Rewolucja białkowa na świecie
Zgodnie z rozporządzeniami UE od 2021 roku w supermarketach można znaleźć przekąski lub produkty spożywcze zawierające mąkę z mącznika młynarka. Natomiast od 2023 roku dostępne są również produkty ze świerszcza domowego [1,2]. Mąka z owadów znajduje coraz szersze zastosowanie w produkcji pieczywa, makaronów i wyrobów mlecznych jako alternatywne źródło białka [3]. Rosnące zainteresowanie inną opcją białkową może sprawić, że owady jadalne zyskają na popularności jako składniki różnych produktów spożywczych. Niestety, same owady, ale również żywność z nich wytworzona mogą wywoływać alergie [4].
Nowe wyzwania i odkrycia w świecie alergologii
Badanie przeprowadzone we Włoszech na 2 014 osobach z różnymi alergiami wykazało, że prawie 10% z nich miało uczulenie na świerszcza domowego lub mącznika młynarka, mimo że świadomie ich nie spożywali. Spośród tych osób 17% miało alergię wyłącznie na świerszcza i mącznika. Te dane podkreślają rosnące ryzyko związane z narażeniem na alergeny owadów jadalnych. Co więcej, osoby uczulone na insekty często reagowały również na roztocze kurzu domowego [5].
Owady w mące: świerszcz domowy (Acheta domesticus)
Mąka ze świerszczy zawiera 60–70% białka, w tym alergeny takie jak tropomiozyna i kinaza argininowa, które są ważnymi czynnikami alergicznymi. Wymienione białka mogą wywoływać reakcje krzyżowe, ponieważ układ odpornościowy rozpoznaje je jako podobne w budowie do alergenów występujących np. w roztoczach czy krewetkach. W rezultacie mogą wystąpić reakcje alergiczne nawet na różne, niespokrewnione źródła alergenów [6].
Co więcej, niezależnie od długości obróbki termicznej, niektóre z białek mogą pozostać aktywne. Po spożyciu produktów z świerszczami, takich jak ciastka, alergeny mogą być wciąż wykrywane przez przeciwciała w organizmie. To pokazuje, że nawet pieczenie w wysokiej temperaturze nie usuwa wszystkich czynników alergennych z pożywienia [7].
Owady w mące: mącznik młynarek (Tenebrio molitor)
Mąka z mącznika młynarka jest bogata w zdrowe tłuszcze, witaminy i minerały. Jednak może również wywoływać alergię na białka owada. Ryzyko reakcji alergicznych da się nieznacznie zmniejszyć przez obróbkę cieplną taką jak pieczenie lub smażenie. Jednak nie wyeliminujemy w ten sposób zagrożenia całkowicie. Badacze dowiedli, że obróbka w temperaturze 108 stopni Celsjusza przez 3 minuty nie usuwa w pełni potencjału alergennego białek mącznika [8].
Objawy alergii związanej z mącznikiem zależą od rodzaju kontaktu z tym insektem. Pracownicy hodowli, którzy wdychają unoszące się w powietrzu alergeny, mogą mieć problemy z dusznością lub świszczącym oddechem. Natomiast osoby jedzące mączniki mogą doświadczać reakcji alergicznych objawiających się bólami brzucha, nudnościami lub biegunką [9].
Diagnostyka tego typu alergii obejmuje przeprowadzenie testów skórnych z alergenami oraz oznaczenie swoistych IgE, czyli badanie poziomu przeciwciał w surowicy krwi, co pozwala na identyfikację źródła alergenu [10].
Alergie na roztocze i skorupiaki
Osoby z alergią na skorupiaki lub roztocze mogą napotkać zagrożenia przy włączaniu do diety jadalnych owadów z powodu możliwości występowania reakcji krzyżowych. Te reakcje pojawiają się, ponieważ alergeny obecne w owadach często mają podobną budowę do tych, które znajdują się w skorupiakach i roztoczach.
Badania pokazują, że 50–60% osób uczulonych na krewetki może doświadczyć reakcji alergicznych na owady zawierające tropomiozynę, np. świerszcze i mączniki. W przypadku białka zwanego kinazą argininy reakcje krzyżowe są mniej powszechne. To białko, obecne również w świerszczu i mączniku, może powodować reakcje krzyżowe u 20–30% osób z alergią na tropomiozynę [6]. Przykładem jest 24-letni mężczyzna, który doświadczył anafilaksji po spożyciu przekąski ze świerszczy, mimo że nigdy wcześniej ich nie jadł. Badany miał również uczulenie na krewetki i mącznika, a reakcja krzyżowa z alergenami na te skorupiaki była bezpośrednią przyczyną jego anafilaksji [10].
Objawy alergii na owady jadalne
Symptomy alergii na owady jadalne mogą obejmować:
- reakcje skórne takie jak pokrzywka i świąd, a także objawy ze strony układu oddechowego, w tym astmę i nieżyt nosa,
- mogą również wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak ból brzucha, nudności i wymioty,
- spożycie owadów może w niektórych przypadkach prowadzić do ciężkich reakcji anafilaktycznych, zwłaszcza u osób uczulonych na inne alergeny, takie jak roztocze czy krewetki [6].
Diagnostyka alergii na owady
Diagnozowanie alergii na owady jadalne zaczyna się od wywiadu lekarskiego, a następnie może objąć testy skórne, pomiar poziomu specyficznych IgE we krwi oraz testy prowokacyjne. Testy skórne mogą wykazać reakcje alergiczne, ale wymagają ostrożnej interpretacji ze względu na reakcje krzyżowe. W przypadku potwierdzenia alergii na owady ważne jest unikanie ich spożycia [6].
Świadome spożycie i informacja dla konsumentów
Z uwagi na potencjalne zagrożenie alergiczne produkty zawierające mąkę z owadów muszą być odpowiednio oznakowane, aby konsumenci mogli podejmować świadome decyzje zakupowe. Wiedza o zawartości alergenów w produktach spożywczych jest kluczowa dla zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, zwłaszcza tych z alergiami.
Podsumowując, choć owady jadalne oferują atrakcyjną alternatywę białka dla tradycyjnej mąki, to ich wprowadzenie do diety wymaga ostrożności i dokładnego zrozumienia potencjalnych zagrożeń alergicznych.
Adam Krzeszowiec
