Niezwykłe drzewo z Australii
Eukaliptus jest wiecznie zielonym, wysokim drzewem, odkrytym po raz pierwszy w Australii i na Tasmanii. Należy do rodziny mirtowatych, w której znajduje się około 900 gatunków i podgatunków. Obecnie uprawia się go w ponad 90 krajach. Eukaliptus jest ważnym surowcem dla przemysłu papierniczego. Jego drewno stosuje się do produkcji gładkiego papieru do pisania i druku, a także w przemyśle meblarskim. Z węgla drzewnego uzyskiwanego z eukaliptusa produkuje się jedno z najbardziej efektywnych odnawialnych źródeł energii – daje on więcej energii niż węgiel z innych gatunków twardych drzew [1].
Oddech ulgi i tarcza ochronna – olejek eukaliptusowy
Z różnych części eukaliptusa (liści, owoców, pąków i kory) pozyskuje się także olejek eteryczny. Wykazuje on działanie:
- przeciwbakteryjne,
- antyseptyczne,
- przeciwutleniające,
- przeciwzapalne,
- przeciwnowotworowe [1].
Olejek ten słynie ze swojego zastosowania w łagodzeniu objawów chorób układu oddechowego, przeziębienia, grypy czy zapalenia zatok. Hamuje działanie bakterii, co wspiera układ odpornościowy w zwalczaniu drobnoustrojów odpowiedzialnych za chorobę. Może również zmniejszać stan zapalny błony śluzowej nosa i zatok wywołany alergią lub infekcją [2]. Z tego względu często wchodzi w skład preparatów pomagających w udrażnianiu dróg oddechowych, łagodzących kaszel i ułatwiających oddychanie.
Może być używany w kilku formach:
- doustnie (w kapsułkach lub syropach),
- wziewnie (w inhalacjach parowych, inhalatorach),
- miejscowo (w maściach i balsamach do nacierania klatki piersiowej) [3].
Jest składnikiem m.in. w perfum, kosmetyków (mydeł, płukanek do ust, past do zębów, balsamów), środków czyszczących, żywności, napojów. Stosuje się go w aromaterapii i ziołolecznictwie [1,4].
Uczulenie na eukaliptus – objawy alergii
Eukaliptus, mimo swoich cennych właściwości leczniczych, może wywoływać u niektórych osób reakcje alergiczne. Alergenami są zarówno pyłki rośliny, jak i składniki olejku eterycznego – przede wszystkim 1,8-cyneol (eukaliptol) i inne terpeny. Objawy nadwrażliwości różnią się w zależności od drogi kontaktu: mogą pojawić się po inhalacji, po kontakcie ze skórą lub po spożyciu preparatów zawierających eukaliptus.
Alergia wziewna
Inhalacja pyłków tej rośliny może powodować reakcje alergiczne takie jak:
- kichanie,
- wodnisty katar,
- zatkany nos,
- łzawienie, pieczenie, zaczerwienienie oczu,
- świszczący oddech,
- duszność.
Badania sugerują, że szczególnie narażone na alergię na pyłki eukaliptusa są osoby z astmą [5,6,7]. Opisy przypadków dowodzą, że kontakt z pyłkiem tej rośliny może nasilać objawy przewlekłej astmy [7]. Dolegliwości takie jak skurcz krtani i dysfunkcja strun głosowych pojawiają się także po inhalacji olejku eukaliptusowego [6,8].
Alergia kontaktowa
Kontakt z olejkiem lub samą rośliną może być przyczyną kontaktowego zapalenia skóry [4,9,10]. Objawy obejmują:
- świąd,
- rumień,
- obrzęk,
- złuszczanie naskórka,
- w cięższych przypadkach także pęcherze.
Szczególnie narażone są osoby stosujące kosmetyki lub maści zawierające eukaliptus, zajmujące się aromaterapią, a nawet floryści [9,13,14]. Co istotne, alergia może pojawić się nie tylko po bezpośrednim zetknięciu ze skórą, ale także w sytuacji, gdy cząsteczki olejku unoszące się w powietrzu osiądą na odsłoniętych częściach ciała [11,12].
Alergia po spożyciu
Objawy alergiczne mogą wystąpić również po spożyciu rośliny lub preparatów ją zawierających. Opisany został przypadek pacjentki, u której napar z eukaliptusa spowodował zarówno zaostrzenie astmy, jak i objawy nieżytu nosa. Badania laboratoryjne potwierdziły, że kobieta miała we krwi swoiste przeciwciał IgE przeciw pyłkowi eukaliptusa. Dowodzi to, że spożycie rośliny może uruchomić ten sam mechanizm uczuleniowy, który obserwuje się po wdychaniu pyłków [7].
Nie zaleca się spożywania czystego olejku eukaliptusowego, ponieważ może to prowadzić do ciężkich zatruć. Objawy obejmują wymioty, bóle brzucha, senność, drgawki oraz zaburzenia świadomości. W literaturze opisano nawet przypadek śmiertelny – mężczyzna omyłkowo wypił 15 ml olejku eukaliptusowego [15,16].
Dostępne w aptekach preparaty zawierają eukaliptus lub eukaliptol (1,8-cyneol), które są ściśle dawkowane i bezpieczne w użyciu. Europejska Agencja Leków (EMA) dopuszcza stosowanie olejku eukaliptusowego w kapsułkach lub syropach jako tradycyjny produkt ziołowy wspomagający leczenie przeziębień i kaszlu, ale tylko w standaryzowanych dawkach i od 12. roku życia [3].
