Mleko na cenzurowanym
Zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory i choroby serca, powoduje kamienie nerkowe, szkodzi na żołądek, odwapnia kości, a do tego zakwasza i zaśluzowuje organizm… W ostatnich latach popularyzują się różne mity związane niekorzystnym wpływem mleka krowiego na zdrowie [1]. Ile w nich prawdy? Kiedy sięgniemy po dowody naukowe, możemy przekonać się, że niewiele. Weźmy pod lupę to, co najbardziej interesujące z perspektywy osób chorujących na alergiczny nieżyt nosa i astmę. Czy picie mleka faktycznie ma związek ze nadprodukcją śluzu w drogach oddechowych?
Źródło mitu
Teoria o śluzotwórczych właściwościach mleka pochodzi prawdopodobnie od Mojżesza Majmonidesa. To żydowski przywódca duchowy i nadworny lekarz, który żył w Egipcie na przełomie XII i XIII wieku. O mleku wspominał w swoim traktacie na temat astmy, napisanym dla chorego krewnego, gdzie przestrzega przed spożywaniem kilku pokarmów generujących śluz. Również według tradycyjnej medycyny chińskiej spożywanie nabiału wiąże się z zagęszczeniem flegmy [2].
Szkodliwa dezinformacja
Mimo upływu setek lat pogląd jest wciąż żywy, zwłaszcza wśród rodziców małych dzieci. Z pewnością w dużym stopniu przyczyniła się do tego książka napisana w latach 40. XX wieku przez amerykańskiego pediatrę dra Benjamina Spocka. Była ona wielokrotnie wznawiana – ostatnio w 2011 roku. Niestety, nawet w najnowszej wersji pada informacja o tym, że produkty mleczne mogą wzmagać produkcję śluzu i powodować dyskomfort w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych [2]. Teorię tę powtarzają autorzy innych poradników dla rodziców, jak również twórcy działający w mediach społecznościowych.
Jaki jest tego efekt? W Stanach Zjednoczonych przeprowadzono badania, z których wynika, że kiedy dziecko jest przeziębione, aż połowa rodziców unika podawania mleka. Nawet jeśli część z nich tak naprawdę nie wierzy w śluzotwórcze właściwości nabiału… [3,2].
Czy mleko faktycznie zaflegmia organizm?
Teoria o tym, że mleko zaflegmia organizm, została po raz pierwszy naukowo obalona już dwa lata po wydaniu poradnika dra Spocka [4,2]. W badaniu przeprowadzonym w USA nie stwierdzono zwiększenia ilości wydzieliny u osób pijących mleko w porównaniu z grupą kontrolną. Po 40 latach sprawdzono zależność objawów od spożycia mleka w grupie ochotników zakażonych rinowirusem. Nie zauważono istotnych zmian ilości wydzieliny z nosa [2,5]. Mit jednak wciąż ma się dobrze.
Ziarno prawdy
Panuje powszechne przekonanie, że po wypiciu mleka ślina staje się gęstsza i trudniejsza do przełknięcia. Natomiast język i gardło sprawiają wrażenie, jakby pozostał na nich jakiś rodzaj powłoki [6,1]. Można doszukać się w tym ziarna prawdy. Mleko jest emulsją – zawiesiną kropelek tłuszczu w wodzie. Krople emulsji ulegają szybkiej agregacji (łączeniu się) po kontakcie z mucynami obecnymi w ślinie, czyli cząsteczkami, które są odpowiedzialne za lepkoelastyczne właściwości śluzu. A więc ślina po połączeniu z mlekiem zwiększa swoją objętość i lepkość.
Dzieje się to jednak tylko w obrębie jamy ustnej i gardła. Proces ten nie zachodzi w innych częściach układu oddechowego [2,5]. Za wzrost lepkości śliny mogą również odpowiadać znajdujące się w mleku jony wapnia. Jednak tutaj – znowu – prawdopodobieństwo, że picie mleka natychmiastowo zwiększy stężenie jonów wapnia w błonie śluzowej dróg oddechowych, jest bardzo małe [2,5].
Co ciekawe, w latach 90. w Australii przeprowadzono eksperyment, w którym połowie grupy podano mleko krowie, a połowie – napój sojowy. Zamaskowano je tak, że w smaku były nie do odróżnienia. Kiedy zapytano uczestników badania o wrażenia sensoryczne po wypiciu napoju, okazało się że w przypadku obydwu grup były one podobne [2].
Dowodów wciąż brak
Czy są więc jakiekolwiek podstawy naukowe, które potwierdzałyby teorię o tym, że mleko zaflegmia organizm? Pewna hipoteza istnieje. Jednak po pierwsze to tylko hipoteza. Po drugie zaś – nawet jeśli okazałaby się prawdziwa – można byłoby ją odnieść zaledwie do niewielkiego odsetka osób o specyficznej sytuacji zdrowotnej. Opublikowano doniesienia na temat β-kazomorfiny-7 (β-CM-7), czyli białka pochodzącego z rozkładu mleka. Białko to zwiększa ekspresję genu MUC5AC i zwiększa wydzielanie śluzu w przypadku przedostania się do krążenia ogólnoustrojowego. Do tego jednak może dojść jedynie przy zwiększonej przepuszczalności jelit, która towarzyszy przewlekłym stanom zapalnym, np. występującym w przebiegu mukowiscydozy [6].
