Wstrząs anafilaktyczny, czyli wyścig z czasem - Strefa Alergii
Strefa Alergii | Trendy w alergii

Wstrząs anafilaktyczny, czyli wyścig z czasem

/ 5.

Do przeczytania w 5 minut
Jest niezwykle groźny dla organizmu. Może zagrażać życiu, a co gorsze nie można go precyzyjnie przewidzieć. Wstrząs anafilaktyczny jest przede wszystkim związany z alergią i może wystąpić w każdym wieku. Warto więc wiedzieć o anafilaksji więcej.

Czym jest anafilaksja?

Anafilaksja, według definicji ekspertów to „poważna uogólniona reakcja alergiczna lub z nadwrażliwości, która rozwija się szybko i może się zakończyć zgonem pacjenta”[1]. Podkreśla się, że  w ostatnich latach wzrasta liczba osób z reakcjami anafilaktycznymi. Natomiast statystki dotyczące przypadków anafilaksji nadal nie są pełne. Większość danych dotyczących przypadków wstrząsu anafilaktycznego dotyczy głównie pacjentów z bardzo ciężkim przebiegiem i tych, które były przyczyną śmierci pacjentów. Brak natomiast dokładniejszych danych o reakcjach łagodniejszych[2].
Według danych od około 0,5 do 2% ludzi ma za sobą epizod anafilaksji. Częściej dotyczył on dzieci do 14 roku życia i osób młodych, choć zdarzał się również w późniejszym wieku[3].

Anafilaksja – jakie ma przyczyny?

Gwałtowne reakcje organizmu w postaci anafilaksji mogą być wywołane przez czynniki alergiczne i niealergiczne. Do tych drugich przede wszystkim należą niektóre leki, krew i preparaty krwiopochodne[4].

Wstrząs anafilaktyczny może być powodowany przez różnego rodzaju pokarmy, pyłki czy jady owadów. Badacze zwracają w tym miejscu uwagę, że czynników, które mogą być odpowiedzialne za anafilaksję jest bardzo dużo. Czasami uniknięcie ich staje się dla pacjenta bardzo trudne.
Do źródeł alergenów, które najczęściej odpowiadają za wystąpienie reakcji anafilaktycznej można zaliczyć:

  • orzeszki ziemne
  • orzechy laskowe
  • orzechy włoskie
  • soja, alergeny
  • brzoskwinie
  • jabłka
  • pszenica
  • białko jaja kurzego
  • mleko krowie
  • roztocze kurzu domowego, karaluch, krewetka
  • dorsz
  • jad pszczoły
  • jad osy
  • lateks

Co może aktywować reakcję anafilaktyczną?

Specjaliści podkreślają również, że dużą rolę w wystąpieniu anafilaksji  odgrywają kofaktory, czyli czynniki współwystępujące i mogące aktywować nagłą reakcję organizmu. Wśród nich można wymienić: wysiłek fizyczny, alkohol, estrogeny, seks, stres, promieniowanie UV, zmiany temperatury czy przyjmowane leki.
Wśród czynników ryzyka, lekarze wymieniają również: wcześniejsze reakcje anafilaktyczne, niektóre choroby (m.in. mastocytoza, choroby tarczycy, układu krążenia, stres czy różnego rodzaju infekcje), spożywanie pokarmów konserwowanych i przetworzonych[5].

Wstrząs anafilaktyczny u dzieci, młodzieży i dorosłych

Wzrost liczby reakcji anafilaktycznych dotyczy wszystkich grup wiekowych. Natomiast różnicę widać przede wszystkim w znaczeniu czynników, które w konkretnym wieku pacjenta mogą wywołać nagłą reakcję jego organizmu. Prof. Sybilski podaje, że u osób dorosłych reakcja anafilaktyczna jest najczęściej wywoływana przez jady owadów (58%), leki (18%) oraz pokarmy (10%). Natomiast w przypadku dzieci kolejność czynników ryzyka jest odwrócona. W tej grupie najczęściej wywołują ją pokarmy (85%), leki (22%) i na końcu użądlenia owadów błonkoskrzydłych (11%).

Wyniki prowadzonych badań dowodzą także, że wśród najmłodszych dzieci (do 4 roku życia) najczęstszym czynnikiem wywołującym anafilaksję są produkty mleczne[6].

Jak przebiega wstrząs anafilaktyczny i jakie ma objawy

Eksperci podkreślają, że objawy anafilaksji dotyczą wielu narządów i układów organizmu. Najczęściej występują one od kilku minut  do kilku godzin po kontakcie z czynnikiem wywołującym gwałtowną reakcję.
Anafilaksja zwykle rozpoczyna się objawami wstępnymi. Wśród nich wymieniane są: złe samopoczucie, zimne poty, swędzenie, uczucie mrowienia dłoni, stóp nosa, oczu i podniebienia, metaliczny posmak, uczucie gorąca, niewielki rumień, chrypka, „kluski w gardle”, wyciek z  nosa, tętno przyspieszone i słabe, niskie ciśnienie krwi[7].
Po nich następują kolejne, obejmujące, między innymi skórę, układ oddechowy, pokarmowy czy krążenia.

Anafilaksja- główne objawy

  • Skórne: pokrzywka, obrzęk oczu i ust, świąd, rumień
  • Ze strony układu oddechowego: duszność, świszczący oddech, kaszel, obrzęk gardła, katar, uczucie zatkanego nosa
  • Ze strony układu krążenia: zawroty głowy, omdlenia, spadek ciśnienia krwi
  • Ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty, skurcze i bóle brzucha
  • Inne objawy: ból głowy, w klatce piersiowej, drgawki[8]

Najczęściej występującymi objawami wstrząsu anafilaktycznego są objawy skórne i duszność. Można je zaobserwować odpowiednio aż u 90% i 50% osób[9].

Jak pomóc choremu

Wszyscy eksperci są zgodni, że kluczowe znaczenie przy wstrząsie anafilaktycznym ma szybka pierwsza pomoc. Przedstawiciele Światowej Organizacja Alergii opracowali specjalną procedurę działania w przypadku anafilaksji. Obejmuje kilka kroków.

  • Pomoc osobie chorej należy rozpocząć od usunięcia alergenu.
  • Następnie trzeba ocenić czy jest przytomna, oddycha, ma wyczuwalny puls, czy wystąpiły objawy skórne i ile w przybliżeniu może ważyć.
  • W kolejnym kroku trzeba wezwać pomoc.
  • Następnie należy podać adrenalinę domięśniowo w środkową część uda. Istotna jest również jej dawka. U dzieci całkowita dawka to maksymalnie 0,3 mg, u dorosłych do 0,5 mg.
  • Jeśli chory nie zareagował na pierwszą dawkę adrenaliny, kolejne można mu podać od 5 do 15  minut.
  • Chorego należy położyć na plecach i nie pozwolić mu wstać. Jeśli ma problemy z oddychaniem trzeba unieść mu nogi.
  • Jeśli mamy taką możliwość, choremu można podać tlen.
  • Trzeba regularnie sprawdzać ciśnienie krwi, akcję serca, oddech i (w razie potrzeby) być gotowym do przeprowadzenia resuscytacji.

[1] R. Kurzawa, Anafilaksja – nie jedno ma imię, Alergia Astma Immunologia, 2017
[2] M. Castells, R.Horan, P. Ewan, M. Church, A. Schefter, Anafilaksja, Alergia, 2003
[3] A. Sybilski, Choroby alergiczne u dzieci, 2018
[4] K. Jahnz-Różyk, F. Raciborski, A. Kłak, A. Śliwczyński, Anafilaksja. Problem zdrowotny i społeczny, 2016
[5] A. Sybilski, Choroby alergiczne u dzieci, 2018
[6] K. Jahnz-Różyk, F. Raciborski, A. Kłak, A. Śliwczyński, Anafilaksja. Problem zdrowotny i społeczny, 2016
[7] A. Sybilski, Choroby alergiczne u dzieci, 2018
[8] K. Jahnz-Różyk, F. Raciborski, A. Kłak, A. Śliwczyński, Anafilaksja. Problem zdrowotny i społeczny, 2016
[9] Światowa Organizacja Alergii (WAO), Biała Księga Alergii, 2013