Leszczyna – co o niej wiemy?
Leszczyna pospolita to gatunek najczęściej spotykany w Polsce. Rośnie w ogródkach, w lasach liściastych i mieszanych oraz na polanach. Jest drzewem lub wielopiennym krzewem, który osiąga około 5m wysokości. Może rosnąć dziko, ale także w formie specjalistycznych upraw, zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce. [1] Dzięki swoim zdolnościom przystosowania się do różnych warunków oświetleniowych może rosnąć również w zacienionych miejscach. Spotkamy ją też w Sudetach oraz Karpatach, a także niemal w całej Europie i Azji mniejszej.[2] Była uprawiana już w starożytnej Grecji jako krzew owocowy.[3]
Przyglądając się leszczynie od razu zauważmy jej podłużne kwiaty. Co ciekawe jeden kwiatostan wytwarza około 3 680 000 ziaren pyłku.[4] Ziarna są bardzo małe więc wiatr z łatwością przenosi je na duże odległości.
Kiedy i gdzie pyli leszczyna
Początek pylenia i czas jego trwania są ściśle powiązane z warunkami pogodowymi.[5] W większości przypadków pyłek leszczyny pojawia się w powietrzu w lutym, ale może to nastąpić wcześniej, czyli w słoneczne choć chłodne, styczniowe dni. Kwiaty leszczyny są odporne na działanie niskiej temperatury. Nawet 12 stopni Celsjusza poniżej zera nie jest dla nich przeszkodą, aby uwalniać pyłek.[6]
Jak informują specjaliści, wyższe stężenie pyłku leszczyny odnotowuje się z reguły na terenach podmiejskich, w pobliżu sadów leszczynowych oraz ogródków działkowych. W 2019 roku specjaliści przebadali poziom stężenia ziaren leszczyny w okresie jej pylenia w 12 dużych miastach Polski. Bezkonkurencyjny okazał się Lublin.[7] Za przyczynę tak dużych ilości pyłku, uznano potężną liczbę plantacji leszczyny w tym regionie.
Alergeny pyłku leszczyny
Alergeny pyłku leszczyny są dobrze przebadane. Zwraca się na nie szczególną uwagę, ponieważ często wywołują reakcje krzyżowe z innymi alergenami pyłków drzew oraz z niektórymi pokarmami.
Alergeny jakie udało się dotychczas wyodrębnić to:
- Cor a 1 – czyli alergen główny leszczyny. Jest on homologiem, czyli tzw. alergenem bliźniaczym alergenu głównego brzozy Bet v 1.
- Cor a 2 – należy do rodziny białek profiliny. W tej grupie prawdopodobieństwo reakcji krzyżowych jest bardzo wysokie.[8]
- Cor a 8 – to alergen mniejszy należący do rodziny białek nsLTP, odporny na działanie temperatury.
- Cor a 9 – należy do rodziny białek globuliny 11s, która obejmuje znane alergeny pokarmowe, na przykład orzeszki ziemne i soję.[9]
- Cor a 11 – jest alergenem mniejszym leszczyny oraz orzecha laskowego. Oznacza to, że częstość wykrywanej obecności przeciwciał dla tej molekuły wynosi mniej niż 50%.[10]
Reakcje krzyżowe leszczyny
Alergen główny leszczyny Cor a 1 jest najsilniejszym alergenem pyłkowym[11], który wykazuje reakcje krzyżowe z alergenami brzozy oraz olchy, a także orzechów laskowych i owoców.
Reakcja krzyżowa zachodzi wtedy, gdy jedno przeciwciało reaguje z dwoma alergenami. [12] W większości wypadków reakcja krzyżowa dotyczy jednej rodziny białek, ale może też pojawić się pomiędzy różnymi grupami, np. alergeny pyłku leszczyny i orzecha laskowego.
Prawdopodobieństwo reakcji krzyżowej pomiędzy alergenami jest uzależnione od ich budowy, a ściślej mówiąc od podobieństwa względem siebie. Częściej dochodzi do reakcji krzyżowej w sytuacji, gdy alergeny są homologami, czyli ich podobieństwo przekracza 70%.[13]
Objawy alergii na leszczynę
Alergia na pyłki roślin jest uważana za najczęstszą przyczynę sezonowego alergicznego nieżytu nosa.[14] Objawy jakie towarzyszą osobom uczulonym na pyłki leszczyny mogą stopniowo się rozwijać, w zależności od stężenia ziaren w powietrzu. Oprócz alergicznego nieżytu nosa typowe objawy występujące przy alergii na pyłki leszczyny to:
- wodnista wydzielina z nosa
- świąd nosa
- kichanie
- łzawienie, zaczerwienienie i pieczenie spojówek
Rzadziej obserwuje się występowanie objawów ze strony dolnych dróg oddechowych. Najczęściej towarzyszą one osobom pracującym wśród upraw leszczyny praz ich rodzin.
Leszczyna i co dalej?
Sezon pylenia otwiera leszczyna. Jej ziarna utrzymują się w powietrzu do początków kwietnia. Dla osób z alergiami na pyłki rozpoczyna się trudny czas, który może potrwać nawet do późnej jesieni. W lutym do leszczyny dołączy olsza, w marcu pylenie zaczyna topola, w kwietniu również brzoza, dąb i trawy. W maju, w powietrzu pojawiają się zarodniki babki, szczawiu, pokrzywy. W lipcu dołączą do nich ambrozja i pokrzywa.
Od kwietnia rozpoczyna się również pylenie grzybów pleśniowych. Zarodniki Cladosporium i Alernaria będą towarzyszyć alergikom bardzo długo, bo czasami ich pylenie kończy się dopiero w listopadzie.[15]
Justyna Kukuryk
