Diagnostyka alergii. Mamy przełom! - Strefa Alergii
Strefa Alergii | Trendy w alergii

Diagnostyka alergii. Mamy przełom!

/ 5.

Do przeczytania w 6 minut
Nowoczesne narzędzia do diagnostyki molekularnej alergii pozwalają stworzyć indywidualny profil uczuleniowy pacjenta i wskazać faktyczne źródło uczulenia. Dzięki nim możemy przyśpieszyć opracowanie skutecznego leczenia oraz zapobiec rozwojowi powikłań takich, jak astma oskrzelowa. Diagnostyka alergii przeżywa więc wielki rozwój.

Walka z uciążliwymi objawami alergii

W naszym otoczeniu dochodzi właśnie do wielu zmian. Obserwujemy transformację klimatyczną, zmienia się nasz tryb życia, a także nawyki żywieniowe. Jeśli dodamy do tego  kwestie dziedziczenia, mamy zestaw wielu czynników, którym nasz organizm musi stawiać czoła. Nic więc dziwnego, że czasami myli się i czynniki zewnętrzne traktuje, jako swoich wrogów.

Mowa tu o alergenach. Są to białka, które wnikają do organizmu czy to w trakcie posiłku (np. alergeny mleka krowiego), czy w trakcie zabawy z pupilem (alergeny naskórka psa). Z pozoru bezpieczne substancje, u niektórych z nas mogą wywołać niepożądane objawy. Mogą one być łagodne i miejscowe (katar, ból brzucha, wymioty). Zdarzają się jednak również ciężkie i ogólnoustrojowe takie jak:

  • pokrzywka,
  • obrzęk naczynioruchowy
  • a nawet zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny.

Choroby alergiczne dotykają już ponad 40% Polaków. Często stanowią nie lada zagadkę detektywistyczną. Dzieje się tak, ponieważ ten sam alergen może być źródłem różnych objawów u różnych osób. Co więcej, nie zawsze jesteśmy w stanie wskazać co tak naprawdę wywołało u nas reakcję alergiczną. Może to wynikać z tego, że mieliśmy kontakt z wieloma alergenami jednocześnie. Dlatego bardzo istotne jest, aby proces diagnostyczny oparty był na najnowszej wiedzy z zakresu alergologii i nowoczesnych metodach. Umożliwia to przyspieszenie postawienia diagnozy oraz opracowanie skutecznego leczenia, które może zapobiec rozwojowi powikłań np. astmy oskrzelowej.

Diagnostyka alergii, czas na przełom

Podstawą diagnozowania alergii był i jest wywiad lekarski. Jego celem jest zebranie informacji dotyczących objawów, które występują u nas po kontakcie z danym alergenem. Uzupełnieniem wywiadu lekarskiego są metody diagnostyczne badające reakcję naszego organizmu na wybrane alergeny. Wśród nich znajdziemy:

  • próby prowokacji (podanie „podejrzanego” pokarmu),
  • testy skórne (reakcja skóry po kontakcie z alergenami)
  • testy z krwi (badające stężenie przeciwciał E w surowicy krwi wobec wybranych alergenów).

Do niedawna metody diagnostyczne mające zastosowanie w diagnozowaniu alergii bazowały na całych alergenach czyli ekstraktach alergenowych, a nie na poszczególnych białkach występujących w danym alergenie. Białka te nazywane są molekułami alergenowymi. Diagnozowanie alergii w oparciu o ekstrakty alergenowe nie zawsze umożliwiało wykrycie przyczyny występujących objawów. Tutaj z pomocą przychodzi nam właśnie diagnostyka molekularna alergii. Jest ona przełomem w diagnozowaniu chorób alergicznych – mówi dr n. med. Emilia Majsiak, specjalista w dziedzinie diagnostyki molekularnej alergii.

Zastosowanie diagnostyki molekularnej alergii pozwala precyzyjnie określić alergen odpowiedzialny za objawy uczulenia, a co za tym idzie wskazać czy jest to alergia pierwotna czy wtórna (w wyniku reakcji krzyżowych). Umożliwia monitorowanie odpowiedzi naszego organizmu na dany alergen (np. czy dziecko „wyrasta” z alergii na mleko). Diagnostyka molekularna alergii ułatwia także oszacowanie ryzyka wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego i określenie repertuaru możliwych objawów po kontakcie z danym alergenem. Znacząco skraca czas potrzebny na postawienie diagnozy i pozwala na skuteczne opracowanie zindywidualizowanych zaleceń terapeutycznych, w tym czy wskazana jest kwalifikacja do immunoterapii alergenowej.
Wśród dostępnych badań z zakresu diagnostyki molekularnej alergii, które służą do oznaczania stężenia przeciwciał E w surowicy krwi możemy wyróżnić testy Polycheck® zawierające ekstrakt i najważniejsze białka jednego lub dwóch alergenów oraz testy multipleksowe takie jak FABER® i ALEX2®, które zawierają nawet prawie 300 alergenów.

Diagnostyka alergii dzisiaj

Obecnie mówiąc o alergii mamy na myśli alergię na konkretną molekułę – białko budujące alergen. Sama informacja, że jesteśmy uczuleni, np. na pyłek brzozy jest niewystarczająca do opracowania zaleceń terapeutycznych. Wynika to z tego, że każdy alergen zbudowany jest z wielu białek, z których każde należy do określonej grupy. Ta przynależność dostarcza nam szczegółowej wiedzy na temat poszczególnych molekuł. Dzięki temu pozwala na stworzenie naszego indywidualnego profilu uczuleniowego. Wykonując diagnostykę molekularną alergii dowiadujemy się m.in.:

  • Gdzie dokładnie znajduje się dana molekuła, np. w pyłku czy owocu drzewa?
  • Czy jest ona odporna czy nie na działanie temperatury i trawienie?
  • Czy dane białko wchodzi w reakcje krzyżowe?
  • Jakiego rodzaju objawy mogą wystąpić w uczuleniu na daną molekułę?
  • Jaki jest stopień ryzyka wystąpienia reakcji anafilaktycznej?

Im więcej takich informacji dostarczy nam metoda diagnostyczna, tym solidniejszy fundament terapeutyczny uda się zbudować lekarzowi.

Jakie informacje niesie ze sobą diagnostyka molekularna?

– Przydatność diagnostyki molekularnej alergii dobrze ilustruje przykład osoby uczulonej na molekułę Cor a 8 z orzecha laskowego, należącej do grupy nsLTP. Białko to znajduje się w orzechach, nie w pyłku leszczyny, więc mówimy tu o alergii pokarmowej. Charakteryzuje się odpornością na temperaturę i trawienie. W dodatku bez względu na to czy zjemy świeżego orzecha prosto z drzewa, takiego w batoniku, czy upieczonego w cieście, molekuła Cor a 8 nie ulegnie rozpadowi. A to oznacza, że nadal będzie wywoływać objawy alergiczne u osób na nią uczulonych – mówi dr n. med. Emilia Majsiak, specjalista w dziedzinie diagnostyki molekularnej alergii.

– Co więcej, przeciwciała E produkowane w naszym organizmie przeciw tej molekule mogą rozpoznawać białka podobne w budowie do Cor a 8. Powodują w ten sposób reakcje krzyżowe z pokarmami zawierającymi właśnie takie podobne molekuły. Mogą się one znajdować się np. w orzechu arachidowym, brzoskwini, kiwi, jabłku czy pomidorze. Przez to u osób uczulonych na Cor a 8 mogą wystąpić objawy również po ich spożyciu. Warto podkreślić, że molekuła Cor a 8, w niektórych warunkach, do wywołania objawów potrzebują czynnika inicjującego – tzw. kofaktora. Może nim być np. wysiłek. Oznacza to, że u niektórych osób uczulonych na nią zjedzenie batonika z orzechami laskowymi a następnie uprawienie sportu może wywołać duszności, obrzęk naczynioruchowy, uderzenia gorąca aż po utratę przytomności – wyjaśnia dr. E. Majsiak.

Nowoczesne metody diagnostyczne

Narzędziami umożliwiającymi uzyskanie tak szczegółowych informacji na temat naszego uczulenia są testy III generacji do diagnostyki molekularnej alergii. Możemy je podzielić na dwa rodzaje testów.
Pierwszy rodzaj to testy w których jest oznaczane stężenie przeciwciał klasy E wobec ekstraktów i najważniejszych molekuł jednego lub dwóch alergenów. Są to np. molekularne testyPolycheck® służące do diagnostyki molekularnej alergii na mleko, jajko, orzech ziemny, roztocze kurzu domowego czy też brzozę i trawy.
Drugi rodzaj testów to testy multipleksowe pozwalające na oznaczenie nawet prawie 300 alergenów w jednym badaniu. Tutaj możemy wymienić testy takie jak test FABER® i test ALEX2® wyróżniające się zastosowaniem nowoczesnej technologii, bogatymi składami oraz możliwością określenia uczulenia zarówno na ekstrakty alergenowe (całe alergeny) jak i molekuły alergenowe (białka budujące alergeny) w ramach jednego badania.

Wykonując test multipleksowy w trakcie jednego badania uzyskujemy informacje czy jesteśmy uczuleni na jedno czy wiele źródeł alergenowych, które molekuły są odpowiedzialne za występujące objawy alergii, do jakich grup białek one należą i czy w ramach tych grup wchodzą one w reakcje krzyżowe z innymi białkami. Wiedza ta pozwala na ustalenie czy mamy do czynienia z alergią pierwotną czy wtórną i opracowanie indywidualnego profilu uczulenia. Dzięki temu lekarz może przygotować zalecenia dietetyczne lub zastosować immunoterapię alergenową, które znaczącą wpłyną na poprawę komfortu życia pacjenta.

W przypadku wymienionych powyżej badań nie ma konieczności odstawiania leków przeciwalergicznych.

Natalia Palus

  1. Samoliński B., Korzyści jakie przynosi diagnostyka molekularna w rozpoznawaniu i leczeniu alergii, Alergia, 2019, 1; 33-40.
  2. Samoliński B., et al. Epidemiologia chorób alergicznych w Polsce (ECAP), Alergologia Polska, 2014, 1(1): 10-18.
  3. Peveri S, Pattini S, Costantino MT, Incorvaia C, Montagni M, Roncallo C, Villalta D, Savi E. Molecular diagnostics improves diagnosis and treatment of respiratory allergy and food allergy with economic optimization and cost saving. Allergol Immunopathol (Madr). 2019 Jan-Feb;47(1):64-72.