Pyłki traw w powietrzu
Trawy, które są roślinami wiatropylnymi, stanowią główną przyczynę występowania alergii pyłkowej nie tylko w Polsce, ale na całym świecie [4]. Stoją za większością przypadków sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek [9]. Co więcej, badania przeprowadzone w Hiszpanii wykazały, że pyłek traw może być głównym źródłem objawów u ponad 30% osób chorych na astmę [3].
W centralnej Europie główny okres pylenia traw trwa od drugiej połowy maja do pierwszej połowy lipca [9]. Tempo ich wzrostu i rozwoju w okresie letnim jest bardzo intensywne, a o przebiegu wegetacji decydują przede wszystkim warunki pogodowe [5].
Kiedy kwitnie tymotka łąkowa? Pylenie, uprawa
Modelową przedstawicielką tej grupy roślin jest tymotka łąkowa (łac. Phleum pratense, ang. Timothy grass) – wysoka trawa użytkowa. Co prawda nie dominuje ona na pastwiskach ani trawnikach, ale znajduje się w większości mieszanek do ich wysadzania. Jej obecność zaznacza się więc bardzo silnie, szczególnie w sezonie pylenia. Należy do rodziny Poaceae, która składa się z około 12 tys. różnych gatunków traw (w Polsce występuje ich około 325) [6,7].
Kwiatostany tymotki łąkowej mają podłużny, walcowaty kształt. Trawa ta jest bardzo dobrze przystosowana do wzrostu na chłodnych, wilgotnych glebach, lecz ma słabą tolerancję na suszę, upały i zasolenie [10,11]. Charakteryzuje się też słabszą żywotnością sadzonek aniżeli większość traw pastewnych [10]. Poza tym jest płytko ukorzeniona, dlatego kiepsko rośnie na glebach piaszczystych, ale stosunkowo łatwa w uprawie i wysiewie [10,11]. Siać można ją dwa razy do roku – wiosną (w kwietniu–maju) lub na przełomie lata i jesieni (w sierpniu–wrześniu, ewentualnie na początku października) [7]. Tymotka łąkowa, w przeciwieństwie do innych traw sezonowych, wytwarza kwiaty i nasiona przez całe lato [10].
Szczyt pylenia tymotki łąkowej w Polsce przypada na czerwiec i pierwszą połowę lipca [8]. W jej pyłku wykryto liczne komponenty alergenowe [3]. Dlatego indywidualne profile uczulenia na Phleum pratense są bardzo zróżnicowane [3]. Najczęściej uczulają alergeny Phl p 1 i Phl p 4 [3,4]. Molekuła Phl p 5, która jest jednym z najsilniej uczulających białek występujących w pyłkach roślin, alergizuje dopiero po dłuższej ekspozycji [3]. Należy do najdokładniej scharakteryzowanych molekuł alergenowych [12]. Z kolei białka Phl p 7 i Phl p 12 wyróżniają się największą reaktywnością krzyżową [3].
Objawy alergii na tymotkę łąkową
Alergia na tymotkę łąkową i inne trawy objawia się przede wszystkim:
- świądem, wyciekiem wodnistej wydzieliny i niedrożnością nosa,
- kichaniem,
- łzawieniem i zaczerwienieniem oczu,
- pieczeniem spojówek,
- astmą pyłkową (napadowym kaszlem, świszczącym oddechem, dusznością, uciskiem w klatce piersiowej) [9].
Pierwsze objawy u 25% osób z alergią występują już przy stężeniu 20 ziaren pyłku na metr sześcienny [9].
Czy da się uciec przed tymotką?
Pyłki tymotki łąkowej w sezonie pylenia występują w powietrzu bardzo licznie (na jedną roślinę przypada milion ziaren). Ich mikroskopijny rozmiar (średnica 15–55 mikrometra) sprawia, że są lekkie i potrafią przenosić się na ogromnych przestrzeniach, zwłaszcza w wietrzne dni [12,13]. Nie zawsze można przed nimi uciec, ale – by ustrzec się nasilenia objawów alergii – warto stosować różne rodzaje profilaktyki i ochrony.
Podstawą jest śledzenie monitoringu pyłkowego (kalendarza pylenia). Dzięki niemu wiadomo, w które dni można spodziewać się dużego stężenia pyłków w powietrzu. Kiedy tymotka mocno pyli, najlepiej jest:
- zrezygnować ze spacerów, wietrzenia mieszkania i otwierania okien w samochodzie,
- nie kosić samodzielnie trawy i omijać świeżo skoszone trawniki,
- nosić maseczkę i okulary chroniące oczy przed pyłkami podczas przebywania poza pomieszczaniami zamkniętymi,
- po powrocie do domu prać ubrania i brać prysznic (pamiętając o umyciu włosów),
- suszyć pranie w pomieszczeniach,
- spędzać urlop tam gdzie nie ma uczulających traw lub ich pylenie jest mniejsze (w górach, nad morzem) [13].
Tymotka łąkowa – odczulanie (immunoterapia)
Pyłki tymotki łąkowej i innych uczulających traw wykazują duże podobieństwo w budowie, krążą w powietrzu w tym samym czasie, a intensywność ich pylenia jest podobna. W związku z tym trudno zidentyfikować konkretny gatunek, który powoduje objawy [12]. Dostępne metody diagnostyczne są jednak wystarczające do tego, by można było prowadzić skuteczne leczenie.
To właśnie naturalny ekstrakt pyłku traw był pierwszym w historii wyciągiem zastosowanym w immunoterapii, czyli metodzie leczenia służącej wytworzeniu tolerancji na uczulające pyłki. Metoda ta polega na stopniowym podawaniu coraz większych dawek określonego alergenu [15].
Immunoterapia w alergii na trawy jest jednym z tych rodzajów odczulania, których skuteczność udokumentowano najlepiej [15]. Bardzo dobrych rezultatów immunoterapii można spodziewać się u osób uczulonych na molekuły Phl p 1 i Phl p 5. Natomiast uczulenie na Phl p 7 i/lub Phl p 12 nie stanowi wskazania do stosowania szczepionki alergenowej [16].
Dostępne obecnie preparaty do odczulania zawierają wyciąg alergenowy jednej trawy (tymotki łąkowej) lub kilku różnych traw [12]. Są to preparaty do stosowania podskórnego (w postaci iniekcji) lub podjęzykowego [14]. Leczenie trwa co najmniej 3 lata i powinno być prowadzone pod nadzorem alergologa.
Aleksandra Lipiec
