Perfumy pełne aromatów
W przemyśle perfumeryjnym zastosowanie znajduje aż 5 tys. związków aromatycznych, a także cała lista olejków eterycznych, rozpuszczalników i środków utrwalających [1,3]. Teoretycznie jeden zapach zawiera tylko kilka nut. Tymczasem we flakoniku perfum może być od 30 do nawet 500 aromatów [1]. Prawdziwe perfumy mają 15–30% esencji zapachowej. Mniej skoncentrowane są wody perfumowane, toaletowe czy kolońskie [2].
Chociaż nowoczesne perfumy jako pierwsi wprowadzili Węgrzy, współczesne perfumiarstwo rozwinęło się najbardziej we Francji, ze znaczącym wkładem Niemiec i Anglii [3]. Szczegóły dotyczące składu konkretnych perfum są objęte tajemnicą i znane tylko producentom. Jednak od 2005 roku, zgodnie z unijnym prawem, producenci muszą przestrzegać pewnych regulacji. Są zobowiązani do oznaczania 26 wybranych zapachowych substancji chemicznych w kosmetykach i detergentach, jeśli przekraczają one określone stężenia [2].
Alergia czy nie? Diagnostyka (testy płatkowe)
Póki co o ponad 160 takich substancji wiadomo, że są zdolne do wywołania alergii kontaktowej [2,3]. Substancje zapachowe są głównymi alergenami kosmetyków [1]. Szacuje się, że u osób z alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry po użyciu kosmetyków od 30% do 45% reakcji powodują właśnie zapachy [2]. Alergia na nie jest stwierdzana u 16% pacjentów z egzemą (jeśli chodzi o Europę) [3]. Uczulenie na tego rodzaju alergeny obserwuje się częściej u kobiet niż u mężczyzn. Prawdopodobieństwo pojawienia się objawów wzrasta wraz z wiekiem (jest największe powyżej 40. roku życia) [2].
Czy to częsty problem?
Częstość występowania uczulenia na perfumy nie została dokładnie określona, choć szacuje się, że może ona sięgać do 4,5% (wśród dorosłych). Odsetek wykrytych przypadków jest jednak znacznie mniejszy. To dlatego, że osoby, które doświadczają łagodnych reakcji (takich jak zaczerwienienie skóry), przeważnie po prostu zmieniają produkt na inny. W ogóle nie decydują się na wizytę u lekarza [1]. Poza tym nawet przy występowaniu potwierdzonego testami uczulenia nie muszą występować żadne reakcje alergiczne. To, czy się pojawią, czy nie, zależy m.in. od stężenia uczulającej substancji w danym produkcie [2].
Jak wykryć alergię?
Warto jednak wiedzieć i korzystać z tego, że skuteczna diagnostyka alergii kontaktowej na perfumy jest możliwa. Opiera się na testach płatkowych z rutynowo stosowanymi mieszankami zapachowymi – mieszanką I i II oraz żywicą Myroxylon pereirae (balsam peruwiański). Według niektórych badaczy są one wystarczające do wykrycia 70–80% przypadków alergii [1].
| Mieszanka zapachowa I | Mieszanka zapachowa II |
| · absolut mchu dębowego 1%, · aldehyd amylocynamonowy 1%, · aldehyd cynamonowy 1%, · alkohol cynamonowy 1%, · eugenol 1%, · geraniol 1%, · hydroksycytronellal 1%, · izoeugenol 1% [4]. | · karboksyaldehyd hydroksyizoheksylo-3-cykloheksenu (Lyral) 2,5%, · aldehyd heksylocynamonowy 5%, · cytral 1%, · cytronelol 0,5%, · farnezol 2,5%, · kumaryna 2,5% [4].
|
W przypadku dodatniego odczynu na mieszankę zapachową powinno się jak najszybciej wykonać testy z poszczególnymi składnikami mieszanki [5]. W przypadku wystąpienia wątpliwości diagnostycznych wykonuje się testy z własnymi produktami kosmetycznymi podejrzewanymi o wywoływanie nadwrażliwości kontaktowej [3].
Uczulenie na perfumy – objawy alergii
Reakcje alergiczne na kosmetyki występują głównie w obrębie twarzy. Ale w przypadku alergii na perfumy należy wziąć pod uwagę również inne obszary występowania zmian zapalnych skóry. Podejrzenie powinna wzbudzić wysypka czy egzema:
- na szyi,
- na rękach i dłoniach,
- pod pachami,
- za uszami,
- na klatce piersiowej,
- na nadgarstkach,
- w zgięciach łokciowych [1,2].
Szczególnie problematycznym obszarem jest skóra pod pachami – wilgotna, zasłonięta, łatwo ulegająca podrażnieniom [2]. Istnieje również ryzyko przypadkowe przeniesienia substancji zapachowych na dłoniach w bardziej wrażliwe obszary, takie jak powieki [3].
Nasilenie zapalenia skóry może wahać się od łagodnego do ciężkiego. Większość reakcji alergicznych wywołanych zapachami ma charakter rumieniowy. Czasami można zaobserwować ostrzejsze zmiany z pęcherzykami, sączeniem i grudkami bądź rozległe wykwity [2,3]. Poza tym u niektórych po użyciu perfum zdarzają się reakcje fotoalergiczne, czyli występujące pod wpływem słońca. Choodzi tu zwłaszcza o kompozycje z takimi zapachami jak piżmo ambrette czy 6-metylokumaryna [2].
Wszechobecne alergeny
Warto jednak zdawać sobie sprawę, że kontakt z substancjami zapachowymi następuje nie tylko w wyniku bezpośredniej aplikacji produktu na skórę. Może być także zapośredniczony przez takie nośniki jak ubrania, ręczniki czy poduszki. Poza tym istotne jest narażenie błon śluzowych przez wdychanie zapachów [2]. Potwierdzono, że substancje zapachowe mogą wywoływać lub nasilać problemy oddechowe, w tym duszność i ataki astmy [2]. Niewykluczone są także objawy ze strony oczu (suchość, swędzenie, łzawienie), a także podrażnienie nosa (kichanie) oraz jamy ustnej i gardła (kaszel) [2]. Można spodziewać się wystąpienia tych dolegliwości podczas przebywania w pobliżu stoisk kosmetycznych, sklepów ze świecami i w towarzystwie osób, które używały perfum o drażniących zapachach [2].
Poza objawami typowymi dla alergii czy podrażnienia substancje zapachowe, na które jesteśmy nadwrażliwi, mogą również wywoływać bóle głowy czy ataki migreny [3].
Co uczula w perfumach?
Markerem alergii na perfumy jest balsam peruwiański, który uczula ok. 6% osób kwalifikowanych do testów płatkowych. Jest to nie tylko ceniona substancja zapachowa, ale przede wszystkim powszechnie stosowany utrwalacz zapachu, dodawany do wielu kompozycji. Składnik ten ukrywa się na etykietach pod ponad 30 alternatywnymi nazwami (m.in. Balsam of Peru, Myroxylon pereirae resin, China oil). Co ciekawe, balsam peruwiański może krzyżować z cytrusami i powodować reakcje alergiczne u osób uczulonych na te owoce [5].
Na liście substancji wywołujących największą liczbę niepożądanych reakcji znajdują się również:
- wodoronadtlenki linalolu i limonenu,
- Lyral (hydroksyizoheksylo-3-cykloheksenokarboksaldehyd),
- absolut mchu drzewnego i dębowego,
- izoeugenol,
- alkohol cynamonowy i cynamal [2].
Są to składniki dodawane zarówno do perfum, jak i dezodorantów, wód po goleniu, mydeł w płynie czy chusteczek nawilżanych do demakijażu [2,3]. Nawet tzw. produkty „bezzapachowe” mogą zawierać perfumy lub olejki eteryczne. Mają one na celu zamaskowanie naturalnego zapachu składników, który często jest nieprzyjemny [3].
Uczulenie na perfumy – leczenie reakcji alergicznych
W przypadku wystąpienia reakcji alergicznej kluczowe jest jak najszybsze przerwanie kontaktu z uczulającą substancją i unikanie go w przyszłości. Trzeba pamiętać, że alergiczne kontaktowe zapalenie skóry to choroba przewlekła, która może nawracać [7]. Leczenie ostrej postaci choroby polega przeważne na stosowaniu silnych glikokortykosteroidów (zaleconych przez lekarza) przez 1 do 2 tygodni. Jeśli zmianom skórnym towarzyszy wysięk, istnieje duże ryzyko nadkażenia, dlatego konieczne może być włączenie antybiotykoterapii. W postaci przewlekłej, oprócz glikokortykosteroidów, istotne znaczenie ma natłuszczanie skóry. Zapobiega ono utracie wody przez naskórek, a jednocześnie wnikaniu substancji drażniących. Jednocześnie zaś wspomaga odbudowę naskórka [7].
