Czym są przyprawy
Przyprawy to substancje dodawane do potraw w celu polepszenia przede wszystkim ich walorów smakowych oraz zapachowych. Większość stosowanych przypraw to naturalne substancje pochodzenia roślinnego. Choć w użyciu są również syntetyczne dodatki smakowe. Jako przyprawy stosujemy różne części roślin np. korzenie, kwiaty, liście, łodygi, nasiona, owoce czy nawet korę.
Alergia na przyprawy. Co nam może zaszkodzić?
Przyprawy pochodzące z roślin mogą mieć własności alergizujące. Mogą uczulać drogą pokarmową, kontaktową i powietrzno pochodną. Czasem są tzw. ukrytym alergenem pokarmowym, gdyż są dodawane do wielu potraw i produktów, o czym nie zawsze wiemy. Według szacunków, alergia na przyprawy stanowi od 2 do 4 % wszystkich alergii pokarmowych. Przyprawy mogą być również alergenami zawodowymi u osób narażonych na kontakt z nimi w pracy. W tej grupie mogą się znaleźć np. piekarze, kucharze, masarze, czy pracownicy mieszalni przypraw lub fabryk dań gotowych. Jako alergeny mogą wywoływać reakcje nadwrażliwości o różnym stopniu nasilenia. Od łagodnych objawów lokalnych do ostrych reakcji układowych, ze wstrząsem anafilaktycznym włącznie.
Przyprawy uczulające najczęściej
Najczęściej stwierdza się alergię na składniki przypraw należących do rodzin botanicznych takich jak: Selerowate, Psiankowate, Jasnotowate, Astrowate, Makowate, Kapustowate. Rzadziej opisywane są przypadki uczulenia na przyprawy z rodzin: Pieprzowate, Mirtowate, Woskownicowate, Storczykowate, Wawrzynowate, Imbirowate i Czosnkowe.
Alergia na przyprawy najczęściej rozpoznawana jest u osób dorosłych oraz młodzieży, wcześniej uczulonych na pyłki bylicy pospolitej i brzozy. Wynika to z obecności w poszczególnych roślinach alergenów reagujących krzyżowo.
Alergia na przyprawy a alergia krzyżowa
Alergia na przyprawy niezwykle rzadko jest wywoływana pierwotnym uczuleniem na alergeny przypraw. Zdecydowanie częściej jest to alergia wtórna spowodowana reaktywnością krzyżową. Pacjent pierwotnie uczulony na pyłki drzew, traw lub chwastów może mieć również objawy po spożyciu określonych przypraw. Jest to związane z podobieństwem budowy białek występujących w różnych roślinach. Przeciwciała IgE swoiste dla danego białka z pyłku rośliny są w stanie wiązać białka pochodzące z innej rośliny. Pod warunkiem jednak, że są one wystarczająco podobne do siebie. Przykładowo u osób uczulonych na pyłki bylicy pospolitej możliwe są objawy alergiczne po spożyciu przypraw z rodziny selerowatych. Do tej grupy należy wiele przypraw, np. anyż, kolendra, kumin, majeranek, pietruszka czy koper włoski. Ten zespół alergii krzyżowej nazywany jest zespołem bylica-seler-przyprawy. W przypadku współwystępowania alergii na pyłki brzozy określa się go jako zespół bylica-brzoza- seler-przyprawy. Alergeny roślin z rodziny selerowatych mogą uczulać drogą pokarmową, powietrzno-pochodną oraz kontaktową.
Warto wiedzieć również, że u osób uczulonych na pyłki roślin zielnych mogą wystąpić objawy alergii pokarmowej po spożyciu przypraw takich, jak: papryka, pieprz, gałka muszkatołowa, cynamon, imbir. Zaś uczulenie na pyłki brzozy, olchy i leszczyny może spowodować objawy alergii po spożyciu curry.
Co uczula w przyprawach
Nie ma zbyt wielu danych o alergenach przypraw. Główne z nich, odpowiedzialne za reakcje krzyżowe są podobne do profilin, białek zapasowych nasion (głównie 2S albumin).
Alergię na przyprawy najczęściej spotyka się właśnie u osób uczulonych na profiliny. Są to białka powszechnie występujące we wszystkich roślinach. Pierwotnym źródłem uczulenia na profiliny są pyłki traw, brzozy, ambrozji lub bylicy. Objawy uczulenia na profiliny alergenów pokarmowych obejmują zwykle jamę ustną (świąd, pieczenie, obrzęk śluzówki). Wstrząs anafilaktyczny jest w tym przypadku prawdziwą rzadkością. Jest to związane głownie z tym, iż profiliny łatwo ulegają zniszczeniu w niekorzystnych warunkach środowiska (np. podczas gotowania). Za stosunkowo rzadko uczulające (można powiedzieć hipoalergiczne) uważa się takie przyprawy, jak: liść laurowy, majeranek, tymianek, trybula, szałwia.
Szczególny przypadek – uczulenie na białka zapasowe przypraw
Uczulenie na przyprawy zazwyczaj nie wiąże się z ciężkimi reakcjami alergicznymi. Natomiast w przypadku alergii na białka zapasowe pochodzące z ziaren (sezam, kolendra, gorczyca, słonecznik, mak, kozieradka, orzeszki ziemne, kminek, gałka muszkatołowa) może przybrać groźną postać wstrząsu anafilaktycznego. Jest to związane z niezwykłą odpornością białek zapasowych roślin na ogrzewanie (nawet do bardzo wysokich temperatur, czyli pieczenie). Cząsteczki te nie rozpadają się również podczas procesów trawiennych. Uczulenie na białka zapasowe roślin wiąże się ze znacznym ryzykiem ciężkich ogólnoustrojowych reakcji alergicznych. Mogą one wystąpić nie tylko po spożyciu nawet śladowych ilości tych białek, ale również po wdychaniu oparów je zawierających (np. para z gotowanej potrawy lub pył przypraw).
Niepożądana reakcja po spożyciu przypraw – czy to zawsze alergia na przyprawy?
Reakcja nadwrażliwości po spożyciu przypraw nie zawsze jest reakcją alergiczną. Warto pamiętać o tym, że zawierają one nie tylko białka potencjalnie alergizujące. Są w nich również liczne farmakologicznie aktywne i/lub nawet toksyczne substancje (np. olejki eteryczne, cyjanki czy związki miedzi lub siarki). Mogą one powodować podrażnienie i/lub zapalenie śluzówki. Może temu towarzyszyć obrzęk, duszność, nudności, wzdęcia czy łzawienie oczu. Taka reakcja bywa mylona z alergią pokarmową. W przypadku nietolerancji przypraw ustalenie przyczyny reakcji nadwrażliwości może być bardzo trudne.
