Uczulenie na słońce. Jak je rozpoznać? - Strefa Alergii
Strefa Alergii | Rok z alergią

Uczulenie na słońce. Jak je rozpoznać?

/ 5.

Do przeczytania w 4 minuty
Alergie mogą być powodowane przez pyłki, kurz, pokarmy czy substancje chemiczne. Mało kto jednak zwraca uwagę na towarzyszące nam codziennie promienie słoneczne. Czym jest uczulenie na słońce i jak się objawia?

Uczulenie na słońce, czy jest możliwe?

Lato, oprócz codziennej rutyny, to również czas wakacji i beztroskiego wypoczynku. Słońce korzystnie wpływa na nastrój i samopoczucie oraz stanowi niezbędny element prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Dzieje się tak ze względu na udział promieni słonecznych w tworzeniu witaminy D3. Wykazuje ona m.in. działanie wspomagające odporność, odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki mineralnej oraz działa przeciwnowotworowo [1, 2].

Zdarza się jednak, że ekspozycja na słońce może mieć niekorzystny wpływ na organizm i wywoływać wiele objawów niepożądanych. Promieniowanie słoneczne złożone jest z różnego rodzaju fal, wśród których szczególne znaczenie ma promieniowanie UVA. Jego nasilenie jest niezależne od pory roku i pogody. Dodatkowo przenika przez szyby, dlatego światłoczułe, niepożądane reakcje również mogą wystąpić w zamkniętym pomieszczeniu lub podczas jazdy samochodem [3]. Reakcje alergiczne, do których dochodzi w wyniku działania promieniowania słonecznego, noszą miano odczynów fotoalergicznych. Z udziałem światła dochodzi do przekształcenia nieaktywnej substancji w gotowy alergen, który może wywołać uczulenie na słońce. Samo promieniowanie słoneczne to jednak za mało, żeby doszło do tego typu reakcji. Niezbędny jest jeszcze dodatkowy czynnik, który uwrażliwia skórę na działanie światła. Są nimi niektóre rośliny, leki oraz składniki kosmetyków [2, 4].

Rośliny o właściwościach fotouczulających

Na szczególną uwagę zasługują rośliny z rodziny astrowatych (łac. Compositae), a dokładniej ich elementy używane w różnego rodzaju herbatach, kremach i maściach, które bez problemu możemy kupić w aptekach. Zaliczamy do nich, m. in. koszyczek arniki (Arnika górska), ziele nawłoci (Nawłoć pospolita), koszyczek rumianku (Rumianek pospolity), kwiat nagietka (Nagietek lekarski) oraz ziele krwawnika (Krwawnik pospolity). Wszystkie wymienione surowce roślinne zawierają substancje prozdrowotne, które jednocześnie, przy kontakcie ze słońcem, mogą wywołać uczulenie.
Innymi, szeroko stosowanymi roślinami o znanych właściwościach fotouczulających są dziurawiec, ruta, bodziszek, arycdzięgiel, lubczyk i skrzyp [2].

Fotouczulające leki

Do leków najczęściej wywołujących objawy alergii na słońce zaliczamy substancje z grupy:

  • sulfonamidów – leki dostępne wyłącznie na receptę, stosowane w różnego rodzaju zakażeniach bakteryjnych,
  • niesteroidowych leków przeciwzapalnych – wśród których znajdziemy leki dostępne zarówno bez recepty, jak ibuprofen i ketoprofen oraz te na receptę (np. piroksykam),
  • pochodnych fenotiazyny – stosowane są w leczeniu niektórych schorzeń psychiatrycznych,
  • niektóre leki moczopędne – hydroksychlorotiazyd [4, 5].

Kosmetyki a uczulenie na słońce

Chętnie używane kosmetyki również mogą być zagrożeniem podczas kontaktu ze światłem.

Co zatem może nas alergizować w kosmetykach oprócz zawartych w nich substancji roślinnych?

Paradoksalnie uczulenie na słońce mogą wywoływać filtry przeciwsłoneczne stosowane w kremach do opalania oraz kremach pielęgnacyjnych. Filtry dzielą się na dwie kategorie: pierwsze pochłaniają promieniowanie słoneczne, drugie je odbijają.  Do grupy pierwszej należą dibenzoylmetany, benzofenony, pochodne kwasu PABA i cynamoniany. Ze względu na zdolność pochłaniania promieniowania słonecznego to właśnie te składniki filtrów przeciwsłonecznych w głównej mierze są odpowiedzialne za powstawanie objawów alergii na słońce. Dlatego osoby uczulone powinny zwracać szczególną uwagę na skład kupowanego kosmetyku.

Inną grupą związków mogących wywoływać uczulenia na słońce są środki zapachowe stosowane w kosmetykach i perfumach. Należą do nich aldehyd cynamonowy i piżmo ambretowe [4].

Co zrobić, gdy podejrzewamy uczulenie na słońce?

Załóżmy, że po plażowaniu wystąpiły u nas objawy alergii na słońce w postaci czerwonych plam (ognisk rumieniowych), świądu, pieczenia lub pęcherzy, które są dodatkowo obecne również w miejscach nie wystawionych na działanie promieni słonecznych. W takiej sytuacji wskazane jest czasowe odstawienie potencjalnego alergenu i niezwłoczna konsultacja z lekarzem. Wizyta u specjalisty pozwoli na wykluczenie lub potwierdzenie alergii na słońce. Lekarz wskaże również dalszy sposób postępowania, który uchroni nas przed wystąpieniem uczulenia w przyszłości. Może zalecić np. podanie leku w innej formie, jeśli to właśnie on, w połączeniu z promieniowaniem słonecznym, wywołał uczulenie [3].

Rafał Śliwa

[1] J. Sieniawska et al. Wakacyjna ekspozycja na słońce zwiększa stężenie witaminy D oraz dimerów tymidynowych u dzieci przebywających na obozie. Forum Dermatologicum, 2, 73-80, 2016
[2] A. Nikiel. Przegląd surowców roślinnych o działaniu fotouczulającym i fototoksycznym. Kosmetologia Estetyczna, 3,6, 2017
[3] https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/168865,fotoalergie-fotouczulenia [dostęp 29.07.2021]
[4] M. Kieć- Świerczyńska, B. Kręcisz. Choroby skóry wywołane nadwrażliwością na światło. Medycyna Pracy, 52, 5, 383- 387, 2001
[5] https://www.mp.pl/pytania/pediatria/najnowsze-pytania/207543,ktore-leki-uwrazliwiaja-na-promieniowanie-uv [dostęp 29.07.2021]