musi odstawiać leków przeciwalergicznych. Po jednorazowym pobraniu krwi dowiadujemy się czy, któryś z 295 alergenów może być przyczyną niepokojących nas objawów. Tego typu testu są dostępne w wielu laboratoriach w całym kraju i może być wykonany u każdego pacjenta bez względu na wiek.
Ryzyko ciężkich reakcji
Ze względu na podobieństwo budowy i właściwości białek alergenowych, możemy je podzielić na grupy. Natomiast przynależność alergenu do danej grupy jest związana, m.in. z ryzykiem wywoływania anafilaksji, czyli zagrażającej życiu reakcji ogólnoustrojowej.
Diagnostyka molekularna w postaci testów wieloparametrowych, pozwala na określenie stężenia przeciwciał wobec wszystkich najważniejszych grup białek alergenowych, które mogą wywoływać ciężkie reakcje. Dlatego wykonanie tego testu może okazać się kluczowe w celu określenia przyczyny anafilaksji oraz ryzyka występowania ciężkich reakcji ogólnoustrojowych w przyszłości.
Wsparcie w immunoterapii
Testy wieloparametrowe zawierają również najważniejsze molekuły, które są istotne w kwalifikacji do immunoterapii. Do białek tych należą, m.in. główne alergeny:
- brzozy (Bet v 1),
- traw (Phl p 1, Phl p 5),
- bylicy (Art v 1)
- roztoczy (Der p 1, Der p 2, Der f 1, Der f 2).
Zastosowanie immunoterapii wśród pacjentów uczulonych na te białka może wiązać się z jej najwyższą skutecznością. Natomiast jeżeli pacjent nie jest uczulony na te alergeny szansa na powodzenie tego procesu terapeutycznego może być niższa.
Co z alergiami pokarmowymi?
Alergie pokarmowe należą do największych wyzwań, które stoją przed współczesną alergologią. Jedną z form terapii w alergii pokarmowej jest eliminacja uczulającego produktu. Jednak należy pamiętać również o negatywnych skutkach długotrwałej diety eliminacyjnej.
W przypadku alergii na białka termolabilne istnieje możliwość tolerancji pokarmów, które je zawierają pod warunkiem zastosowania odpowiedniej obróbki termicznej. Dlatego również w tym przypadku pomocna może okazać się diagnostyka molekularna pozwalająca określić czy pacjent jest uczulony na białka termolabilne czy termostabilne.
Podsumowanie
Aktualnie najszerszy dostępny w Polsce test w kierunku alergii zawiera 295 alergenów i pozwala na określenie indywidualnego profilu uczulenia wobec nich. Umożliwia ocenę ryzyka ciężkich reakcji alergicznych, zakresu potencjalnych reakcji krzyżowych, a co za tym idzie, pozwala również na personalizację zaleceń terapeutyczno-dietetycznych.
