Kofaktor, czyli niektóre alergeny potrzebują „wsparcia”
Przebieg reakcji alergicznej jest uzależniony od wielu czynników. Spośród nich, obok czasu ekspozycji na daną substancję, szczególną rolę odgrywa jej dawka oraz rodzaj. Nie wszystkie są tak samo „skłonne” do wywoływania objawów alergii u osób na nie uczulonych. Czasem sam kontakt z uczulającą substancją nie wystarczy. Niektóre spośród nich potrzebują dodatkowych czynników wzmacniających przebieg reakcji alergicznych. Tą szczególną cechę posiada część alergenów pokarmowych. Natomiast „czynnik dodatkowy” nazywa się kofaktorem reakcji alergicznych.
Krótko mówiąc, w przypadku tego typu alergenów reakcja pojawia się wtedy, gdy ich spożyciu towarzyszy dodatkowy czynnik, który ją po prostu wyzwala. Przy braku kofaktora reakcja alergiczna nie występuje.
Jak działa kofaktor?
Nie do końca znany jest mechanizm ich działania. Prawdopodobnie dla każdego z nich jest inny. Natomiast w przypadku niektórych kofaktorów w anafilaksji polega na uszkodzeniu ścisłych połączeń między komórkami nabłonka. W wyniku tego zwiększa się przepuszczalność nabłonka dla alergenów. Wspólną cechą kofaktorów niewątpliwie jest to, iż wszystkie ostatecznie obniżają próg pobudliwości na alergeny. To sprawia, że reakcja na niektóre alergeny występuje tylko w obecności czynników wyzwalających.
Co może być kofaktorem?
Badacze szacują, że kofaktory odpowiadają nawet za 39% przypadków anafilaksji u dorosłych i 18% przypadków anafilaksji u dzieci.
Wyróżniamy dwa rodzaje takich czynników: modyfikowalne i endogenne.
- Modyfikowalne (zmienne) związane są ze środowiskiem zewnętrznym.
- Natomiast endogenne wynikają bezpośrednio z określonego stanu, w jakim w danym momencie znajduje się organizm.
Najbardziej znane kofaktory reakcji alergicznych to:
- wysiłek fizyczny
- alkohol
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
- hormony płciowe (menstruacja, laktacja)
- stres
- infekcje (szczególnie wirusowe)
- jednoczesna ekspozycja na wiele alergenów, w tym na alergeny sezonowe
FDEIA – co to takiego?
FDEIA (ang. food-dependent exercise-induced anaphylaxis) to anafilaksja zależna od pokarmu indukowana wysiłkiem, Jest szczególnym rodzajem alergii zależnej od obecności kofaktora, jakim jest tu wysiłek fizyczny. Uważamy ją za jedną z najgroźniejszych postaci alergii pokarmowej. Zwykle objawy wstrząsu pojawiają się, gdy spożycie uczulającego pokarmu ma miejsce w krótkim czasie przed wysiłkiem fizycznym lub bezpośrednio po nim. W takich przypadkach ani sam wysiłek, ani też określony pokarm nie wywołują reakcji anafilaktycznej. Czyli pokarm możemy spożywać bezpiecznie, o ile się przy tym nie zmęczymy.
Relatywnie często spotykaną odmianą tej anafilaksji jest powysiłkowa reakcja alergiczna powiązana ze spożyciem pokarmów zawierających pszenicę. Tę odmianę określa się skrótem WDEIA (ang. wheat dependent exercise-induced anaphylaxis) czyli anafilaksja zależna od pszenicy indukowana wysiłkiem.
Alergeny szczególnie zależne od kofaktorów
Za taką grupę alergenów uważa się niespecyficzne lipidowe białka transferowe (nsLTP). Roślinne białka są odporne na działanie temperatury i enzymów trawiennych. Uczulenie na nie jest związane z ryzykiem wystąpienia silnych reakcji alergicznych, także po pokarmach poddanych obróbce termicznej. Najwyższe stężenia nsLTP stwierdza się w skórce owoców. U niektórych pacjentów po ich obraniu objawy alergii w ogóle nie występują. Tego typu białka można znaleźć w owocach z rodziny Rosaceae (szczególnie morela, wiśnia, śliwka) oraz w kasztanie jadalnym. Występują też w kapuście, orzechu włoskim, sałacie, orzeszkach ziemnych i winogronach. Wysoki poziom przeciwciał dla białek LTP wskazuje na ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowych z warzywami i owocami pochodzącymi z różnych rodzin botanicznych.
Uczulenie na białko Pru p 3 brzoskwini może wiązać się z możliwością wystąpienia zespołu LTP (typ 1). Jest to charakterystyczny zbiór objawów związanych z uczuleniem na nsLTP. Mogą mieć one różne nasilenie, a przebieg odpowiedzi alergicznej jest zmienny, od łagodnego zespołu alergii jamy ustnej do wstrząsu anafilaktycznego włącznie. Czasem wiążą się z obecnością kofaktora (np. stres, wysiłek fizyczny, miesiączka alkohol, niesteroidowe leki przeciwzapalne).
Kofaktory, jak zapobiegać ich działaniu?
Jedyną metodą zapobiegania ciężkim reakcjom alergicznym w tego typu przypadkach jest unikanie spożywania pokarmów, które je zawierają. Należy wystrzegać się łączenia tych alergenów z wysiłkiem fizycznym, alkoholem, niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi stresem czy menstruacją oraz w czasie trwania infekcji. Przykładowo, w odniesieniu do wysiłku fizycznego, zaleca się nie podejmować takiej aktywności przed i w ciągu 4-6 godzin po spożyciu uczulającego pokarmu.
