Co wiadomo u uczuleniu na winogrona?
Alergia na winogrona zdarza się rzadko. Zazwyczaj współwystępuje z pyłkowicą, czyli nadwrażliwością na alergeny roślin wiatropylnych (drzew, chwastów, traw) [1]. Pierwszy przypadek tego typu alergii został opisany dopiero w 1990 roku [2].
Winogrona należą do owoców sezonowych, chociaż odmiany importowane bez trudu możemy kupić w sklepach przez cały rok. Z uprawy winorośli słyną zwłaszcza kraje basenu Morza Śródziemnego. Są to jednocześnie wiodący producenci wina (do jego wyrobu wykorzystuje się ponad 70% światowej produkcji winogron) [3]. W tych samych krajach szczególnie często występuje alergia na białka transportujące lipidy (LTP) [4]. Są to białka roślinne obecne szczególnie w owocach pestkowych i jagodowych. Znajdują się m.in. w kiwi, truskawce, brzoskwini, moreli, pomidorze, ale także w słoneczniku, orzechach, pszenicy, chmielu, marihuanie czy lateksie [5,6].
Skórka pod lupą
Do grupy LTP należy też główne białko uczulające winogron, oznaczane symbolem Vit v 1 (od łacińskiej nazwy Vitis vinifera). LTP mają istotne znaczenie w alergiach pokarmowych i wywołują reakcje nawet o ciężkim przebiegu [1]. Wykazują dużą odporność na obróbkę cieplną i procesy trawienne [2].
Co ciekawe, białka z rodziny LTP wchodzą w skład słodu jęczmiennego. Wpływają na jakość piwa i formowanie się charakterystycznej piany [2]. Nie należy zapominać również o ich obecności w czerwonym winie. Dlaczego w czerwonym, a nie białym? Ze względu na różnice w procesie produkcji. Do produkcji czerwonego wina potrzebne są skórki winogron, a to właśnie one są źródłem LTP. Wino białe powstaje jedynie z soku (bez skórek) [7]. Jednocześnie głównie w skórkach tych owoców obecny jest resweratrol – substancja o działaniu antyoksydacyjnym, ceniona ze względu na udowodnione naukowo znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia [8].
Zatem to właśnie uczulenie na winogrona (choć nie tylko) może stać za reakcją alergiczną na wino. Zawartość alergenów w tych owocach zależy m.in. od ich odmiany, dojrzałości, warunków przechowywania [2,4]. Alergia na winogrona u niektórych ujawnia się tylko po zetknięciu z jedną, konkretną odmianą. Zdarzają się również przypadki, że osoby uczulone nie tolerują winogron pod żadną postacią – ani świeżych, ani suszonych (rodzynek), ani napojów (soku, kompotu, wina) [2].
Objawy alergii na winogrona
Co może świadczyć o alergii na winogrona? Najczęstszym objawem jest zespół alergii jamy ustnej, czyli – w skrócie – OAS (ang. oral allergy syndrome) [2]. O zespole OAS mówimy wówczas, gdy kilka minut po kontakcie z alergenem, a więc np. po zjedzeniu świeżych winogron, pojawiają się świąd i mrowienie w jamie ustnej. Może im towarzyszyć obrzęk naczynioruchowy. Opuchlizna obejmuje wargi, język i podniebienie [2,9].
U osoby uczulonej po zjedzeniu winogron może dojść również do zaostrzenia kataru alergicznego, astmy, zapalenia skóry i jelit [6]. Skórne manifestacje alergii na winogrona to m.in. zaczerwienienie twarzy i szyi, pokrzywka, swędząca wysypka [2]. Objawy ze strony układu pokarmowego i oddechowego zdarzają się rzadko, podobnie jak ze strony układu sercowo-naczyniowego. W skrajnych przypadkach może jednak dojść do wstrząsu anafilaktycznego, który wiąże się ze znacznym, zagrażającym życiu obniżeniem ciśnienia tętniczego [2,9]. Anafilaksja bywa, ale nie musi być poprzedzona zespołem alergii jamy ustnej [11].
Zdradliwe połączenia i reakcje krzyżowe
Wystąpieniu objawów alergii na winogrona sprzyja łączenie ich z alkoholem, to zaś jest powszechną praktyką. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że alkohol to jeden z głównych czynników wzmacniających przebieg reakcji alergicznej – pod wpływem jego działania dolegliwości mogą być silniejsze lub bardziej gwałtowne. Innym czynnikiem tego typu jest np. intensywny wysiłek [2].
To oznacza, że dla osób uczulonych, nawet jeśli wcześniej nie miały objawów alergii po zjedzeniu danego produktu, niebezpieczne bywa uprawianie sportu tuż po kontakcie z alergenem (lub tuż przed nim), zwłaszcza przy wysokiej temperaturze. Wskutek takiego połączenia może wystąpić silna reakcja – anafilaksja zależna od pokarmu indukowana wysiłkiem fizycznym (FDEIA). Winogrona znajdują się na liście produktów spożywczych powiązanych z anafilaksją powysiłkową [2].
Innym zagrożeniem dotyczącym osób uczulonych na winogrona są reakcje krzyżowe. Białko LTP winogron (Vit v 1) pod względem budowy jest bardzo podobne do LTP brzoskwiń (Pru p 3) [2]. Istnieje więc prawdopodobieństwo, że układ odpornościowy je pomyli i zareaguje podobnymi objawami na obydwa (nawet przy alergii tylko na jedno z nich). Analogiczne pomyłki sprawiają, że przy alergii na winogrona można mieć objawy po zjedzeniu wiśni, moreli, jabłek, jeżyn i innych owoców z rodziny Rosaceae, bananów, kiwi i oliwek, a nawet w niektórych pyłków (traw, chwastów, bylicy) [2,12].
Diagnostyka
Alergię na winogrona można wykryć zarówno w próbie prowokacyjnej, jak i w rutynowo wykonywanych testach diagnostycznych (skórnych i z krwi) [2].
