Leszczyna – co o niej wiemy?

Leszczyna pospolita to gatunek najczęściej spotykany w Polsce. Rośnie w ogródkach, w lasach liściastych i mieszanych oraz na polanach. Jest drzewem lub wielopiennym krzewem, który osiąga około 5 metrów wysokości. Może rosnąć dziko, ale także w formie specjalistycznych upraw, zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce [1]. Dzięki swoim zdolnościom przystosowania się do różnych warunków oświetleniowych może rosnąć również w zacienionych miejscach. Spotkamy ją też w Sudetach oraz Karpatach, a także niemal w całej Europie i Azji mniejszej [2]. Była uprawiana już w starożytnej Grecji jako krzew owocowy [3].
Przyglądając się leszczynie od razu zauważmy jej podłużne kwiaty. Co ciekawe jeden kwiatostan wytwarza około 3 680 000 ziaren pyłku [4]. Są one bardzo małe więc wiatr z łatwością przenosi je na duże odległości.

Pyłki leszczyny, gdzie i kiedy?

Początek pylenia i czas jego trwania są ściśle powiązane z warunkami pogodowymi [5]. W większości przypadków pyłek leszczyny pojawia się w powietrzu w lutym, ale może to nastąpić wcześniej, czyli w słoneczne choć chłodne, styczniowe dni. Kwiaty leszczyny są odporne na działanie niskiej temperatury. Nawet 12 stopni Celsjusza poniżej zera nie jest dla nich przeszkodą, aby uwalniać pyłek [6].

Jak informują specjaliści, wyższe stężenie pyłku leszczyny odnotowuje się z reguły  na terenach podmiejskich, w pobliżu sadów leszczynowych oraz ogródków działkowych. W 2019 roku specjaliści przebadali poziom stężenia ziaren leszczyny w 12 dużych miastach Polski. Bezkonkurencyjny okazał się Lublin.[7] Za przyczynę tak dużych ilości pyłku, uznano potężną liczbę plantacji  tej rośliny w regionie.

Alergeny pyłku leszczyny

Uczulające białka leszczyny są dobrze przebadane. Zwraca się na nie szczególną uwagę, ponieważ często wywołują reakcje krzyżowe z innymi alergenami pyłków drzew oraz z niektórymi pokarmami.

Dotychczas udało się wyodrębnić:

• Cor a 1 – czyli alergen główny leszczyny. Jest on homologiem, czyli tzw. alergenem bliźniaczym Bet v 1 brzozy.
• Cor a 2 – należy do rodziny białek profiliny. W tej grupie prawdopodobieństwo reakcji krzyżowych jest bardzo wysokie [8].
• Cor a 8 – to alergen mniejszy należący do rodziny białek nsLTP, odporny na działanie temperatury.
• Cor a 9 – należy do rodziny białek globuliny 11s, która obejmuje znane alergeny pokarmowe, na przykład orzeszki ziemne i soję [9].
• Cor a 11 – jest alergenem mniejszym leszczyny oraz orzecha laskowego. Oznacza to, że częstość wykrywanej obecności przeciwciał dla tej molekuły wynosi mniej niż 50% [10].

Reakcje krzyżowe pyłku leszczyny

Białko leszczyny Cor a 1 jest najsilniejszym alergenem pyłkowym [11], który wykazuje reakcje krzyżowe z alergenami brzozy oraz olchy, a także orzechów laskowych i owoców.

Reakcja krzyżowa zachodzi wtedy, gdy jedno przeciwciało reaguje z dwoma alergenami [12]. W większości wypadków reakcja krzyżowa dotyczy jednej rodziny białek, ale może też pojawić się pomiędzy różnymi grupami, np. alergeny pyłku leszczyny i orzecha laskowego.

Prawdopodobieństwo reakcji krzyżowej jest uzależnione od budowy uczulających białek, a ściślej mówiąc od podobieństwa względem siebie. Częściej dochodzi do reakcji krzyżowej w sytuacji, gdy alergeny są homologami, czyli ich podobieństwo przekracza 70% [13].

Więcej o reakcjach krzyżowych przeczytasz tutaj: 

Objawy alergii na leszczynę

Alergia na pyłki roślin jest uważana za najczęstszą przyczynę sezonowego alergicznego nieżytu nosa [14]. Objawy jakie towarzyszą osobom uczulonym na pyłki leszczyny mogą stopniowo się rozwijać, w zależności od stężenia ziaren w powietrzu. Oprócz alergicznego nieżytu nosa typowe objawy występujące przy alergii na pyłki leszczyny to:

• wodnista wydzielina z nosa
• świąd nosa
• kichanie
• łzawienie, zaczerwienienie i pieczenie spojówek

Rzadziej obserwuje się występowanie objawów ze strony dolnych dróg oddechowych. Najczęściej towarzyszą one osobom pracującym wśród upraw leszczyny praz ich rodzin.

Pyłki leszczyny i co dalej?

Sezon pylenia otwiera leszczyna. Jej ziarna utrzymują się w powietrzu do początków kwietnia. Dla osób z alergiami na pyłki rozpoczyna się trudny czas, który może potrwać nawet do późnej jesieni.

• W lutym do leszczyny dołączy olsza.
• Marzec to czas startu pylenia topoli.
• W kwietniu dołączy do niej również brzoza, dąb i trawy. W tym miesiącu rozpoczyna się również pylenie grzybów pleśniowych. Zarodniki Cladosporium i Alernaria będą towarzyszyć alergikom bardzo długo, bo czasami ich pylenie kończy się dopiero w listopadzie [15].
• Maj to początek pylenia chwastów. W powietrzu pojawiają się zarodniki babki, szczawiu, pokrzywy.
• W lipcu dołączy do nich ambrozja [15].

Justyna Kukuryk

_______________________

Opublikowano: 19.01.2021

Aktualizacja: 02.01.2022