Trudna misja, czyli święta bez glutenu
Okres świąteczno-noworoczny to prawdziwe pole minowe dla osób z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi. Obfituje w spotkania i przyjęcia przy suto zastawionym stole. Pod górkę mają w tym czasie szczególnie osoby, które wykluczają z diety gluten. Jest on znaczącym składnikiem nie tylko większości świątecznych dań, ale także opłatka, którym łamiemy się w Wigilię i który wierni przyjmują jako hostię podczas mszy świętych.
Hostia, ważąca zaledwie 0,5 g, zawiera aż 25 mg glutenu! [1]. Jest to ilość ponad dwa razy większa niż dobowa dawka tego składnika uznawana za nieszkodliwą dla większości osób z celiakią (tj. 10 mg) [2].
Problem już kilkanaście lat temu zauważyło Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Starania Stowarzyszenia zaowocowały zmianą stanowiska Konferencji Episkopatu Polski. Episkopat dał osobom z celiakią możliwość przyjmowania komunii nie tylko pod postacią wina, ale również hostii niskoglutenowych [2,3].
Opłatek wigilijny – bezglutenowy czy niskoglutenowy?
Dlaczego nisko-, a nie bezglutenowych? W praktyce – niezależnie od nazewnictwa – chodzi o opłatek spełniający normy dla produktów bezglutenowych (czyli zawierający poniżej 20 ppm glutenu). Określanie „niskoglutenowy” wynika z doktryny Kościoła katolickiego, która mówi, że chleb pozbawiony choćby jednego ze składników nie stanowi ważnej materii do sprawowania sakramentu Eucharystii [4,5,6,7]. Dlatego też, zgodnie z literą prawa kanonicznego, zawartość glutenu (choćby śladowa) nie może zostać pominięta.
– Dykasteria Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów zezwala na używanie komunikantów „o obniżonej zawartości glutenu”, a nie „komunikantów bezglutenowych”, czyli takich, gdzie gluten nie występuje w ogóle. Chodzi o to, by przyjmowany przez wiernych komunikant nadal był pszennym chlebem, z minimalną, nieszkodliwą dla chorych zawartością glutenu – wyjaśnia ks dr Adam Jaszcz, kanclerz Kurii Metropolitalnej w Lublinie.
Na marginesie warto wspomnieć, że takie komunikanty (czyli inaczej hostie) wyrabia się ze skrobi pszennej bezglutenowej. Zatem stanowią one rozwiązanie dla chorych na celiakię, wciąż mogą jednak zaszkodzić osobom z alergią na pszenicę [8].
W tym kontekście istotną informacją jest fakt, że przepisy kościelne odnoszą się jedynie do komunikantów mszalnych. Nie obejmują natomiast kwestii związanych z wyrobem opłatka wigilijnego, który nie jest konsekrowany, czyli poświęcony. Taki opłatek może zawierać różne rodzaje mąk, a nawet dodatki takie jak sól, cukier czy guma guar [9].
Zatem właściwie nic nie stoi na przeszkodzie, by zrobić bezglutenowy opłatek wigilijny samodzielnie. Potrzeba do tego jedynie mieszanki mąk niezawierających glutenu, kilku łyżek wody oraz odrobiny oleju. Mieszankę tych składników wystarczy uprażyć na rozgrzanej patelni lub piec w piekarniku.
Gdzie kupić opłatek bezglutenowy?
Gotowy opłatek bezglutenowy jest do kupienia w wielu sklepach z dewocjonaliami. Można go zamówić również przez Internet. Należy jednak zachować czujność, ponieważ zdarza się, że takie produkty – sprzedawane jako opłatki bez glutenu – nie mają na etykietach informacji o składzie czy choćby nazwie producenta.
– Sklepiki parafialne nie mają obowiązku zaopatrywać się tylko w hurtowni autoryzowanej przez kurię. Należy więc sprawdzać źródło pochodzenia produktów – przyznaje ks. dr Jaszcz.
Na szczęście nietrudno jest znaleźć opłatek z pewnego źródła. Kilka polskich firm oferuje certyfikowane opłatki bezglutenowe ze znakiem Przekreślonego Kłosa, który daje gwarancję bezpieczeństwa produktu.
Jak zapewnia kanclerz lubelskiej kurii, z prośbą o pomoc w nabyciu opłatka zawsze można udać się do zakrystii czy kancelarii parafialnej. Duszpasterze znają sprawdzone, autoryzowane hurtownie, wymagające odpowiednich licencji i właściwego opisu produktów na opakowaniu.
Bezglutenowa komunia jest możliwa. O czym trzeba pamiętać?
W parafii należy zgłosić również chęć przyjęcia bezglutenowej komunii. Warto porozmawiać o tym z księdzem nie później niż 10 minut przed rozpoczęciem mszy (o ile mamy przy sobie własny komunikant) lub z większym wyprzedzeniem (jeśli liczymy na sprowadzenie tego rodzaju hostii do kościoła) [10]. Najlepiej, by osoba nietolerująca glutenu przyjęła komunię jako pierwsza. Dlaczego? Chodzi o to, że niskoglutenowy komunikant powinien być przechowywany i podawany w taki sposób, by nie doszło do przypadkowego zanieczyszczenia.
– Istnieją wytyczne Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów „Przypomnienie w sprawie materii Eucharystii”. Jest tam mowa o tym, że hostie niskoglutenowe należy konsekrować na oddzielnej patenie. Przed udzieleniem Komunii św. osobom chorym na celiakię szafarz powinien wypuryfikować palce, gdyż nawet bardzo małe cząstki chleba, pozostające na palcach, zawierają szkodliwą ilość glutenu – podkreśla ks dr Jaszcz.
– Duchowni mają obowiązek znać przepisy kanoniczne w tej materii, jak również standardy zdrowotne. Temat jest poruszany w ramach tzw. stałej formacji kapłanów (księża z różnym stażem posługi mają obowiązek uczestniczyć w spotkaniach dokształcających). Jest to również zagadnienie uwzględnione w ramach programu studiów w seminariach duchownych – dodaje nasz rozmówca.
